Сарвар Усмон/ОзодликСарлавҳага чиқарилган талабини OzodNazarнинг бугунги меҳмони, АҚШда истиқомат қилаётган журналист Жаҳонгир Муҳаммад бугунги суҳбати давомида айтди. Бу талаб дастлаб суҳбатдошимиз ўз маслакдаошлари билан куни кеча ёйинлаган мурожаатномада битилган.
Ҳужжат муқаддимасида бундай дейилган:
“БМТ, халқаро ташкилотлар, демократик давлатлар, Ўзбекистон фуқаролик жамияти вакиллари – ўзбек мухолифати, инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари, журналистлар ва бошқалар йиллар давомида Ислом Каримов режими даврида сиёсий репрессиялар ўтказилганини ҳужжатлар билан исботлаб келдилар.
Шу даврда сон-саноқсиз фаоллар ва диний эътиқод вакиллари ўз фикри, сўзи, эътиқоди учун қамалгани, ўлдирилгани, қатағон қилингани, қувғинга учрагани, бўҳтонларга маъруз қолгани, бир қисми чет эллардан сиёсий бошпана олишга мажбур бўлгани инкор этилмас фактдир”, деб бошланади Жаҳонгир Муҳаммад эълон қилган мурожаатномада.
Jahongir Muhammad: Qalbimiz, yuragimiz, xayolimiz O’zbekistonda
Ma’lumki, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev tashabbuslari bilan yurtimizda turli islohotlar ro’y bermoqda. Xususan, so’nggi paytlarda matbuotimizda erkinlik havosi uf urib kelyapti. Qo’shimchasiga, ajib zamonlarni boshdan kechiryapmiz. Misol uchun, bundan bir necha yil avval xoin va “vatanfurush” deb nom olgan bir qancha sobiq mahbuslar ozodlikka chiqarilgan bo’lsa, aksincha — yaqin vaqtgacha “yurtimiz xaloskorlari” deya e’tirof etilib kelingan bir qancha ikkiyuzlamachi “kalamushlar” esa, bir qismi ishdan olindi, boshqalari hibsda.
Bugungi saytimiz mehmoni — O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan jurnalist, sobiq deputat Jahongir Muhammad. Ochig’ini aytadigan bo’lsak, jurnalistning Feysbukda yozib qoldirgan mana shu kichik posti bizni shu suhbatni uyushtirishga undadi: Continue reading →
Ozodlik radiosi/Sadriddin Ashur: OzodnazarPlus eshittirishining bugungi mehmoni AQShda yashayotgan yozuvchi va jurnalist Jahongir Muhammad prezident Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga murojaatnomasidan inqilob yasash kerak emas dedi. Jahongir Muhammad nazaricha, prezidentning bu majlisda aytgan gaplarining 90 foizi uning bir yillik faoliyati davrida bir necha marta aytilgan.
“Prezidentning bu chiqishidan so’ng, menda ko’pchilik go’yoki qayiqning bir tomoniga o’tib olganday taassurot uyg’otdi. Bunday holatda qayiq bir tomonga og’ib qoladi va bu xatarli”, deydi Jahongir Muhammad.
Jurnalist fikricha, prezident aytgan juda ko’p muammolar bir qo’ng’iroq bilan hal qilish mumkin bo’lgan:
“Masalan, viloyatlar orasidagi behisob postlarni Ichki ishlar vaziriga telefon qilib, “yo’qot bu postlarni” deb aytsa masala hal edi. Yoki jurnalistlar uchun maxsus universitet ochish shart emas, uning o’rniga barcha redaktorlarni yig’ib “muammolarni ochiq yozinglar” desa tamom vassalom, zo’r jurnalistlarni ana o’shanda ko’rasiz”, deydi Jahongir Muhammad.
