Posted on June 29, 2012 by Jahongir Muhammad
ИСТАК
Менда баъзан ”Америкага келган ўзбеклар сиз билан учрашишдан қўрқмайдиларми?” деб сўрашади.
Мен ҳам кўплар қатори бир оддий одамман, ҳар ҳолда қўрқинчли бўлмасам керак.
Бу масаланинг бир томони, бошқа томони эса шу-ки, мен халқимга, Ватанимга, инсониятга қарши бирор жиноят қилган эмасман ва бирор жинояти учун қочиб юрган одам ҳам эмасман.
Бугунга қадар виждонимга қарши ва виждонимни қийнайдиган бирор номақбул ҳаракатга ҳам қўл урганим йўқ. Виждоним буюрганини айтганим, халқ ва ватанга яхшилик келадиган йўлга томон одимлаганим учун кимларгадир ёқмадим. Continue reading →
Filed under: Maqolalar | 2 Comments »
Posted on June 29, 2012 by Jahongir Muhammad
АСКИЯНИНГ “АСАБЛИ” ТОРЛАРИ
Ўзбек халқи танқид тугул, оддий бир ҳолатни ҳам кечириши жуда қийин!!!
Масалада шуни эътироф этиш мумкинки, аслан ўзбек халқи жуда меҳмондўст!!!
Бир оддий мисол тариқасида…
Агарда биров сизни ўз уйига меҳмондорчиликка чақирсаю, имкон топиб боролмасангиз ва буни зиёфатдан бир неча соатлар олдин уй эгасига айтиб огоҳлантирган бўлсангиз ҳам мезмон буни бошқача тушунишни бошлайди. Мезмон учун сиздек “аҳмоқ” одам топилмайди дунёда. Шунча “тайёргарлик” қилиб қўйдим деб сиздан ўпкалаб юради. Continue reading →
Filed under: Muxlislar | Leave a comment »
Posted on June 29, 2012 by Jahongir Muhammad
O’zbekcha dars
(Davomi)
Frontda vaqt degan tushuncha deyarli yo’q hisobi. Chunki quyosh har kuni ertalab aqlga sig’mas dahshatni yoritadi.Stvoli bukilib ko’mirday qoraygan tanklar,dam pastlik dam balandlik uzra tartibsiz sochilgan turli kalibrdagi artilleriya, okoplar esa ba’zan tuproqqa butunlay to’lib tayyor lahadga aylanadi.Bu tabiiylashgan ammo aslida sun’iy qabrlarda haligina poezdlarda bir-birigat hazil qilib,bir kotelokdan tamaddi qilgan odamlar birgalikda yotibdi.Endi ular kulmaydilar,ular xursand bo’lishmaydi,ularga endi ko’p narsaning ahamiyati allaqachon yo’qolib bo’lgan.. Continue reading →
Filed under: Muxlislar | 1 Comment »
Posted on June 28, 2012 by Jahongir Muhammad
ИЛДИЗ
Ўзбеклар бир-бирларини кечира оладиларми? Бу менинг юрагимни ёндирган саволлардан бири. Гап фақат ўзбекликда эмас. Менимча, бунинг жуда чуқур илдизлари бор. Бу ҳолатни араб, форс, дари, паштун ва ўрду тилида гаплашадиганларда ҳам кўрдим. Энг қизиғи, улар яшайдиган мамлакатларда эмас. Балки улар келиб яшаётган демократия диёрида уларнинг демократияни ҳазм қилишлари нақадар қийин кечишини кўриб, ҳайратландим.
