Jahonnoma

МАДДОҲЛАШТИРИШ

Ўзбекистонда маддоҳлик одамлар онгига болалар боғчаларидан бошлаб сингдирилади. (Хабарлар оқимидан).

Талабалик йилларида домламиз, ТошДУ профессори Очил Тоғаев “Таниқли қариндошларингиздан бири ҳақида очерк ёзиб келинглар” деб вазифа берди.

Ўйлай-ўйлай Зоҳид тоғам ҳақида ёзишга қарор қилдим. Аслида Зоҳид тоғам дадамга холаўғил. Дадам “тоға” деганлари учун биз ҳам тоға дердик. Аммо фақат тўй-маъракаларда кўрганим учун у киши ҳақида тайинли бир нарса билмасдим. Ёзолмадим. Кейин Тошкентдан Самарқандга бордим. Тоғам-Зоҳид Нарзиқуловнинг кафедрасига бордим. Раҳматли жуда кўнгли очиқ, ширинсухан, воқеаларга инқилобий кўз билан қарайдиган одам эдилар. Ўшанда мени кўриб қувониб кетдилар:
-Тошкентларга кетиб қолибсиз? Шу ерда ҳам ўқиш топиларди,-дедилар.

У киши ҳаммани сизлаб гапирар эдилар. Микробиология соҳасида катта олим׃ фан доктори, профессор, кафедра мудири…

У пайтда бир талаба учун бу етиши қийин бўлган манзил эди.

Тоғамнинг иш жойларида бир қанча шиша-пробиркаларда махсус сув ичига янги туғилган аммо, териси шилиб олинган қўзилар солиб қўйилган эди.

-Булар илмий ишимнинг давоми,-дедилар менинг ҳайратимни кўриб. Мен эса илмий ишлари нима эканлигини ҳам билмас эканман.

-Диабет касалларига инсулин юбориб туришади. Ана шу инсулинни тайёрлашда тўнғиз ҳужайраларидан фойдаланилади. Мен қўзининг ҳужайраларидан фойдаланиш йўлини кўрсатдим. Бу иқтисодий жиҳатдан ҳам фойдали. Чунки минг-минглаб қўзилар туғилиши билан қоракўл учун териси шилиб олиниб, ўзи ташлаб юборилади.

Гап бу масалада эмас. Гап тоғам ҳикоянинг давомида айтганларида:
-Москвада докторлик диссертациямни ёқлаётган куни бир киши “Нега КПСС Марказий Комитетининг Бош секретари Леонид Ильич Брежневнинг бу борада айтган гапларини қўшмадингиз?” деб сўраб қолди. Ҳамманинг нафаси ичига тушди. Мен “Ҳамма китобларни кўриб чиқдим, аммо бу борада иҳтибос тополмадим”, дедим. “Бўлиши мумин эмас, у киши ҳамма соҳада гапирганлар”, деди ҳалиги киши. Муҳокамадан кейин домлам зиёфатга чақирди. Ҳалиги савол берган одам ҳам келди. У мени четга тортиб׃ “Мана буни мен ўзим ёзиб берганман”, – дея Брежневнинг микробиология соҳасида айтган гапини кўрсатди. Ўсал бўлдим. Ўша одам КПСС Марказий Комитетида ишлар экан. Бундан кейин бир нарса ёзганимда Брежневдан иҳтибос келтиришни унутмаслигимни тайинлади.

Руслар бизга қараганда инсофлироқ. Лекин қайнукам илмий иш қилаётганда мақола ёзса, Тошкентдан “Фалончи одам бу соҳанинг пири, унинг номини ҳам муаллифлар қаторига қўшинг”, дейишибди. Танимаса ҳам қўшибди. Аммо журналда чиқишидан олдин биров олиб ташлаганми, тушиб қолганми, хуллас, ўша “пир” ҳалига қадар унга йўл бермаяти. Тағин очеркингизга буни қўшманг, у кейин бир умр доктор бўлолмай қолади…

Тоғам Москвада балки бундайроқ одамга учраган бўлишлари мумкин. Лекин барибир ўша давр бугунги Каримов давридан бешбаттар бўлмаган. Каримовнинг даврида бўлса эди, тоғамнинг илмий иши орқага қайтиши бир томон, балки уни сен юртбошининг номини қўшмадинг, тўнғизнинг ўрнига қўйнинг ҳужайрасини таклиф қилдинг, бу диний масала, дея Жаслиққа жўнатишган бўлишарди…

Каримов ҳокимият теппасига келган пайтларда энг эътибор берган нарсаси журналистлар, ёзувчилар, шоирлар ва олимларни маддоҳга айлантириш бўлди. У уларга катта вазифалар берди ва мукофотлар тарқатиб турди. Вазифа беришдан аввал бир нарсани ёзиш ҳақида топшириқ берарди.

