Jahonnoma

КАЛЛАГА КЕЛГАНИНИ ҚИЛИШ

Ўзбекистон сиёсатида юз берадиган воқеаларнинг ҳар бири битта латифадир. (Хабарлар оқимидан).

Каримов “кашфиётлари” борасида гап кетар экан, битта шахс шунча нарсани ўйлаб топса ва амалга оширса, демак унинг қобилиятига қойил қолиш керак, деганлар ҳам бўлиши аниқ. Бунинг устига ҳаммамиз “Тарихда шахснинг роли йўқ, шахсни муҳит етиштиради” каби назариялар таъсирида улғайганимизни ҳисобга олсак бу савол янада бўртиб кўринади.

Иккинчи бир гуруҳ эса, ҳамма нарса Худодан, балки Каримов ҳам бу халқнинг бошига Худонинг юборган балосидур, айбни ўзимиздан ҳам излайлик, дейиши мумкин.

Яна бир тоифа эса, ҳар қандай одамнинг камчиликлари ва ютуқлари бор, Каримовга ҳам шу нуқтаи назардан қараш керак, дейиши мумкин. Нафақат дейиши мумкин, балки шундай саволларни тез-тез олиб ҳам тураман. Ана шунда олис бир қишлоқдаги отахон ёдимга тушади.

Бир кун Жомбой туманининг Ғўбдин адрлари этагидаги бир қишлоғига бордик. Қудуқ ёнида ўтирган кекса бир отахон кўзимизга хўжаи Хизирдек кўринди. Оппоқ соқоли кўксига тушган, сочлари ҳам қор каби оқ, эгнида ҳам оппоқ кийим. У қудуқ атрофига терилган харсанг тошлар устида ўтириб, биз келаётган томонга термулиб турарди. Биз сув ичиш баҳонасида отахоннинг ёнида ўтириб, бироз суҳбатлашдик.

У бизнинг кимлигимизни сўрамади, аммо׃

-Шу янги пошшога бориб айтсангизлар, мана бу йўлни аспалт қилиб берса!,-деди.

-Отахон бу гапнинг пошшога нима дахли бор? Мана мен депутатман, ўзим шу ердаги раҳбарларга айтиб, йўлингизни асфалт қилиб бердираман,-дедим мен.

-Ҳе, болам, пошшо айтмаса, битмайди, амир пошшодан келиши керак!-деди отахон ўчакишиброқ.

-Ҳозир бошқа замон, мана кўрасиз, пошшо айтмаса ҳам битади,-дедим мен ҳам ўчакишган оҳангда.

Отахон менга қараб туриб жилмайди-да׃

-Сен келишинг билан таниган эдим. Биламан, сен бизнинг депутат эмас, сен нариги томонга қарайсан. Бизни депутат эса Келдиёр. У биз томонга келмайдиям, келгани билан ҳам барибир пошшонинг амри керак,-деди.

Дилимга гарчи бу томон менинг округимга кирмаса ҳам шу йўлни асфалт қилиб бердираман, деган ниятни туйдим.

-Болам, пошшонинг йўлида юрларинг, бўлмаса ишларинг чатоқ бўлади, сен ҳозир дилингга мана шу йўлни асфалт қилишни туйдинг, аммо пошшо билиб қолса, ундан сўроқсиз қилингани учун бу йўлни бузиб ташлайди,-деди.

Ҳақиқатдан ҳам хўжаи Хизирга учрадим-ми, деб дилимдагини уқиб олганидан ҳайратланиб қолдим. Отахон эса, сўзида давом этди׃

-Агар бир қозиқни тахтга қоқиб қўйса, ўшанга ҳам қулоқ солиш керак, унинг измидан чиқмаслик, арбоб билан ўйнашмаслик лозим!

Мана шу гап отахон хўжаи Хизир эмаслигини, аммо кўпни кўрган, ўзимининг жайдари отахонлардан бири эканлигини кўрсатди. Мен барибир ўша йўлни асфалт қилдирдим. Орадан анча ўтиб, йўлим ўша томонларга тушганда отахонни зиёрат қилдим ва ваъдамни бажарганимни эслатдим. Шунда у׃

-Каримоф бобога ҳам саломимни, ҳам раҳматимни айт. Агар унинг амри бўлмаса, бу иш битмасди,-деди.

-Отахон бу ишдан Каримоф бобонгизни хабари йўқ,-дедим мен.