20-25 йилдирки, Америкага келиб, ҳалига қадар танқид эшитганда диркиллаб қоладиган бу одамларни кўриб ўзимизнинг ўзбекларимиз ҳақида ўйладим. Минг афсуски, Ғарбнинг ҳавосидан нафас олаётган ўзбекларимизнинг аксарияти ҳам шу аҳволда. Аммо Туркия турклари ҳақида бу ҳақда узил-кесил бир гап айта олмайман. Улар демократик танқидни ҳазм қилишда бошқа мусулмон қавмларга нисбатан анча илдам. Continue reading →
Filed under: Maqolalar | 3 Comments »
Posted on June 27, 2012 by Jahongir Muhammad
ЭЪТИРОФ
Истеъдодли ва заҳматкаш журналист Аҳмад Исмоиловнинг сўнгги иш жойи “Тошкент ҳақиқати” газетаси эди. У оламдан ўтганда жуда кўп журналистлар қатори мен ҳам кўзимда ёш билан уни мангу йўлга кузатиб қолганман.
1974 йилда Тошкент Давлат университетининг Журналистика факултетида ўқиган пайтимда, иқтисодий шароитим оғирлашиб, иш қидириб қолдим. 17-18 ёшли, тажрибасиз йигитни ким ҳам ишга оларди? Сарсон бўлганимни ва қийин шароитга тушганимни кўрган мен яшаётган уйнинг эгаси Илёс ака қўшни маҳаллада истиқомат қиладиган журналист Расул Раҳмонов билан таништирди. У менга эртага туш пайти Навоий театри ёнига боришимни уқтирди. Эртасига борсам у бир ўрта бўйли, кулча юзли, ҳайли семиз одам билан фаввора ёнида гаплашиб турган экан. Салом бериб, узоқроқда тўхтадим. Continue reading →
Filed under: Yaxshi odamlar | 2 Comments »
Posted on June 27, 2012 by Jahongir Muhammad
O’zbekcha dars
1-Bob. Zigfred Lensdan ilhomlanganim…
Ushbu kitob o’zbekning o’tmishi, buguni, kelajagi haqidadir.
Ushbu asar og’ir o’qilsada anchayin faktlarga boy. Ayrim javobsiz savollarga kalit bo’lsa, kelajakga yo’l ochsayam ajabmas. Asardan ko’zlangan maqsad ham shu(muallif).
Hozir Ikrom qarshisidagi ikki yo’ldan birini tanlashi kerak yo ataylab asir tushish yoki..
Ikkinchisi odamni lohas qiladi, hatto shu haqda o’ylaganda meni hech kim sezib qolmadimikin deb atrofga bir qur nazar tashlab oladi. Continue reading →
Filed under: Muxlislar | 6 Comments »
Posted on June 26, 2012 by Jahongir Muhammad
ТЕСТЛАРНИ ЕЧГАН КАЛУМБЛАР!
Ҳурматли Рустам!
Авваламбор, барчага раҳмат.
(Рустам ака! Агарда, “Ўзбекча дарс” номли китобингизни бу сайтда эълон қиларкансиз, мени янада қизиқтира бошладингиз! Бу китобингизни камида бир неча марта такрор ўқиб кўраман!)
Олдинги изоҳингизга фикрим!!!
Рустам! Сизнинг ёзганларингиздан англадимки, Сиз ҳали жуда ёшсиз!. Балки, адашсам мени кечирасиз! Тахминан, 1986 йиллар атрофи ёки кейин туғилгансиз…
Сиз ҳеч ўйлаб кўрдингизми, агарда ИАК асарини оддий принтер орқали оддий қоғозга чоп этиб Ўзбекистонда тарқатиш масаласини???
Сиз режа қилиб метрода тарқатмоқчи бўлган асарни чинакам олим киши ёзган.
Бу асар баъзи бир чаласаводларнинг ўзлари варақа кўринишига келтириб автобусда, метрода ёки трамвайда тарқатиб халқни безор қилиб қўйган оддий хумкаллаларнинг ёзишмалари эмаску!!!
Ҳозир замон жуда ривожланди. Фикр алмашинуви жуда тезкор!
Сиз бир ўртоғингизга бу сайтнинг манзилини бериб адашмагансиз. Чунки барча фикр ва асарлар шу ерда… Continue reading →
Filed under: Muxlislar | 1 Comment »
Posted on June 25, 2012 by Jahongir Muhammad
Kўнгил остидаги арслон
Ватанга қайтиш! Бу ҳамманинг кўнгил остида ётган арслони.