“Эрдўғон ўз ғурурини русларнинг оёғи остига ташлади”
2015 йилнинг 25 ноябрида турк ҳарбийлари Россиянинг Су-24 учоғини уриб туширганидан сўнг Путин билан “юз кўрмас” бўлиб кетган Эрдўғон бугунга келиб уни “дўстим”, деди. Анқара-Москва муносабатларининг яшин тезлигида ўзгариши – АҚШда яшаётган журналист Жаҳонгир Муҳаммад билан суҳбатда тилга олинган мавзулардан бири.
SAVOL: Assalomu Aleykum Jahongir aka, sizga savol yozishga undagan hol shuki: Siz USA ning Jahonda yuritayotgan siyosatini muntazam yoqlab kelmoqdasiz. Hozirda UKR da yuz berayotgan hodisalarning , ya’ni vahshiylik va qonho’rliklarning asl tashkilotchisi hamda homiysi bo’lmish AQSh ni… UKR ning qonuniy Prezidenti V.Yanukovich “Maydan”chilar deb atalayotgan “Xalq namoyondalari” ga nisbatan o’z vaqtida keskin chora ko’rishga qo’li bormagani uchun (qurol ishlatmagani uchun) bugunda Jahon hamjamiyati tomonidan – “qo’rqoq, xalq hiyonatkori” deb atalmoqda, tanqid qilinmoqda. Uning qatiyatsizligimi – “odamiyligi”mi oqibatida hukumatni $ yollagan sohta hokimyat egalladi , mamlakatda – fashizm, “banderachilik” avj oldi, iqtisodiyot parokanda.. Siz fevral oyidagi yozuvlarizdan birida, – Dunyo leksikonida “MAYDAN” degan Turkiy so’z paydo bo’ldi!(uzr so’zma-so’z eslay olmadim), deb g’ururlangandingiz.. Bugunda esa Insoniyat “MAYDAN”ning asl qiyofasini anglay boshladi. Continue reading →
САВОЛ: 9 май. Сиз бу кунни фашизм устидан қозонилган ғалаба куни деб биласизми ёки 1999 йилда эълон қилинган “Хотира ва қадрлаш куни”-ми? (Муаррих).
ЖАВОБ׃ Менимча иккинчи жаҳон уруши фашизмнинг фашизм билан тўқнашувидир. Бу Ҳитлер қиёфасидаги олмон фашизми билан Сталин бошқарувидаги славян фашизмининг ўзаро урушига дунёнинг жуда кўп мамлакатлари турли сабаблар, манфаатлар, янглишиш ва мажбур қолиш туфайли қўшилганлар.
Жумладан, Ўзбекистон ҳам СССРнинг мустамлакаси, зулмнинг қурбони сифатида қатнашган ва жуда катта талофотлар берган. Continue reading →
SAVOL: Siyosatga aloqasi bo’lmagan bir narsa so’ramoqchiman, Amerika filmlarini yoqtirasizmi yoki hind filmlarinimi?(Kamola).
JAVOB: Bolalikdan hind filmlarini tomosha qilib ulg’ayganmiz. Amerikaga kelib ham Bollivudda chiqqan har bir filmni ko’rishga harakat qilaman. Bugun chiqayotgan filmlar oldingilaridan mutloq farq qiladi. Hozir hindlar filmlarga katta ijtimoiy, siyosiy va madaniy muammolarni yuklashga intilmoqdalar va bu ularni dunyoda birinchi o’ringa olib chiqmoqda. Masalan, “Bog’bon”, “Ashok”, “Qafas”, “Dev” filmlari kabi klassik bo’lib qoladigan asarlar yaratishmoqda. Hind filmlari hali Hindistonda namoyish etilmasdan Amerikaga etib keladi va ularni uyda tomosha qilish imkoniyati juda ham qulay. Continue reading →
САВОЛ: Ҳозирги кунда қайси мамлакатда демократиянинг ҳақиқий кўриниши мавжуд? Чунки ҳозирги бўлаётган воқеалардан кейин, менда шундай ишонч ҳосил бўлдики, дунёда ҳеч қандай демократик мамлакат қолмагандек. Бунга сиз нима дейсиз? (Сардор).