-Ер остидан илон ўтса, унинг хабари бўлади, бу унинг сезгирлигидан эмас, агар тахтга битта болакайни миндириб қўйсанг, у ҳам сезади. Қулоқ, бурун, кўз уники эмас, тахтники. Тахт бу-эшак. Халачўпинг бўлса бас, ниқтадингми, кетаверади. Олдиндан чиққанга ҳанграйди, орқадан келганни тепади. Биз минг йиллардан бери ким бўлса ҳам тахтга минса, бас, қуллуқ қилганмиз. Бундан кейин ҳам омадини бериб, ким ҳам минса, Каримоф бободан қолишмайди…

Ўшанда отахон билан анча гаплашган ва барибир унинг фикри-қарашини зарра қадар ҳам ўзгартира олмаган эдим. Ахир кўп гап эшакка минган одамга ҳам боғлиқ! Эшакка минган одам шавқатсиз бўлса, эшагини ниқтайвериб қонталаш қилади, раҳмдил одам бўлса, эшагининг ҳолига ҳам қарайди. Гап ман шунда.

Аслида Каримовнинг “кашфиётлари” – бу Карримовнинг кирдикорлари. Кашфиёт бирдан каллага келиб қолган нарса, Расулов деган физика ўқитувчимизнинг яхши кўрган гапи бор эди:

׃-Нютон олма дарахтининг тагида ётганда, бошига битта олма келиб тушган, шунда унинг “Нега бу олма тепага қараб чиқиб кетмади-да пастга тушди?” деб ўйлагани Ернинг тортиш кучи деган оламшумул қонун яратилишига дебоча бўлган!

Каримов ҳам калласига келганини қилмоқда. Лекин бирортаси оламшумул кашфиёт даражасига етмади. Ҳаммаси кирдикорга айланди. Агар Нютоннинг ўрнига олма дарахтининг тагида бизнинг Каримов ётганда ва бошига олма тушиб кетганда, у албатта бошқа нарса-ўзига суиқасд қилингани ҳақида ўйлаган ва бу олмани эккан одамни зиндонга тиққан, дарахтни эса, қўпортириб ташлатган бўларди. Фарқ мана шунда.

Буни ҳаётда кўриб турибмиз.

Каримов машинасида кетаётганда бирдан машина икки томонида чинорлар экилган йўлга киради. Чинор барглари орасидан Қуёш нурлари липиллай бошлайди. Хаёл суриб кетаётган Каримов бундан чўчиб тушади ва барча чинорларни кесиб ташлаш керак, деган гап хаёлига келади. Бу унга кашфиётдек туюлади ва воқеани мажлисда айтиб беради. Ҳамма унинг топқирлигига қойил қолиб, бош қимирлатади, унинг кашфиётини маъқуллайди. Қарабсизки, нафақат Тошкентда, балки Самарқанд ва бошқа жойларда ҳам чинорлар нафақат кесилади, балки илдизи билан қўпориб ташланади.

Ёки, у бир кун ўйланиб қолади. Нега шунча йўқотганим билан мухолифларим кўпайиб бормоқда? А, ҳа, чет элликлар уларга пул бериб, уларнинг уруғини кўпайтирмоқда! Дарров калласига келган бу гапни мажлисда айтади. Эртасидан бошлаб, чет эллик ташкилотларнинг жангалига ўт кетади. Лекин мухолифлар сони камаймайди. Энди, рўйхат қилиб, банкларга бериш керак, дейди. Қарабсизки, рўйхат ҳам ҳозир

Ўзбекистонда бутун ҳаёт мана шундай, бир кишининг калласига келгани билан давом этмоқда. Калла эса кашфиётлар қозони. Бир каллада минг хаёл деб бекорга айтмаймиз-да!

Сталин ҳақида эшитгандим: у кечаси уйқуси қочиши билан калласига ҳар турли хаёллар келар ва бирорта раҳбарга  телефон қилар экан׃

-Нима қилаяпсан?

-Ухлаётган эдим, ўртоқ Бош қўмондон!

“Уруш пайтида ҳам ухлайдилар-ми?”

Шу билан ҳалиги раҳбарнинг иши битди.

Сталиннинг бу одатини эшитган бошқа раҳбарлар ухламасдан телефонга тикилиб ўтиришади. Бирдан биттасининг телефони жиринглайди ва у׃

-Ухламасдан, ишлаб ўтирибман,- деб жавоб беради.

“Ҳали сенми ухламаганини менга миннат қиладиган!”

У ҳам кетди.

Бошқаси׃

-Ҳам ухлаб, ҳам ишлаб ўтирибман, ўртоқ Сталин,-дейди.

“А, ҳа, демак, мени алдаяпти”.

Бугун Ўзбекистонда ҳам ана шунақа вазият. Ҳақиқатни айтсангиз ҳам балога қоласиз, айтмасангиз ҳам. Чунки эшакни минган одам калласига келганини қилади.

ЖМ
“Каримовнинг кирдикорлари” китобидан.

Filed under: Kundalik |