Бугун хориждагилардан жуда кўпчилигида элчихонадан виза олиш ва Ватанга бориб-қайтиш имкони мавжуд. Ўзи яшаётган мамлакатнинг сафар паспорти билан борса, чет эллик сифатида виза олиши мумкин. Бундан фойдаланиб бориб келаётганлар ҳам бор. Агар қолиш нияти бўлса, қолиб ҳам кетавериши мумкин. Шундайлар анчагина бўлиб қолди. Биз уларни айбламаймиз. Бунга ҳақли ҳам эмасмиз.
Лекин “сиёсий кураш учун ватанга қайтаман” дейиш, бугунги шароитда сафсатадан бошқа нарса эмас. Чунки Ўзбекистон деган мамлакатда сиёсий курашнинг илдизлари ўлган.
Бугунги режимга мухолифлар агар “сиёсий кураш учун қайтаяпман” деб йўлга чиқишса бу таслим бўлишнинг чиройли кўринишидир. Бундай оқ байроқ кўтарганлар чиққан тақдирда ҳам уларни ҳеч ким қабул қилмайди, назарга илмайди. Continue reading →
Filed under: Maqolalar | Leave a comment »
Posted on June 24, 2012 by Jahongir Muhammad
Мен тинчманку…
Оллоҳ берган онг-ла қилурсан зикр,
Айтма, қолаверсин ўзингда фикр.
Нигоҳ сол оламга яхши кўз билан,
Биз тинчмиз-ку ахир, худога шукр!
Сел қўшни воҳада, қуюн водийда.
Осмонимиз тиниқ, унга сол дийда.
Нола қилар Ҳаққа, улар осийда…
Биз тинчмиз-ку ахир, худога шукр!
Иш бор-ку йироқда бўлса ҳам юртдан.
Ҳамма хушмуомала, бўлса ҳам сиртдан.
Учрамас бир-бирин тўнини йиртган,
Биз тинчмиз-ку ахир, худога шукр! Continue reading →
Filed under: Muxlislar | 2 Comments »
Posted on June 23, 2012 by Jahongir Muhammad
ЧАЛА МУЛЛАНИНГ ДАРДУ ҲАСРАТЛАРИ
Россиянинг оппоқ қори, изғирин шамоли ва аёзли кечалари жуда ёмон бўларкан. Бугунги кунга атаб олган ноним ярим кунга ҳам етмасая?!
Ёшлигим, талабалик йилларим ёдимга тушиб кетди, айниқса токчадаги чанг босиб бегонага айланиб улгурган, мени кўзи тўрт бўлиб кутаётган “жонажон” дипломим…
2-ҚИСМ (Тошкент.1999 йил. Магистратура. “Ўз уйингни ўзинг асра!” шиоридан илҳомланганим)
ДАВОМИ…
6.
Ўшанда мени таажжубга солган ҳолат шу эдики, катта лавозимда ишлайдиган юзи чўтир бўлиб кетган, семиз кишининг мен каби оддий бир талаба билан декан хонасидаги учрашуви эди….
Мен чиқиб кетаркан бошқа бир талаба деканнинг кабинетига киришга изн сўради. Continue reading →
Filed under: Muxlislar | 1 Comment »
Posted on June 22, 2012 by Jahongir Muhammad
КУНДАГА ҚЎЙИЛГАН БОШ
ёки мустақилликнинг машаққатли йўллари хусусида сўз
МОЗИЙГА МУРОЖААТ
Сайхун ва Жайхун ўраб турган бу заминнинг “пешонаси шўр” экан. Нега дейсизми? Ахир қайси юрт бу қадар кўп азият чеккан, бу қадар кўп талофат берган, бу қадар кўп қони тўкилган? Уч карра тили, етмиш етти марта қўли кесилган бу юртнинг тақдири ҳақида ҳали ҳеч ким аниқ тасаввурга эга эмас ва ҳали бери бу қусур барҳам топмаслиги аниқ.