ЖАВОБ: Агар демократия халқ бошқаруви десак, демак ҳозирги кунда дунёнинг жуда кўп жойида шундай тузумлар мавжуд. Аммо демократиянинг ҳақиқий қолипи қандай бўлишини ҳеч ким билмайди. Лекин бугунги тузумлар орасида инсоннинг моддий ва маънавий эҳтиёжларини қондиришга энг яқин бўлгани мавжуд демократик деганимиз тузумлардир ва уларда мезонлар турличадир.
Демократияни ҳар ким ҳар турли тасаввур қилади ва шу боис ҳам ҳукуматлар алмашганда баъзан демократик бошқарувда ҳам ўзгариш юз беради. Лекин тамал мустаҳкам бўлса, вақтинчалик бошқарувни қўлга олган ҳукуматлар ёки сиёсий партиялар демократияга зарар етказишлари мумкин аммо уни бутунлай йўқота олмайдилар. Continue reading →
САВОЛ: Сиз бир жавобда Нурилла Остоновни мақтагансиз. Унинг ёзганларини топиб ўқидим. У ҳам билдирмай ҳукуматга топинаётган хашаки журналистга ўхшади. Наҳотки унинг икир-чикирлардан бошқа нарсани ёзмаётганини кўрмасангиз? (Алишер).
Ислом Каримовнинг адолатсизликка асосланган режимига қарши бош кўтарганлар орасида Миллий Университетнинг Журналистика факультети собиқ талабалари анчагина. Шу боис ҳам режим вақти-вақти билан бу даргоҳ бошида қилич ўйнатиб туради.
Нурилла Остонов билан бирга ана шу қутлуғ даргоҳда ўқиганмиз. Талантли йигит.
Ўзбекистон телевидениесида раҳбар бўлганимда у телевидениенинг Самарқанд вилоят бўйича мухбири эди. Бир куни ногирон оиланинг сансалорликка учрагани ҳақида икки дақиқалик “қалампирмунчоқ” танқидий репортаж ҳозирлаганди. Материални дарҳол эфирга қўйдик. Кўп ўтмай Каримов телефон қилди: Continue reading →
САВОЛ: Бугун хусусий сайтлар кўпаймоқда, ўқувчиларингиз сони камайиб кетишидан чўчимайсиз-ми? (Саодат).
ЖАВОБ: Йўқ. Интернет-бу ҳам танлов. Юзтасини кўриб биттасини танлайсиз. Шу нуқтаи назардан мустақил ва хусусий веб саҳифалар қанча кўп бўлса, шунча яхши. Ўзим доим ёшларга мурожаат қилиб, хизматни веб саҳифа очишдан бошланг, деб айтиб келмоқдаману нега энди уларнинг кўпайишидан чўчир эканман?
Веб саҳифалар кўпайса, уларни ёпиб қўйиш қийинлашади. Қолаверса, турли фикрлар ва турли қарашлар кўпаяди ва бу ҳурфикрлиликка, қул бўлмасликка йўл очади. Continue reading →
2013 yil Noyabr oyida Istanbulda olingan surat. Yangi ochilgan Marmaray suv osti yo’lining kiraverishi.
“Sharq demokratiyasi”
SAVOL: “Sharq demokratiyasi” degan tushuncha asli bormi yoki bu ham manfaatlar uchun o’ylab chiqarilganmi? Sizningcha O’zbekistondagi va AQSh dagi demokratiya bir xil bo’ladimi? (Bahrom).
JAVOB: “Demokratiya” degani bu lotinchadan tarjima qilganda “Xalq boshqaruvi” deganidir. Agar kimdir demokratiyaning “Sharq usuli” deb gapirayotgan bo’lsa, demak u xalq boshqaruvini inkor etib, diktaturani targ’ib etmoqda.
Inkor etib bo’lmaydigan bir haqiqat bor. Demokratiyaning kamchiliklari ko’p, ammo bugun mavjud rejimlar orasida inson manfaatlariga eng yaqini shu.
