Jahonnoma

1992 йилдаги воқеаларнинг бугун содир бўлаётганлардан фарқи йўқ

САВОЛ׃ “Яқин мозий” деб номланган китобингизга кирган “ЛАМБАДА ёки беҳаё ўйин” деб номланган мақолангиз қуйидаги гаплар билан узилиб қолган׃
-Бугун Ислом аканинг мардлигини кўролмаётганлар бор, – дея давом этди О. Ёқубов. – Улар адашган, кимдандир, нимадандир норози кишилардир. Шу…
Бунинг давоми борми? (Муаррих).

ЖАВОБ׃ Сайтда бу китоб, жумладан шу мақола тўлалигича турибди.
 Сизда нима учун очилмаганини билмадим. Бу балки компютерингиз ёки Интернет тезлиги билан ҳам боғлиқ бўлиши мумкин.
Бу мақола 1992 йил декабр ойида ёзилган ва “ЭРК” газетасининг 1994 йил, 16 Май, 5(104) сонида эълон қилинган. Модомики, сизда бу мақолани тўлиқ ўқиш имкони бўлмабди, уни қуйида келтирмоқчиман. Мустақиллик йиллари нафақат турғунлик, балки ортга қайтиш йиллари бўлгани учун ҳам 1992 йилдаги воқеалар худди бугун содир бўлаётганлардан фарқи йўқ. Мана ўзингиз хулосa қилинг.

“ЛАМБАДА” ёки БЕҲАЁ ЎЙИН

Бразилия ўрмонларида яшаган ҳиндулар “ламбада” рақсини эллик йил таъқиқлашди. Лекин замон зайли билан бу рақс уларнинг миллий ифтихорига айланди. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | 1 Comment »

1992 yildagi voqealarning bugun sodir bo’layotganlardan farqi yo’q

SAVOL׃ “Yaqin moziy” deb nomlangan kitobingizga kirgan “LAMBADA yoki behayo o’yin” deb nomlangan maqolangiz quyidagi gaplar bilan uzilib qolgan׃
-Bugun Islom akaning mardligini ko’rolmayotganlar bor, – deya davom etdi O. Yoqubov. – Ular adashgan, kimdandir, nimadandir norozi kishilardir. Shu…
Buning davomi bormi? (Muarrix).

ЖАВОБ׃Saytda bu kitob, jumladan shu maqola to’laligicha turibdi.
 Sizda nima uchun ochilmaganini bilmadim. Bu balki kompyuteringiz yoki Internet tezligi bilan ham bog’liq bo’lishi mumkin.
Bu maqola 1992 yil dekabr oyida yozilgan va “ERK” gazetasining 1994 yil, 16 May, 5(104) sonida e’lon qilingan. Modomiki, sizda bu maqolani to’liq o’qish imkoni bo’lmabdi, uni quyida keltirmoqchiman. Mustaqillik yillari nafaqat turg’unlik, balki ortga qaytish yillari bo’lgani uchun ham 1992 yildagi voqealar xuddi bugun sodir bo’layotganlardan farqi yo’q. Mana o’zingiz xulosa qiling.

“LAMBADA” yoki BEHAYO O’YIN

Braziliya o’rmonlarida yashagan hindular “lambada” raqsini ellik yil ta’qiqlashdi. Lekin zamon zayli bilan bu raqs ularning milliy iftixoriga aylandi. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »

11 феврал, 2012 йил, Жаҳонгир Муҳаммаднинг уйида.

Хориждагилар

САВОЛ׃ Чет элга чиққан ўзбеклар ҳақида кўп ёзгансиз. Уларнинг Ватанга қайтиш истаклари ҳақида ҳам ёзганларингиздан ўқиганмиз. Хориждаги ўзбекларнинг яқин келажакда Ватанга қайтиш имконлари бор деб ўйлайсизми? Бор бўлса қачон ва қай шароитда? Йўқ бўлса, уларни нима кутади? Булар социологик муаммолардир. Лекин бу масалада фикрингизни айтсангиз. (Аброр Ўлмасов).

