Jahonnoma

ЁЛҒОН САНЪАТИ 

Ўзбекистонда гап бошқа, иш бошқа. (Хабарлар оқимидан)

Баъзилар бир одамни илк кўришдаёқ кимлигини билдим, деб мақтанишади. Бу мумкин бўлмаган нарса. Ҳеч қачон бир кўришда ёки бир суҳбатда бировнинг кимлигини билиш мумкин эмас. Балки бутун ҳаётингиз давомида ким биландир бир марта учрашган бўлсангиз ва ўша одам ҳақида 20 йилдан кейин гапириш маврида келиб қолса, унинг ё яхши одамлигини сезгандим ёки илк кўришдаёқ унинг аблаҳлигини билгандим, дейишингиз мумкин. Бу шунчаки гап омади айтиладиган сўзлар.

Яқинда шундай ҳодиса бўлди. Бир танишим׃

-Мен Каримовни бир кўришдаёк таниганман ва кейин унга ҳеч ишонмаганман,-деди.

Гапни айлантирсам, у Каримов билан бир марта юзма-юз учрашган ва Каримов уни кўп қатори назарга олмай, чиқариб юборган ва кейин таклиф ҳам қилмаган экан. У одам энди орадан 15 йил ўтиб, ўшанда ўзининг авлиё бўлганини айтмоқда.

Мен авлиё эмасман. Каримов билан минг мартадан ҳам зиёд юзма-юз учрашган бўлсамда шундан икки мартасида унга чин дилдан ишонганман.

Биринчиси, унинг 1989 йилда Каттақўрғон туманида сайловчилар билан учрашувда русларга қарши, Москвага қарши айтган гапларига ишонгандим. Бу ҳақда “ИАК”да батафсил ёзганман. Ўшанда у жуда ҳам самимий гапирганди. Қолаверса, мен у пайтда бир катта жумҳуриятнинг раҳбари халқни очиқ алдаши мумкин деган хаёлдан йироқда эдим.

Иккинчиси, 1991 йил 7 сессиядан ўн кунлар кейин у бир неча депутатни кабинетига чақириб, кўзига ёш олди׃

-Мана сессияда кўрдингизлар, менинг ёнимда ҳеч ким йўқ эди. Хўш, мен кимга суянишим керак? Булар билан ишлаш осон эмас. Ҳаммаси интриганинг устаси бўлиб кетган. Мени кўзимни очдингизлар… Мен ҳам одам, менинг ҳам оилам, болаларим бор. Уларнинг кўзига ота сифатида тик қарашни истайман…

Ижодкормиз. “Бировнинг кўнглини оғритмоқ Каъбага ўт қўйиш ва Қуръонни куйдиришдан ҳам оғир” деган советона фалсафалар таъсирида улғайганмиз. Ҳатто бугун ҳам одамларнинг 15 йил давомида қилган ўта жиддий хатоларини кечиришга чорловларни эшитганимда ўша кунлар ёдимга тушади.

Каримовнинг׃

-Ким хато қилмайди? Мен ҳам хато қилдим. Аслида сизларга, ёш авлодга, янгича қарашларга ишонишим керак экан! Мени кечиринглар!,-дея қилган илтижосидан кейин ҳаммамиз бошимизни эгиб қолганимиз ва кўнглимиздан эса бугунги каби “Тангри кечиргувчи, биз нега кечирмайлик” деган таниш фалсафа кечган.

Ҳа, ўшанда Каримовга иккинчи марта ишонгандим. Кап-катта одам кўзига ёш олиб турса, қандай қилиб ишонмайсиз? Сиздан ёши улуғ одам ёлвориб узр сўраб турса, қандай рад этасиз?

Ўша кун уйга жуда хафа қайтдим. Биз балки хато қилмоқдамизми, деб ҳам ўйладим. Ўшанда илк бор юрагим санчган ва илк бор “валерианка” деган нарсани ичганман.

Каримовнинг йиғлагани ҳақида телевидениеда шоир Шукрулло билан мулоқот пайтида ҳам эслатиб ўтганман. Каримовнинг байроғи остида ишлашга самимият билан рози бўлганимдан кейин унинг буюк ёлғончи эканлигини кашф қилиш учун кўп вақт керак бўлмади. 4 ойда ундан юз ўгирдим ва бор гапнинг ҳаммасини ёзма равишда истеъфономамга битганман, жумладан Каримовнинг ёлғонларини ҳам. Бу истеъфономанинг нусхасини “Эрк” газетасининг биринчи саҳифасидан цензура юлиб олганди.

Ана шу қисқа вақтда ўтган икки даврдаги алғов-далғовли воқеаларни муқояса қилиб, тушундимки, Каримов рақибларини алдашда жуда маҳоратли артист экан. У алдашни санъат даражасига кўтарган ва бу борада жуда ва жуда қобилиятли. Бундай одамдан узоқ туришгина унинг макридан асраши мумкин.

