Jahonnoma

ТАҚЛИД

Ўзбекистонда демократиядан бошқа ҳамма нарсада Ғарбга тақлид қилинар экан.(Сайёҳнинг кундалигидан).

Бир куни Каримов кабинетига кирадиган эшикнинг ўнг томонидаги у ёқ-бу ёққа силжитиладиган шкафда турган телевизор ва видеомагнитофон ёнига келди-да׃

-Сизлар мени қандайдир шоҳга ўхшатибсизлар, латифа айтиб юрган экансизлар,-деди хафақон қиёфада.

Мен аввалига ҳайрон бўлдим. Кейин Эркин Воҳидовга айтиб берганим латифа ёдимга тушди׃

Бир киши тўсатдан шоҳ бўлиб қолибди. Тахтга ўтириши билан ҳамма тиз чўкиб, унинг амрига қулоқ тутибди.

-Бугундан бошлаб барча амалдорлар тўп ўйинини ўргансин!-деб буюрибди.

Эртасига ҳам шоҳдан амр кутганлар айни фармонни эшитибдилар. Кейинги кун ҳам. Шу зайл орадан бир ой ўтибди ва бир куни девонбеги:

-Шоҳим бу қанақа ўйин?-деб сўрашга жазм қилибди.

-Бу қанақа ўйин?-дея шоҳ вазири аъзамга юзланибди.

Вазир елкасини қисиб қолибди.

-Аҳмоқ, бу саволни сен бошқага йўлла! У эса бошқага! Бошқаси яна бошқага! Ана шу-тўп ўйини бўлади!-дебди шоҳ.

-Вазир ҳайрон бўлиб׃

-Шоҳим, тўп қани?,- деган экан, шоҳ қиличини чиқариб, унинг калласини узиб׃

-Мана!-деб жавоб қилибди…

Каримовга биз депутатлар иқтисодий ислоҳотлар борасида бир қанча саволлар йўллаган ва у саволларни Мирсаидовга, ўз навбатида Шукрулло Мирсаидов хатимизни Олий кенгаш раиси Мирзаолим Иброҳимовга юборган. Мирзаолим ака эса, қўмита раисларини бир-бир чақириб, улардан биз билан гаплашиб қўйишни сўраган.

Қўмитамиз раиси Эркин Воҳидов саволларимиз ҳақида гап очганда, мен ҳалига латифани айтиб, саволларни яна қайтадан Каримовга жўнатган эдим.

Шундан кейин Каримов мени чақирган ва ўзи жуда ҳам банд эканлиги, ҳатто спорт билан шуғулланишга вақт тополмаётганини айтиб, шунинг учун бошқа мамлакат раҳбарлари олдида изза бўлиб қолаётгани, бунда бекордан-бекорга унинг вақтини ўғирлаётган бизнинг айбимиз катталигини айтди. Шундан кейин у видеомагнитафон тугмасини босди.

Россия президенти Борис Елцин ва Қозоғистон раҳбари Нурсултон Назарбоев теннис ўйнашмоқда. Атрофда эса, бир неча президент томоша қилиб туришибди. Шулардан бири Ислом Каримов.

-Кўрдингизми, қозоқларнинг раҳбари қандай ўйнаяпти? Борис Николаевич ҳаллихлаб қолмоқда, шундай катта мамлакатнинг раҳбарини чарчатиб қўйиш учун катта тренировка керак. Тренировка-вақт!

Бироз тортишдик. У барибир саволларимизга жавоб бермади. Лекин…

Самарқандда Сиёб кўчасида яшар эдик. Дам олиш кунлари Самарқандга борардим ва ҳар куни эрталаб вилоят ҳокими Пўлат Абдураҳмонов кўчамиздан ўтганини кўрардим. Бир кун у мени кўриб, тўхтади ва озгина нарида теннис майдончаси бор эканлигини айтди. Ҳар куни у эрталаб шу ерга келиб, ўйин ўрганар экан. Бирдан у бу жойга қатнамайдиган бўлиб қолди. Эшитсам, Сўғдиёнага қатнаёттган эмиш.