Demak, nima uchun mavjudlari orasida eng mukammalrog’i bo’lganini inkor etib, boshqa narsani tavsiya qilishmoqda?
“Qurt egan olma shirin bo’ladi”, degan ahmoqona gap bor. Vaholanki do’konga borgan biror kishi haliga qadar yaxshi olmalarni chetlab ayni pulga qurt egan olmani olgan emas. Aslida yuqoridagi gap “Olmaning yaxshisiga qurt tushadi” degan iborani hamma olmani o’zi eyishni mo’ljallagan bittasi o’zgartirgan varianti bo’lsa ne ajab?! Ya’ni demokratiya va “Sharq demokratiyasi” degani kabi.
SAVOL׃ Negadir keyingi paytlarda jiddiy narsalar yozmay qo’ydingiz? Hafsala pir bo’ldimi yoki kimlardandir, nima uchundir xafamisiz, nima gap, haqiqat haqida siz gapirmasangiz kim gapiradi? (Rustam).
JAVOB׃ Kichik bir savolga to’rt-beshta masalani “yedirib” yuborganingizdan anchagina “pishiq” o’quvchiga o’xshaysiz. Shuning uchun ham savollaringizni “to’rtga bo’lib” javob berishga qaror qildim.
Birinchi, “jiddiy narsalar” deganda nimani nazarda tutgansiz? Rostdan ham jiddiy narsalarni nazarda tutgan bo’lsangiz, u holda jiddiy narsa yozayapman. Lekin O’zbekiston bilan bog’liq emas. Chunki O’zbekiston bilan bog’liq jiddiy narsaning o’zi qolmadi. Continue reading →
САВОЛ: Биринчи ёзган мақолангиз ёки шеърингизни эслай оласизми, у нима ҳақда бўлган? (Зулфия).
ЖАВОБ: Айнан фалон мақолам биринчиси эди ёки мана бу шеърим илк ёзилганди, деб айтишим қийин. Чунки илк бор мақола ёзганимда жуда ёш эдим. Аслида у мақола ҳам бўлмаган. Ўқитувчимиз қайси бир мавзуда эркин иш ёздирган ва меники синфда энг яхши деб топилганди. Ўшанда ҳали мактабнинг ўрта синфида ўқир эдим ва ёзган нарсамни қайтадан қоғозга тушириб почтачи Ҳаким аканинг ёрдами билан Самарқанд туманининг “Шарқ тонги” газетасига юборганман.
Газетанинг тўртинчи саҳифасида 3-4 қаторли бир нарса чиққан ва унга 44 тийин қалам ҳақи ҳам келган. Шундан кейин мактабни тугатгунга қадар бу ва вилоят, республика газеталарида беш юздан зиёд “ёзганларим” чиққан.
Ўша кезлари Тошкент Давлат университетининг Журналистика факултетига кирувчилардан матбуотда чиққан мақолаларини тўплаб, альбом шаклида қабул комиссиясига олиб келиш қоидаси бор эди. Биз ўқишга кирган йили кейинчалик бизга дарс берган домламиз Мухтор Худойқулов қабул комиссиясида экан ва тўплаб келган мақолалар, шеърлар, кичик ҳикояларимни кўриб бирга келган раҳматли онамга “Ўғлингиз ўқимаса ҳам бўларкан, аллақачон ёзиш планини тўлдириб қўйибди” деганди. Continue reading →
САВОЛ: Мустақиллик байрамини қандай нишонладингиз? (Манзура).
ЖАВОБ: Мустақиллик байрамини 20 июнда нишонлаган эдим. Чунки 1990 йилнинг шу куни Ўзбекистон Олий Кенгаши томонидан Мустақиллик декларацияси эълон қилинган ва катта байрам бўлган. Мен бу ҳодисанинг бевосита иштирокчиси бўлганим учун ҳам бу куннинг аҳамиятини яхши англайман.