Биласиз, у минбарга чиққанда шунақа жўшиб гапирардики, телевизордан буни кўриб турган ҳар қандай одам ҳам ишонарди.

-Каримовга қийин, у ерда Жўрабеков, Алимов деган катта-катта бўрилар ўтирибди, бечоранинг куйиб-пишиб гапиришини қаранг!- деган гапларни жуда кўп эшитганман.

Бир кун у таниқли арбоб Назир Ражабовни чақиртирибди.

Назир ака қамоқда эканлигида самарқандликлар Каримовни уни ҳимоя қилишга чақирдилар.

Ўшанда Каримов׃

-Мен Назир билан бирга ўқиганман. У яқинда қамоқдан чиқибди. Оқлангани ҳақида қоғозни олсин, уни ишга тикламасам, номарад одамман,-деди.

Аммо Назир Ражабов оқлангач, уни ўз ишига тикламади. Чунки Каримов ўзини Марказкомнинг пленумида ҳимоя қилиб чиққан Пўлат Абдураҳмоновни бўшатиш нияти йўқ эди. Вақт ўтиб, Назир акани чақирди. Назир ака унга ишонмас эди. Аммо ўша кун Каримовнинг қабулидан чиқиб, менинг хонамга келди ва׃

-Самарқандга бирга борамиз, менга ким билан ишлайсиз деган эди, сизни айтдим, биргалашиб Самарқандни кўтарамиз,-деди.

-Ишондингизми,-дедим мен унга ўз иборасини қайтариб.

Чунки ҳар сафар бу сўзни бизга Назир ака айтар эди. У Рашидов пайтида Бухорода, кейин Марказкомда ишлаган, Наманган ва Самарқанд вилоятларини бошқарган, халқ ичида яхши ном қозонган тажрибали одам эди. Қамалиб, оқланиб чиққач, Бухородан мустақил депутат этиб сайланганди.

-Кўзига ёш олди. Талабалик йилларимизни эсладик. Атрофида одам йўқлиги, ҳамма иш бир ўзига қолганини айтди. Эркак киши осонликча кўзига ёш олмайди,-деди Назир ака.

Аммо у 1991 йилдаги сайлов олдидан Назир акани ҳам алдаган экан. Кўп ўтмай уни қувғинга олди.

Яқинда Каримовнинг 1990 йиллар бошида бир гуруҳ чет эллик мухбирлар билан учрашгани тасвирланган видеони кўрдим. Таржимон – Фотиҳ Тешабоев. Таржимонликдан бирданига Ташқи ишлар вазирининг биринчи ўринбосари, кейин Ўзбекистоннинг АҚШдаги элчиси бўлган одам.

Каримовнинг׃

-Нега мен кўп гапираяпману сен қисқа таржима қилаяпсан?,-деб таржимонни койигани бу учрашувни кузатганларнинг ёдида бўлса керак.

Ана ўшанда Каримов Фарғона, Паркент воқеалари ҳақида гапириб, кўзи намланиб, “У ерларда менинг жигарбандларим ўлди” деган экан.

Менинг эса ёдимга Паркент комиссияси топган ҳужжатлар ва бу ишнинг бошида Каримовнинг ўзи тургани, кейин бу комиссиянинг ишини ёпиб ташлагани келди.

Ана шуларнинг ҳаммасини бир жойга тўплаб, унинг Андижон воқеаларидан кейин Республика прокуратурасида ўтаётган матбуот конференциясига кириб бориб, айтган гапларини эсладим ва ҳалига қадар у артислик маҳоратини усталик билан қўлланмоқда, деб ўйладим.

Ана шу маҳорат жамиятнинг барча қатламларига юқди. Матбуотдан бошлаб, туман ҳокимларига қадар ҳамма-ҳамма кўзда ёш мўлтираб халқни алдашни одат қилди. Эркин Воҳидовлар кўзда ёш билан “Сизга отилган ўқ менга тегсин” дейишга қадар етиб боришди…

1992 йил. Январ. Тошкент шаҳар партия фаоллари йиғилиши. Мавзу Талабалар шаҳарчасида юз берган қонли воқеа. Минбарда Ислом Каримов׃

-Менга олти ой вақт беринглар! Агар мана шу олти ойда ҳаётларингни тузатиб бермасам, бу мансабни мана ўзим ташлаб кетаман, номардман, агар сўзимдан қайтсам!

2006 йил. Яна минбарда Ислом Каримов׃

-Мен бу халқ, бу мамлакатнинг келажаги учун жонимни беришга тайёрман!

Жуда кўп такрорланган гап бу. Ғайриқонуний равишда эгаллаб турилган тахтни бу халқ, бу мамлакатнинг келажаги учун бера олмаган одам, жонини бера оладими?

Ёлғон ҳам эви билан-да!

ЖМ
“Каримовнинг кирдикорлари” китобидан.

Filed under: Kundalik |