ЖАВОБ׃ Илгари бир жавобда ўзбекларнинг четга кетиш сабабларини бир тизимга солгандим. Аслида кўп нарса ўша чиқиб кетиш сабаблари билан боғлиқ. Лекин модомики четда эканмиз, бугунга қадар босиб ўтилган йўлга назар солиб, келажакни тахмин қилиш, башорат эмас, тахмин қилиш мумкин. Минг афсуски ҳали ҳам беш йил олдинги фикримдаман. Кетганларнинг аксарияти қайтишмайди. (Баъзилари бориб-келиб юрадилар. Балки саноқли кишиларгина доимий қайтишлари мумкиндир.) Илоҳим акси бўлсин. У ҳолда тарихнинг анъанасидан устун келган бўлинади.

Мени жуда ҳам ачинтирадиган нарса шуки, бугун хорижга чиққан ўзбекистонликлар ҳам илгари Шарқ мамлакатлари орқали Ғарбга сиғинган салафларининг йўлидан кетмоқдалар. Бу қирқ йил олдин ҳам, беш йил олдин ҳам, бугун ҳам айни.

Борган жойда мустаҳкам илдиз отмаслик ўзи яшаган жамиятда энг кейинги одам бўлиб қолиш ва ўз ўрнини ўз қўли билан йўқотишга интилиш бўлиб қолади. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | 2 Comments »

Xorijdagilar

SAVOL׃ Chet elga chiqqan o‘zbeklar haqida ko‘p yozgansiz. Ularning Vatanga qaytish istaklari haqida ham yozganlaringizdan o‘qiganmiz. Xorijdagi o‘zbeklarning yaqin kelajakda Vatanga qaytish imkonlari bor deb o‘ylaysizmi? Bor bo‘lsa qachon va qay sharoitda? Yo‘q bo‘lsa, ularni nima kutadi? Bular sotsiologik muammolardir. Lekin bu masalada fikringizni aytsangiz. (Abror O‘lmasov).

JAVOB׃ Ilgari bir javobda o‘zbeklarning chetga ketish sabablarini bir tizimga solgandim. Aslida ko‘p narsa o‘sha chiqib ketish sabablari bilan bog‘liq. Lekin modomiki chetda ekanmiz, bugunga qadar bosib o‘tilgan yo‘lga nazar solib, kelajakni taxmin qilish, bashorat emas, taxmin qilish mumkin. Ming afsuski hali ham besh yil oldingi fikrimdaman. Ketganlarning aksariyati qaytishmaydi. Ba‘zilari borib-kelib yuradilar. Balki sanoqli kishilargina doimiy qaytishlari mumkindir. Ilohim aksi bo‘lsin. U holda tarixning an‘anasidan ustun kelgan bo‘linadi.

Meni juda ham achintiradigan narsa shuki, bugun xorijga chiqqan o‘zbekistonliklar ham ilgari Sharq mamlakatlari orqali G‘arbga sig‘ingan salaflarining yo‘lidan ketmoqdalar. Bu qirq yil oldin ham,  besh yil oldin ham, bugun ham ayni.

Borgan joyda mustahkam ildiz otmaslik o‘zi yashagan jamiyatda eng keyingi odam bo‘lib qolish va o‘z o‘rnini o‘z qo‘li bilan yo‘qotishga intilish bo‘lib qoladi.

Bugun G‘arb mamlakatlariga nazar solsangiz, bizdan kelganlar aksariyat holda g‘arib, unutilgan bir vaziyatdalar. Oralarida davlat arboblari, taniqli olimlar, dunyoga so‘z ayta oladigan shaxsiyatlar, siyosatchilar yo‘q. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »

Навоийни тушунамизми?

САВОЛ: Алишер Навоий асарларини ўқисангиз тушунасизми?(Роҳила).