Сўғдиёна массивида санъаткор Насиба Абдуллаева яшайдиган уйнинг қаршисида теннис майдончаси бор эди. Ҳар ҳолда бу майдонча қурилиши уй-жой массивидан олдин бошланган ва кейин тўхтаб қолганди. Атрофи ўраб олинган бу жой йиллар давомида ўт босиб ётди. Демак, бу теннис корти ишга туширилибди.  Маълум бўлишича, бошқа вилоят раҳбарлари ҳам тенис ўйнашга бошлабдилар.

Тошкентда Олой бозорига яқин жойда яшар эдик. Бир кун эрталаб бозорнинг ёнидан ўтиб, қарши томонга бораётгандим, теннис майдончасини кўриб қолдим. Қарасам, атрофда ҳукумат машиналари, бир қанча вазирлар шу ерда… улар ҳам теннис ўрганаётган эканлар.

Шу зайл Президент кубоги, мамлакат чемпионатлари, дунёнинг теннисчиларини чақириб, мукофотлар бериш бошланиб кетганди. Каримовнинг ўзи теннис ўйнашни бошлагандан кейин қовун-қовундан ранг олади, деганларидек бошқалар ҳам киришиб кетган эканлар.

Мустақилликдан кейин теннис ўзбекларнинг “миллий” спортига айланиб қолгани ана шундай ўзига хос тарихга эга.

Россиянинг Елциндан кейинги подшоси Путин теннисга эмас, бошқа нарсаларга қизиқар экан. Масалан, Путин курашга қизиқаркан. Путин даврида Ўзбекистонда миллий курашга эътибор кучайганига ҳеч диққат қилдингизми?

Американи сўкишади-ю аслида ҳамма нарса Америкага тақлидан қилинади. Клинтон президентлиги даврида у итини ҳам Оқ уйга олиб келиш билан чегараланмай, сафарларга ҳам олиб чиқди ва ҳатто олий даражали меҳмонларни қабул қилишда ити “иштирок этди”. Буни Путин ҳам илиб олди. Яқинда эшитсам, Тошкентдаги Оқсаройда ҳам ит пайдо бўлибди.

Буш президент бўлгандан кейин кўп вақтини Техасда ўтказа бошлади. Олий даражали меҳмонлар ҳам учрашув учун ўша жойга боришди. Қарабсизки, Путин муҳим қабулларни Санкт-Петербургда, Каримов эса Самарқандда ўтказишни одатга киритди.

Мустақиллик байрами оқшоми кўкка мушаклар отилиши анъанаси ҳам руслардан олинди, деб юрардим. Хато қилган эканман. Америкага келганимдан кейин билдим. Бу ерда ҳар йили АҚШнинг Мустақиллик куни-4 Июл оқшомида Вашингтонда, барча штатлар марказларида, турли шаҳарларда кўкка мушак отиш одати бор экан.

Президент сайланганидан кейинги қасамёд маросими ҳам Америкага тақлид. Айниқса, 1990 йилда ҳали Коммунистик партиянинг лидери бўлган Ислом Каримов парламентда президент этиб сайлангач, қўлини Қуръоннинг устига қўйиб, қасам ичганди. Бу ҳам тақлид. Фақат Библия ўрнида Қуръон.

Оқ уй- Оқсарой..

Сенат-Сенат..

Диснейланд-Тошкентланд…

Ва ҳоказо ва ҳоказо!

Ҳамма нарсага тақлид қилингани ҳолда демократияга келганда, “Шарқнинг ўз демократияси бор” дейилиши табиийки, янгилик, ўзига хос “кашфиёт”дир.

ЖМ
“Каримовнинг кирдикорлари” китобидан.

Filed under: Kundalik |