Кимлар босиб олишни орзу қилмади ва кимлар босиб олмади? Жангу жадалсиз ўтган йили борми бу юртнинг? Гоҳида Машриқ тарафдан, гоҳида Мағриб ёндан отлар дупури келиб турди, ўқлар ёғилди бошига. Баъзан Спитамен бўлиб кўкдан ёғилган ўққа кўксини қалқон қилди ўғлонлари. Баъзан Муқанно бўлиб ловуллаган оловга кирди жигарбандалари. Темур Малик бўлиб ёғийга ёпирилди. Жалолиддин Мангуберди бўлиб саманда сакради саркардалари. Соҳибқирон Темур ҳазратнинг ҳам кўксига қонли из бўлди ёвнинг шум ниятлари. Continue reading →
Filed under: Kundalik, Maqolalar | Leave a comment »
Posted on June 21, 2012 by Jahongir Muhammad
“ҚАЛЪА ИЧИДАН ОЛИНАДИ”
-ОДАМЛАР, эл-улус дардидан кўз юмган ўғил – оқпадар, юрт шаъни учун бош кўтармаган ўғил – сотқин, хоин, бахти қаро, волидаси, миллатига хизмат қилмаган ўғил – қўлсиз, оёқсиз, гунг, кар, кўр, қалби сўқир- мажруҳдир!…
-Одамлар, эл-улус дардини англаб, юрт ташвишини тушуниб, онаизор аламини англаб, миллат қайғусини кўриб курашга отланишга ожизлик қилган, ўзида куч топа олмаган ўғил эса ўлик, яъни тирик мурдадир!…
-Инсон дунёга бир марта келади. У яшаб ўтгач, ким бўлганлигини сағана тошидан билиш мумкин. Бу тошда ё саккизта рақам ва унинг исми – шарифи, икки қатор айрилиқ сатри, нари борса , бир шеър битилар. Аммо одамлар қалбида, юрт дафтарида унинг таржимаи ҳолига ажратилган ўрин анча каттароқ ва кенгроқдир. Бу ерда тоштарош ёки марсия ёзувчи шоир ҳам ожиз. Чунки қалб дунёсининг қаерида кимнинг жойи бўлиши жумбоқ . Юрт дафтарининг қайси саҳифасида ким ҳақида ёзилажаги сир. Ҳар икки ҳолатда ҳам ҳақиқат ёзулгусидир. Таассуфки, жуда кўп жой ва жуда кўп саҳифа бўш. Демак, қанча – қанчамизга фақат совуқ сағаналар тарих, холос… Continue reading →
Filed under: Kundalik, Maqolalar | 7 Comments »
Posted on June 20, 2012 by Jahongir Muhammad
ЧАЛА МУЛЛАНИНГ ДАРДУ ҲАСРАТЛАРИ
Россиянинг оппоқ қори, изғирин шамоли ва аёзли кечалари жуда ёмон бўларкан. Бугунги кунга атаб олган ноним ярим кунга ҳам етмасая?!
Ёшлигим, талабалик йилларим ёдимга тушиб кетди, айниқса токчадаги чанг босиб бегонага айланиб улгурган, мени кўзи тўрт бўлиб кутаётган “жонажон” дипломим…
2-ҚИСМ
(Тошкент.1999 йил. Магистратура. “Ўз уйингни ўзинг асра!” шиоридан илҳомланганим) Continue reading →
Filed under: Kundalik | Leave a comment »
Posted on June 20, 2012 by Jahongir Muhammad
Нофизийдан нома
ТТТ
Ислом “ота”нинг жойида ўтирганимда кўзимни чирт юмиб Андернинг ўғли Михаилга (Майкл Андерсен акахонга) янги филми учун “Ўзбекистон Қаҳрамони” деган унвонни берган бўлардим. Кейин Боқибойга сим қоқиб, ундан ҳам битта медал ё педал ундирардим. Имомали ҳам биздан ибрат олиб унинг кўксига дарҳол битта орден тақарди. Негами?