ЖАВОБ: Агар раҳматли Порсо Шамсиевнинг “Навоий асарлари луғати” ёнимда бўлса, албатта тушунаман. Бўлмаса, қийналаман ва сўзларни маъносига қараб тахмин қилиб, ўзимни ўтдан сувга ураман.
Дарвоқе, ўша луғат Ғафур Ғулом нашриётида чоп этилган бўлиб, қарийб саккиз юз саҳифадан иборат ва йигирма минг атрофида сўзу ибораларни ўз ичига олган. Китоб ўша пайтда (1972) ўн минг нусха нашр этилганини эсласак, демак Ўзбекистонда ўн минг одам Навоийни у ёзган тилда бемалол тушуна олади. Дарвоқе, мукаммал тушунмоқни истаганларнинг эса араб алифбосида ўқишни билишлари ҳам шарт.
Шунинг учун ҳам биз-кўпчилик Алишер Навоийни бугунгача бошқалар орқали билдик ва ўргандик. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »

Navoiyni tushunamizmi?

SAVOL: Alisher Navoiy asarlarini o’qisangiz tushunasizmi?(Rohila).

JAVOB: Agar rahmatli Porso Shamsievning “Navoiy asarlari lug’ati” yonimda bo’lsa, albatta tushunaman. Bo’lmasa, qiynalaman va so’zlarni ma’nosiga qarab taxmin qilib, o’zimni o’tdan suvga uraman.
Darvoqe, o’sha lug’at G’afur G’ulom nashriyotida chop etilgan bo’lib, qariyb sakkiz yuz sahifadan iborat va yigirma ming atrofida so’zu iboralarni o’z ichiga olgan. Kitob o’sha paytda (1972) o’n ming nusxa nashr etilganini eslasak, demak O’zbekistonda o’n ming odam Navoiyni u yozgan tilda tushuna oladi. Darvoqe, mukammal tushunmoqni istaganlarning esa arab alifbosida o’qishni bilishlari ham shart.
Shuning uchun ham biz-ko’pchilik Alisher Navoiyni bugungacha boshqalar orqali bildik va o’rgandik. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »

ХАЛҚ ЭМАС, ДИКТАТУРА АЙБДОР!

САВОЛ: Халқимиз нега бунча тебранмас бўлиб қолди? (ИСМСИЗ).

ЖАВОБ: Бундан бир неча йил олдин диктатура фитрати ҳақида ёзганимда, бу режим берадиган “маҳсулот”лардан бири халқни лоқайд этиши ва жамиятни маънан бузиши эканлигини айтгандим. Назаримда шу нуқтага келганга ўхшаймиз. Яъни диктатура ўз мақсадига эришгани бугунги чиқишларда ҳам кўзга ташланмоқда.

Бундай шароитда миршабдан бошлаб ўқитувчига, ҳокимият идорасидаги ходимдан бошлаб мамлакат ичидаги режим мухолифига қадар ҳаммадан бир нуқс топиш қийин эмас. Уларни бефарқликда ёки маънан бузилганликда айблаш ҳам осон.

Режимни ўзгартириб бериши керак дея бутун халқни айблаш ўзимиз ҳам диктатуранинг қармоғига илина бошлаганимиздан дарак бўлади.

Ҳатто чет элдаги дўстларимиз ҳам халқ Каримовни йиқитиб беришидан умидвор. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »

XALQ EMAS, DIKTATURA AYBDOR!

SAVOL: Xalqimiz nega buncha tebranmas bo’lib qoldi? (ISMSIZ).

JAVOB: Bundan bir necha yil oldin diktatura fitrati haqida yozganimda, bu rejim beradigan “mahsulot”lardan biri xalqni loqayd etishi va jamiyatni ma’nan buzishi ekanligini aytgandim. Nazarimda shu nuqtaga kelganga o’xshaymiz. Ya’ni diktatura o’z maqsadiga erishgani bugungi chiqishlarda ham ko’zga tashlanmoqda.

Bunday sharoitda mirshabdan boshlab o’qituvchiga, hokimiyat idorasidagi xodimdan boshlab mamlakat ichidagi rejim muxolifiga qadar hammadan bir nuqs topish qiyin emas. Ularni befarqlikda yoki ma’nan buzilganlikda ayblash ham oson.