Бир куни мени телерадио қўмитасига раис этиб тайинлаш ҳақидаги фармонга қўл қўйиб:
-Мана числоси ёзилмаган. Ҳозир борсангиз иш кўпайиб кетади. Шунинг учун олдин бир масала бор, шу билан шуғулланинг…,- шаклида гапириб, Шукрулло Мирсаидов ва хотини Дилбар Мирсаидова ҳақида ҳужжатлар тўпланган икки “дело”ни берди. Бундан қандай қутулганим ва числосиз фармон натижаси ҳақида “ИАК” да ёзганман.

Бошқаларга ҳам худди ана шундай топшириқлар берарди ва улар садоқатларини кўрсатиб, бир нарса ёзсаларгина мансабга ўтардилар.

Ўшанда жуда кўп адиблар Каримов ҳақида бирор нарса ёзиб, катта-катта мансаблар ола бошладилар. Кейин у бу борада шуғулланишни маддоҳ маслаҳатчиларига топширди.

Маслаҳатчилар шу қадар уста бўлиб кетдилар-ки, Каримовнинг душманларига ҳам уни мақтаб асарлар ёздира бошладилар.

Каримовдан нафрат қилганлардан бири адабиётшунос Озод Шарафиддинов эди. У билан Каримовнинг қилмишлари ҳақида кўп гаплашганмиз. Лекин бирданига у Ўзбекистон қаҳрамони, ўғли эса Ички ишлар вазирининг ўринбосари бўлди. Аслида бирданига эмас. У Каримов ҳақида “Президент” деган китоб ёзди. Китоб 2001 йилда нашр этилди, у 2002 да қаҳрамон унвонини олди. Каримовга маддоҳлик-Ўзбекистон қаҳрамони!

Шоира Гулчеҳра Нуруллаева ибораси билан айтганда, “Шарафиддинов “маддоҳизм” калимасининг муаллифи” эди. Аммо раҳматли маддоҳизмнинг бош қаҳрамони, бош маддоҳлардан бирига айлантирилди ёки айланди.

1999 йил феврал воқеаларидан кейиноқ Эркин Воҳидов Каримовга қарата “Сизга отилган ўқ менга тегсин”, деган шеър билан чиқди ва шу йўналишда кўп нарса ёзди. Августга бориб, унга ҳам “Ўзбекистон қаҳрамони” унвони берилди.

Худди ана шундай ҳолни Абдулла Орипов, Саид Аҳмад, Зикир Муҳаммаджонов, Тулепберган Қаипберганов қаби “қаҳрамон”лар фаолиятида ҳам кузатиш мумкин.

Унвонлар, орденлар, медаллар, мансаблар ҳатто бизнес ҳам фақат ва фақат Каримовни мақтаган кишиларга берилди, берилмоқда. Олимлик ҳам шундай бўлди. Каримовни мақтаб китоб ёзсангиз бас – сиз тарих ёки сиёсатшунослик фанлари доктори.

Боласига “Ислом” деб исм қўйганларга гилам тарқатилгани эсингиздами?

Бугун энди мактаб ва олийгоҳларда Каримовни мақтамаган талабалар тузумнинг душманлари рўйхатига киритилиб, улар жамиятдан узоқлаштирилмоқда.

Яқинда бир танишим айтиб қолди:

-Бир куни болалар боғчасга борсам, энди тили чиққан жажжиларга Каримов ҳақидаги шеър ёдлатилмоқда. Боламни олиб кетмоқчи эдим. Кетмади, “ёдладим”, “ёдладим” деб бақирди. Билсам, ким тез ёдласа, тарбиячи шоколад берармиш.

Қамоқдан ёзилган бир мактубни ўқидим:

“Каримовдан нафрат қилиб, унга қарши курашганларга у мадҳ этилган шеърларни ёдлатишмоқда…”

Каримовнинг маддоҳлаштириш борасидаги “кашфиёти” бу қадар кенг тус олгани ҳақида ўйлар эканман, АҚШ телевидениесида жуда машҳур бўлиб кетган “Қамоқдан қочиш” кўп серияли филмидаги бир манзара кўз олдимдан ўтаверади׃

Қамоқдан қочган кишини ушлаш учун уни тузоққа тушириб, ўраб оладилар.

-Тиз чўк!-деб бақиради унга қурол ўқталган миршаб.

-Менинг китобимда фақат Худога тиз чўкиш ёзилган, бу атрофда эса Худони кўрмаяпман,-дея у қуролига қўл чўзади.

Биладики, шундай қилса, уни отишади…

ЖМ.
“Каримовнинг кирдикорлари” китобидан.

Filed under: Kundalik |