Аммо орадан бир йил ўтиб, бу масалани Ислом Каримов кўтариб чиққанда ҳатто битта депутат ҳам қарсак чалмади. Шунда у “Нега қарсак чалмаяпсизлар?” деб сўраган ҳам эди. Continue reading →
САВОЛ: Худога, динга ишонганини пеш қилиш ҳам сиёсат эмас-ми? (Назира).
ЖАВОБ: Аслида ҳамма нарсанинг сиёсий томонлари бўлади. Ҳатто нафас олиш ҳам сиёсат бўлиши мумкин. Агар унинг ортида қандайдир манфаат бекинган бўлса.
Худога ишониш масаласига келганда кимнинг қай даражада ишонишини Худонинг ўзи билади. Бу хусусда бандалари ҳакамлик қилиш ваколатига эга эмас. Шундай экан, “Мен бу қадар ишонаман, сен эса у қадар” дейиш ҳам Худонинг ваколатига шериклик қилиш, яъни шак келтириш демакдир. Аммо бу масалани сиёсий мақсадларда қўлланувчиларга бунинг фарқи йўқ. Улар ўзларини ҳаками мутлоқ деб ҳисоблайдилар ва ҳатто бир бегуноҳни ҳам динсиз деб ҳукм чиқараверадилар.
Бир ривоят ёдимга тушди. Бандалардан бири ҳар куни ибодатларини вақтида қилар ва бошқа фарзларни ҳам қоидаси билан адо этар экан, аммо қўшниси бепарво, ўз иши билан банд. Ибодатгўй ҳар куни қўшнисига дакки бериб, “Сен Худога ишонмайсан” дер ва бу гапини маҳалла кўйда ҳам такрорлаб “Мен ибодатимни вақтида қиламан, фалончи эса қилмайди” дер экан. Улар ўлганларидан кейин уламолардан бири, “Ҳар ҳолда ибодатгўй жазосини олган бўлса керак?’ дебди. Унинг бу гапига ҳайрон бўлишибди. Continue reading →
САВОЛ: Олимпиада ўйинлари ҳақида Америка ҳамда Ўзбекистон мисолида нима дейишингиз мумкин? (Расул).
ЖАВОБ: Ҳамма нарсага мантиқ кўзи билан қараганим учун спортнинг баъзи турларига унчалик қизиқишим йўқ. Спорт ҳам ҳаётнинг бир бўлаги, ҳаёт-маот эмас.
Аммо Олимпиада ўйинларини кузатиб бораман. Жуда кўп мамлакатлар қатори Ўзбекистонда ҳам спортни сиёсий мақсадларда фойдаланиш одат бўлиб бормоқда. Америкада эса спорт энг аввало спортчининг шахсий иши, унинг пул топиш манбаи. Шу боис ҳам халқаро ўйинлар олдидан америкалик спортчилар ватаним шарафини ҳимоя қилишга бормоқдаман, деб кўкракларига урмайдилар. Бундай гапларни кўпроқ аскарлар айтадилар. Спортчилар нима қилсам ҳам ютаман, бу менинг ҳаётим, бу менинг келажагим, бу менинг тақдирим, деб ўйлайдилар. Шу боис улар жўнаб кетар эканлар, президент ёки ҳукумат раҳбарлари нутқ сўзламайдилар, ютганларида телеграммалар юбормайдилар, хат ёзмайдилар, орденлар бериш ҳақида фармон чиқармайдилар, уларнинг ишига аралашадиган Спорт комитети ҳам йўқ. Continue reading →
САВОЛ: Сиз Америкага келган жуда кўп ўзбеклар билан учрашиб тураман, деб ёзибсиз. Улар сиз билан учрашишга қўрқмайдиларми?(Гўзал).
ЖАВОБ: Камина ҳам кўплар қатори бир оддий одам, ҳар ҳолда қўрқинчли бўлмасам керак.
Бу масаланинг бир томони, иккинчи томони шу-ки, халқимга, Ватанимга, инсониятга қарши бирор жиноят қилганим йўқ ва бирор жинояти учун қочиб юрган одам ҳам эмасман.