Мана 20 йилдан бери Ўзбекистонда терроризм, экстремизм хавфи йўқ, уни ҳукумат етиштирмоқда деб айтмаган мухолифатчи қолмади. Инсон ҳуқуқлари билан шуғулланадиган барча халқаро ташкилотлар ҳам бу гапни ҳар йил камида беш марта айтадилар. Ҳатто АҚШ Давлат департаментининг йиллик ҳисоботларида ҳам бу ёзиб ташланган. Демак буни ҳамма билади. Автор аниқ! Continue reading →
Filed under: Нофизийдан нома | Leave a comment »
Posted on June 19, 2012 by Jahongir Muhammad
ТУРКИСТОН ДИЁРИ ОЛИС ЮРТ БУГУН…
Ҳурматли Жаҳонгир ака!
Қизиқ бир ҳангома эсимга тушиб қолди.
Шоирликни орзу қилаётган бир устоз кўрмаган киши яхшигина узтоз топиб унга шогирдликка тушибди.
Ёш шоир ўзининг ёзган шеърларини олиб келиб, устозидан ушбу шеърларга керакли бўлган тиниш белгиларини қўйиб беришини истимос қилибди. Устоз ўқиб кўрсаки, олам яратилгандан бери бу каби “ажойиб” шеърлар дунё юзини кўрмаган экан. Continue reading →
Filed under: E'tirof, Muxlislar | Tagged: Jahongir Muhammad | 2 Comments »
Posted on June 19, 2012 by Jahongir Muhammad
ТАРИХНИ МИЛЛАТНИНГ ҚОНИ БИЛАН РЕТУШ ҚИЛАЁТГАНЛАР
Газетачилар РЕТУШ калимасини кўп ишлатадилар. Туш яъни Ҳинд сиёҳи билан расмларнинг муҳим нуқталарини қайта бўяш ишига ретуш дейилади. Бу йўл билан фото тасвирдаги одамнинг қошини қалин, лабини дўрри ва ёки ўзини суратдан бутунлай йўқотиб юбориш мумкин. Нью- Йоркда чиққан ва муаллифи Давид Кинг бўлган “Йўқолган комиссар”лар деб номланган албом-китобда Ленин ҳамда Сталин даврида юқори лавозимдаги шахслар нафақат ҳаётдан, балки “доҳий”лари билан ёнма-ён тушган суратлардан қандай йўқотиб юборилганлари кўз олдингизга келтирилади.
Китобнинг муқоваси унинг бутун моҳиятини англатиб беради. “Коммунистбошилар” Антипов, Сталин , Киров, Шверник биргаликда тушган суратлари. Матбуотда дастлаб эълон қилинган бу суратдан иккинчи марта нашр этилишида Антипов ғойиб бўлган. Учинчи марта эълон қилинган айни суратда Сталиннинг ёнида фақат Киров қолган ва бу сурат кейинги марта Киров ҳам ретуш қилингани ҳолда чиққан. Сталиннинг бир ўзи савлат тўкиб турибди. Continue reading →
Filed under: Kundalik | Leave a comment »
Posted on June 18, 2012 by Jahongir Muhammad
Ватанимдир зорим менинг
Ҳурматли Жаҳонгир ака!
Машҳур ҳофиз Дадахон Ҳасаннинг Сиз билан биргаликда тайёрлаган қўшиқларини эшитиб қолдим. Агарда буюк ҳофизимиз ушбу парчаларни вақтларини аямай кўриб чиқсалар жуда ҳам хурсанд бўлардим.
Рўёб чиқиб барча тушинг,
Бошга қўнди хумо қушинг,
Ўзингда йўқ ақлу ҳушинг,
Асрамадинг бахту қушинг,
Уни қувиб солган ўзинг!
Очолмайсан асло кўзинг,
“Ислом” бўлди дину сўзинг,
Қулф урилган тилу розинг,
Дунёни лол этган бозинг,
Бу кунларга солган ўзинг. Continue reading →
Filed under: Muxlislar | 2 Comments »
Posted on June 17, 2012 by Jahongir Muhammad
Ҳурматли Жаҳонгир ака!