Rejimni o’zgartirib berishi kerak deya butun xalqni ayblash o’zimiz ham diktaturaning qarmog’iga ilina boshlaganimizdan darak bo’ladi.

Hatto chet eldagi do’stlarimiz ham xalq Karimovni yiqitib berishidan umidvor. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »

Душманлар ҳақида

САВОЛ׃ Кузатишларимга кўра сизга душманлик қилаётганлар ҳам бор экан. Бу дунёда душмансиз одам бормикан ўзи? (Фарида).

ЖАВОБ׃ Биласизми, қадимда бир золим шоҳ бўлган экан. Унинг даврида дарёларда қон оқар экан, қамчилардан жон узилар экан… У шунчалар золим экан-ки, бирор киши ҳам унга бу қилмишлари яхши эмаслигини айтолмас экан. Шундай кунларнинг бирида Ҳотамтойнинг йўли унинг ўлкасига тушибди. Халқнинг азоб уқубатларидан ларзага тушган Ҳотамтой саройга қараб йўл олибди ва шоҳни одилликка чорлабди. Шунда шоҳ׃
-Сен халқимни танимас экансан, унинг еттидан етмиш яшарига қадар мени дўст деб билади. Сен бегонасан, сени душман деб билади. Ишонмасанг ана Девонбеги билан халқ ҳузурига чиқинглар,-дебди.
Девонбеги ва Ҳотамтой қаерга боришмасин халқ шоҳни дўст дея улуғлаб Ҳотамтойни душман дея ҳақоратлабди.
Саройга қайтишганда Ҳотамтой шоҳга׃
-Улар Девонбегидан қўрққанларидан бир нарса дея олмадилар,-дебди.
Шунда шоҳ׃
-Ундай бўлса, тунда жанда кийиб чиқингиз,-дебди.
Яна Девонбеги ва Ҳотамтой қаерга боришмасин ва кимдан сўрашмасин ҳамма Ҳотамтойни лаънатлабди. “Агар у бизга дўст бўлганда бизни шундай қийин шароитга қўярмиди? У бегона-да, бизни билмайди-да, бизда нима қасди бор унинг?” дейишибди.
Саройга қайтишганда шоҳ яна Ҳотамтойни изза қилибди.
-Бечора халқ, икки кишидан бири жосус бўлиши мумкин, деб ўйлаб чекаётган азоб-уқубатларидан сўз очмади,-дебди Ҳотамтой. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | 2 Comments »

Dushmanlar haqida

SAVOL׃ Kuzatishlarimga ko’ra sizga dushmanlik qilayotganlar ham bor ekan. Bu dunyoda dushmansiz odam bormikan o’zi? (Farida).
JAVOB׃ Bilasizmi, qadimda bir zolim shoh bo’lgan ekan. Uning davrida daryolarda qon oqar ekan, qamchilardan jon uzilar ekan… U shunchalar zolim ekan-ki, biror kishi ham unga bu qilmishlari yaxshi emasligini aytolmas ekan. Shunday kunlarning birida Hotamtoyning yo’li uning o’lkasiga tushibdi. Xalqning azob uqubatlaridan larzaga tushgan Hotamtoy saroyga qarab yo’l olibdi va shohni odillikka chorlabdi. Shunda shoh׃
-Sen xalqimni tanimas ekansan, uning yettidan yetmish yashariga qadar meni do’st deb biladi. Sen begonasan, seni dushman deb biladi. Ishonmasang ana Devonbegi bilan xalq huzuriga chiqinglar,-debdi.
Devonbegi va Hotamtoy qaerga borishmasin xalq shohni do’st deya ulug’lab Hotamtoyni dushman deya haqoratlabdi.
Saroyga qaytishganda Hotamtoy shohga׃
-Ular Devonbegidan qo’rqqanlaridan bir narsa deya olmadilar,-debdi.
Shunda shoh׃
-Unday bo’lsa, tunda janda kiyib chiqingiz,-debdi. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »

Ватанда гадосан, Ватанда гадо!