Бугунга қадар виждонимга қарши ва виждонимни қийнайдиган бирор номақбул ҳаракатга қўл урганим йўқ. Шукур Худойимга! Виждон буюрганини айтганим, халқ ва ватанга яхшилик келадиган йўлга томон одимлаганим учун кимларгадир ёқмадим. Бунинг учун ўксинмайман. Қувғин этишди, туҳмат қилишди, қора чапламоқчи бўлишди. Аммо вақт кўрсатди-ки, жиноят, қабиҳлик, адолатсизлик томонида эмас, балки адолат, ҳақиқат, ростгўйлик томонида турган ва шу йўлдан ҳеч қайтмасдан, иккиланмасдан ўз сўзини айтган одам ажрини шу ҳаётдалигдаёқ оларкан. Continue reading →
САВОЛ: Сизга ёзиш қийин… ёзмаслик осон… Нима учун овозингиз мунгли? (Низомиддин).
ЖАВОБ: Ёзиш қийин. Ёзмаслик осон бўлишига қарамай қийин йўлни танлаганингиз қувонарли ҳол. Баъзан жуда қисқа мактублар ҳам жуда катта маъноларни ташийдилар.
Овоз масаласида: халқимиз ўзининг энг оғир кунларини яшаётган бир пайтда сизга юзланиб, овозингиз мамнуният билан тўла, деса балки ранжиган бўлардингиз. бугун қувонадиган ҳолат оз. Балки кўролмаётгандирмиз. Бир кун келиб овоз мунгдан ажралса не бахт?! Ким ҳам мунгга боғланиб қолишни истайди? Ким ҳам қувонишни истамайди? Continue reading →
САВОЛ: АҚШ Давлат котиби бир мушукни қабул қилмоқчи эканлиги ҳақида эшитдим. Шу тўғрими? (Дилшод).
ЖАВОБ: Тўғри. Мушукка унинг номини беришган экан. Адаши билан кўришмоқчи. Бугун 2004 йилнинг 10 Август, жума куни Давлат котибининг “қабулида бўлиши”дан олдин бу “Бомбай” туридаги ҳайвон “Йилнинг мушуги” унвонини ҳам олган экан. Бу борада хабарлар ҳам чиқди.
Биласизми, Ғарб ва Шарқ ўртасида жуда кўп соҳаларда фарқ бўлганидек, ҳайвонлар масаласида ҳам жиддий фарқлар бор. Масалан, Америкада бир киши яқин дўстини бемалол “Ит” дейиши мумкин. Бу унинг яқинлигига, содиқлигига ишорат бўлади. Энди тасаввур қилинг, бизда бир киши бошқасини “Ит” деганини… Continue reading →
САВОЛ: Сиёсат жонимга тегди. Сиёсий бўлмаган бир савол бермоқчиман. Яқинда бир хабарда 25-30 йилда дунёдаги 60 фоиз тил йўқолади, дейилганини ўқидим. Ўзбек тили нима бўлади деб ўйлайсиз? (Рустам).
ЖАВОБ: Аслида бу энг катта сиёсий масала. Ўзбек тили 25-30 йилда йўқ бўлмаса ҳам унинг бугунги аҳволи ўзгармаса келажаги фожеалидир.
Бундан 30-35 йиллар чамаси олдин дунёдаги энг йирик олтита тилдан бир муштарак тил-Эсперанто тили вужудга келтирилган эди. Ўшанда ярим аср ичида бу тил дунёнинг ягона гаплашиладиган тилига айланиши башорат қилинганди. Лекин Эсперанто “ўсмай” қолди. Аммо бу сохта тил билан айни даврда Интернет тили ҳам туғила бошлади ва жуда тез ривожланмоқда. Бугунга келиб, Интернет тилидаги сўз бойлиги Ўзбек тилининг сўз бойлигидан беш маротаба кўпдир ва бу тилни бемалол қўлланадиганлар дунёдаги ўзбекларнинг умумий сонидан 2-3 маротаба ортиқ. Continue reading →
Xor bo’lgan san’at
Jahonnoma 
You must be logged in to post a comment.