Бироз сатира кўринишида ҳам ҳаракат қилган эдим. Ўхшамаган бўлса узр!
ЧАЛА МУЛЛАНИНГ ДАРДУ ҲАСРАТЛАРИ
(Бу сатира кўринишида ёзилган бўлиб, баъзи бир воқеа ва сўзлар учун барчадан узр сўрайман. Ўзбек ҳалқининг бир биридан ширин шевалари борки уларнинг барчаси ўзгача жаранглайди. Ҳурмат билан Мистер Қалампир)
Россиянинг оппоқ қори, изғирин шамоли ва аёзли кечалари жуда ёмон бўларкан. Бугунги кунга атаб олган ноним ярим кунга ҳам етмасая?!
Ёшлигим, талабалик йилларим ёдимга тушиб кетди, айниқса токчадаги чанг босиб бегонага айланиб улгурган, мени кўзи тўрт бўлиб кутаётган “жонажон” дипломим …
1-ҚИСМ
(1995 йил. Тошкент. 3-курсда практикада бўлганим)
1.
Бугун ҳам хумкалла домланинг қилаётган маърузасини эшитувуза шакилли?! Нима энди, қўлим оғриб бир неча бет ёзишимга тўғри келадими?!
Атрофга назар солворсам, ҳар доимкидей аудиториядаги барча болла ўз ишлари билан банд. Кимдир ўзи билан оп келган журналини ўқийдимией! Кимдир севган қизига турмулиб турган, яна кимдир китобдан бошини кўтармай роман ўқивоттими, бошқа бириси эса домланинг сўзларини секретарга ўхшаб кўчиривоттимией! Continue reading →
Filed under: Тил, Kundalik | 3 Comments »
Posted on June 17, 2012 by Jahongir Muhammad
“Бу замин миллатимиз эри”.
Ҳурматли Жаҳонгир ака!
Ҳурматли Шоҳижаҳон!
Лотин алифбосида ёзишга қийналиш ва кўп хатолар бўлмоқда. Айниқса, Ц ҳарфини қўллашда. Яна бир муаммо ойларнинг номини ёзишда масалан биз кирилда ўрганганлар “октябрь” ни лотинчада “Oktabr” деб ёзишимизга тўғри келмоқда. Қани бу ерда тушиб қолган “я” ҳарфи?
Сизнинг бир танқидий фикрингиз эътиборга лойиқ. У ҳам бўлса Ў Қ Ғ Ҳ ҳарфларини лотинчада ёзилишидаги тартибларнинг бузилишидир.
Яна бир лотинчада катта хатолик шуки “Э” ҳарфи билан “Е” ҳарфини сиам эгизак қилиб ёзишаётганларидир.
Мана қаранг:
“Бу замин миллатимиз ери”. Буни лотинчада баъзи бир шиорларда ҳам жуда қўпол тарзда бузиб ёзишмоқда.
Bu zamin millatimiz eri” .
Кулиб юбордингиз чамамда. Бошқаларнинг тушуниши учун эса кирилчада ёзаман.
“Бу замин миллатимиз эри”.
Бунинг фарқига кўп киши бормаяпти. Continue reading →
Filed under: Тил, Kundalik | 1 Comment »
Posted on June 16, 2012 by Jahongir Muhammad
ЎЗБЕК тилига бефарқ бўлмаганларингиз учун миннатдорчилик билдираман!
Ассаламу алайкум, Алижон, Мистер Қалампир, Жаҳонгир ака ва бошқа барча ўқувчилар.