САВОЛ: Кейинги пайтда шеър ёзмай қўйдингиз-ми? Нега янгиларини эълон қилмаяпсиз?(Жамила).

ЖАВОБ: Шеър ёзиш учун белгиланган жадвалим йўқ. Аммо кўнглимга бир нарсалар келганда қоралаб қўяман. “Дакота йўли”да бир қатор шеърлар ёзганман. Аввал “Алданишга мойил..” деган бир сиёсий шеърдан кейин ана шу услубдаги қораламалардан ҳам бир икки намуна ўқишингиз мумкин.

Алданишга мойил ўзбек шоири,
Бир орден букади алиф қаддини,
Шеъру дили бошқа, бошқа зоҳири,
Гўрков чизиб берар охир ҳаддини.

Алданишга мойил ўзбек ҳофизи,
Шоҳнинг кўкрагига бошини қўяр.
Ҳақ истаб чиқса гар ўғли ё қизи,
Бир унвон хотири кўзини ўяр. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | 1 Comment »

Vatanda gadosan, Vatanda gado!

SAVOL: Keyingi paytda she’r yozmay qo’ydingiz-mi? Nega yangilarini e’lon qilmayapsiz?(Jamila).

JAVOB: She’r yozish uchun belgilangan jadvalim yo’q. Ammo ko’nglimga bir narsalar kelganda qoralab qo’yaman. “Dakota yo’li”da bir qator she’rlar yozganman. Avval “Aldanishga moyil..” degan bir siyosiy she’rdan keyin ana shu uslubdagi qoralamalardan ham bir ikki namuna o’qishingiz mumkin.

Aldanishga moyil o’zbek shoiri,
Bir orden bukadi alif qaddini,
She’ru dili boshqa, boshqa zohiri,
Go’rkov chizib berar oxir haddini.

Aldanishga moyil o’zbek hofizi,
Shohning ko’kragiga boshini qo’yar.
Haq istab chiqsa gar o’g’li yo qizi,
Bir unvon xotiri ko’zini o’yar. Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »

“Дўзах” ва “пулисирот”
САВОЛ: Дунёни ҳақиқатдан ҳам фикрлар ўзгартиради, мана совуқ уруш даврини(1945-1991) олайлик икки биполяр тизим, мафкуравий-сиёсий, ҳарбий- стратегик жиҳатдан ўз таъсир зонасига айлантиришга урингани, уларнинг қарама-қаршиликлари ниҳояси ўлароқ, (гарчи ҳозир ҳам давом этаётган бўлсада) Падарлаънат иттифоқда(CCCР) М.С Горбачев бошлиқ бир гуруҳ ҳаромхўрларнинг “ошкоралик” ҳақидаги “фикрлари” АҚШ президенти таъбири билан айтганда “ЁВУЗЛИК ИМПЕРИЯСИ”нинг ошкораликнинг илк нафасиданоқ жаҳаннамга равона бўлганлиги бир мисолдир. Ўша давр “ҳикоялари” эса сизнинг китобларингизда…
Воқеалар эса тескарисига кетди… Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | 2 Comments »

“Do’zax” va “pulisirot”

SAVOL: Dunyoni haqiqatdan ham fikrlar o’zgartiradi, mana sovuq urush davrini(1945-1991) olaylik ikki bipolyar tizim, mafkuraviy-siyosiy, harbiy- strategik jihatdan o’z ta’sir zonasiga aylantirishga uringani, ularning qarama-qarshiliklari nihoyasi o’laroq, (garchi hozir ham davom etayotgan bo’lsada) Padarla’nat ittifoqda(CCCR) M.S Gorbachev boshliq bir guruh haromxo’rlarning “oshkoralik” haqidagi “fikrlari” AQSh prezidenti ta’biri bilan aytganda “YОVUZLIK IMPERIYАSI”ning oshkoralikning ilk nafasidanoq jahannamga ravona bo’lganligi bir misoldir. O’sha davr “hikoyalari” esa sizning kitoblaringizda…
Voqealar esa teskarisiga ketdi… Continue reading →

Filed under: Kundalik, Savol-Javob | Leave a comment »