Алижоннинг мен ёзган фикрларга баъзи муносабатларини таҳлил қилмоқчиман. Ростдан ҳам лотин ёзувига ўтилгандан сўнг бир неча бор қайта ўзгартирилди ва ҳали ҳам тўла тадбиқ бўлгани йўқ. Ҳа деб ўзгартиравериш умуман керак эмас. Шунинг учун етук ўзбек тилшуносларини тўплаб бир неча йиллик музоракаю муҳокамалардан сўнг ўзгармас қилиб қабул қилиниши лозим. Мен нима учун «олди», «келди» сўзларидаги охирги товушни ифодаловчи ҳарф қўшилиши керак дедим, сабаби ўша товуш баъзан тилимизда битта ўзи ишлатилади. Уни ночорликдан «А?!» каби ёзишга тўғри келади. Бу ҳайратни англатади ва умуман «а»га яқин эмас. Тасдиқни билдириш учун умуман оғизни очмаган ҳолда «ҳм» дейилади, инкор этиш учун эса юқорида келтирилган товуш қисқа қилиб бир ёки икки марта қўлланилади. Уни сизнингча қандай ёзиш керак?! «аэ» кабими?! Шунинг учун ҳам кўпгина нозик ҳис-туйғуларимизни тўғри ифодалай олмаймиз. Continue reading →
Filed under: Тил, Kundalik | 3 Comments »
Posted on June 15, 2012 by Jahongir Muhammad
Оддий бир ўзбекнинг фикри
Мен тилшуносликдан узоқ бўлган соҳа мутахассисиман. Лекин миллатим ўзбек ва Ўзбекистонлик бўлганлигим учун ўзбек тилининг ривожланишига, у ҳақда чиққан мақолаларга бефарқ қарамасликка ҳаракат қиламан. Албатта ҳамма мақола ва китобларни ўқиб чиқишга ҳар доим ҳам вақт бўлавермайди. Имконим етгунча ўқийман ва фикр билдиришим мумкин.
Ўзбек алифбосининг охирги 100 йилликда неча марта ўзгарганлигини олдин қисқача эслаб ўтайлик. Адашмасам (бу ерда аниқ саналар эсимда йўқ) XX асрнинг 20 йилларида илк бор араб алифбосидан лотин алифбосига ўтган. Кейин 30 йиллар охирида лотин алифбосидан кирилл алифбосига, 90 йилларда яна араб алифбосига ўтказиш ҳақида кимлардадир ғоялар бор эди шекилли, ҳамма ўрта макабларда эски ўзбек алифбоси ўқитилиб қолинди. Ўшанда бизлар ҳам араб ёзувидан озми кўпми бохабар бўлганмиз. Кейин бирданига лотин алифбоси мактабларда ўргатила бошлади. 94-95 йилларан бошлаб 1-синфга келган ўқувчилар 100% лотин алифбосида ўқитилди. Уларнинг кўпчилиги ҳозир университетларни битириб мутахассис бўлиб ишламоқда. Кўпчилиги кирилл алифбосида ёзилган китобларни ўқий олмайдиган даражада. Мактабда рус тили ўтилади кирилл ёзуви ўша вақтда ўргатилган дейиш мумкин. Лекин ҳозир мактабни битирган ўқувчиларимизнинг ҳаммаси ҳам рус тилида ҳаттоки ўқишни билади дейиш қийин. Лотин алифбосига ўтгандан кейин ҳам бу алифбо ўзбек тилига бир неча марта мослаштирилди. Мактабда ўқиган давр эсимда аввал туркча ҳарфларга ўхшаш ҳарфлардан фойдаланди. Кейинги йил ўзгартириш киритилди деб яна бир-иккита ҳарфлар қайтадан ўргатилди. Адашмасам бу ҳолат 2-3 марта такрорланди ва хуллас ҳозирги вақтда қўлланилаётган ўзбек тилидаги лотин алифбосига тўхталди. Continue reading →
Filed under: Тил, Kundalik | Leave a comment »
Posted on June 15, 2012 by Jahongir Muhammad
ҚУЛЛИКНИНГ АЛОМАТЛАРИ
Қуллик фақат қулдорлик давридагидек бировнинг қўлида ҳайвон каби ишлаш маъносинигина англатмайди. Бугунга келиб бу калима бошқа маънолар ҳам касб этмоқда. Масалан, кимнингдир йўлидан чиқа олмаслик, подшоҳларга тобе бўлиш, ўз фикрига эга бўлмасдан ўзгаларнинг чизиғидан чиқа олмаслик, мустамлакада бўлиш зеҳниятидан қутула олмаслик ва ҳоказо ҳолатларда ҳам қуллик калимаси ишлатилмоқда.
Ана шундан келиб чиқадиган бўлсак, Совет даври ҳам қулдорлик жамияти эди. Бу жамиятнинг услуб ва усуллари кишиларнинг онгига, ҳаётига шу қадар сингиб кетган эканки, мана Ўзбекистон мустақил бўлганига 11 йил бўлаяпти ҳали ҳам қуллик аломатлари гуркираб яшамоқда. Масалан дейсизми? Continue reading →
Filed under: Тил, Kundalik | 1 Comment »
Posted on June 14, 2012 by Jahongir Muhammad
“TERRA EST ROTUNTA”
Бошқа бир куюнчак ўқувчининг тил борасидаги муаммолар юзасидан билдирган қалампирли жиддий муносабати׃
Ҳурматли Жаҳонгир ака!
Ўзбек тилининг буюклигини не қилайликки, ўзимиз, шу жумладан барчамиз хор этиб келмоқдамиз.
Сиз бир изоҳингизда туркий қавмлар ҳақида таъкидлар экансиз, чиғатоймизми ёки бошқа деган мавзуни кўтарган эдингиз.
Сизнинг фикрингиз менга маъқул келганди. Бунга сабаб чет эллик оғайнимга оғиз кўпиртириб Алишер Навоий, Мирзо Бобур, Беруний, Абу Али ибн Сино, Фаробий, Амир Темур каби буюк шахсларимизни мақтаганимда унинг ҳайрон қолиши эди. Мен буни унинг авзойидан сезгандим. Негадир мен айтган буюк шахслар унинг фикрича менга бегона эди. Буни қарангки, у бошқа миллат ўлароқ менинг тарихимни ўзимдан кўра жуда кучли биларкан. Тўғри мен тарихчи эмасман. Бунга даъвоим ҳам йўқ!
Тарих масаласи ўлароқ, тил масаласи ҳам шу жумладандир. Continue reading →
Filed under: Тил, Kundalik | Leave a comment »
Posted on June 13, 2012 by Jahongir Muhammad
Шоҳона таклифлар
Тил муаммолари борасидаги мақоламга куюнчак ўқувчининг жуда мазмундор муносабати
Жуда ҳам тўғри муаммони ёритибсиз. Биринчи ўринда тилга эътибор қаратиш керак. Албатта бошқа ишлар ҳам керак, лекин бошқалари мева бергунча уларни ўз тилимиз билан ўзимизники қилиб қабул қилганимиз маъқул. Жуда ҳам таъсирли далиллар келтирибсиз. Афсус ҳозирда ҳам барча давлат ҳужжатлари деярли рус тилида қилинади. Кўпини ҳатто таржимасини топиш ҳам мушкул. Сабаби «арбоблар»имиз ўзбек тилида бирор нарса ёза олишмайди. Тўғрироғи таржимасини билишмайди. Continue reading →
Filed under: Тил, Kundalik | 4 Comments »
Posted on June 12, 2012 by Jahongir Muhammad
“Dura lex, sed lex”
1. Бачканалик ва маданият
1992 йилда Озарбайжон президенти Абулфайз Элчибей Кремлда Борис Елцин билан учрашар экан, Кремлни ларзага солди. У русларнининг оғзини ланг очиб қўйиб, ўз она тилида гапира бошлади. Елцин аввалига нима бўлганини тушуна олмади. Кейин масалани англаб етди шекилли, мийиғида кулиб, атрофидагиларга қаради. Улар елка қисиб турардилар. Ўшандагина Кремл корчалонлари мустақил бир давлат раҳбари билан учрашаётганларини ҳис этгандилар. Continue reading →
Filed under: Тил, Kundalik | 3 Comments »
Jahonnoma 
You must be logged in to post a comment.