Jahonnoma

ҚАРАШЛАР

МАНФААТ
Кейинги вақтда ҳаётни ҳам, жамиятни ҳам, сиёсатни ҳам манфаат билан боғлаб баҳолайдиган бўлдилар.
Манфаат мақсаднинг ўрнини эгаллагани ташвишлидир.
Манфаат мақсад бўлиши мумкин.
Мақсад манфаат бўлолмайди.
Алпинистлар қояларга, чўққиларга интиладилар.
Иплари узилади, қайтмайдилар…
Умидлари узилади, қайтмайдилар …
Умрлари узилади, қайтмайдилар …
Баъзан қояни, чўққини забт этадилар.
Қандай манфаат кўрадилар? Асаблари емирилганими, дўстлари музлаб қолганими? Вужудлари, қалбларидаги жароҳатларми?
Бу ерда фақат мақсад бор, манфаат эмас.
Мақсад учун ҳамма нарсани қурбон бериш мумкинлигини алпинистлар исботлайилар бизга…
Агар сиёсат манфаат асосига қурилса, у кимнинг манфаатига хизмат қилади?
Агар умр манфаат асосига қурилса, у кимнинг ё кимларнинг манфаатига айланади.
Америка манфаати деган тушунча бор амриқоликларда…
Россия манфаати деган тушунча бор урусиятдагиларда…
Хўш, биз бу йўлдан борамизми?
Туркистон манфаати бор туркларда… Шундайми?
Балки Туркистон мақсади бордир туркларда?
Балки Туркистон улуғлиги…
Турон бирлиги…
Бахт-саодат мақсади бордир?
Гап шундаки, манфаат қурбон талаб қилади.
Қурбонлар мажбурийдир …
Мақсад қурбон талаб қилади, қурбонлар ихтиёрийдир …

ҚЎЙ

Қўй йилида туғилганман. Шунданми, қўй ҳақида ўйлайман баъзан.
Қўй қўтонда яшаса-да эркинман, деб ўйлайди.
Фақат боғлаб қўйсалар семирмайди, бўғилади.
Яйловга, озодликка чиқарадилар. Чунки “қўйнинг ризқи, гўшти туёғида” деган гап бор.
Яйловда у албатта, ўз тўдаси билан юради. Тўдабоши қаёққа бошласа, кетаверади сувга ҳам, ўтга ҳам… Қўй-да!
Агар бировини сўйсалар, бошқаси пичоқни кўрса, қон ҳидини сезса, сесканиб, қўрқиб тураверади. Ҳаёти издан чиқади, гўё: на хўрак ейди, на сув ичади…
Қўй беозор, ажойиб жонивор. Лекин унга ўхшашдан Худо асрасин!

СИЁСАТ
Цезар ва Клеопатра кунларидан бошлаб сиёсатни фоҳишага ўхшатадилар.
Фоҳишанинг ўз эҳтиёжи бор.
Биринчиси – иқтисодий эҳтиёж.
Иккинчиси – жисмоний эҳтиёж.
Учинчиси – маънавий эҳтиёж.
Фоҳиша кимнинг пули, бойлиги кўп бўлса, аввал ўшанинг тўшагига ётишни истайди. Фоҳиша ким кучли, бақувват бўлса, у билан тонг оттиришни истайди. Фоҳишанинг ҳам қалби бор. Унинг қалби ширинсухан, ақлли, идрокли кишиларга талпинади.
Ҳар уч ҳолда ҳам фоҳиша фоҳишалигича қолаверади. Дунё фақат фоҳишалардан иборат бўлмаганидек тоза, ҳалол, покиза сиёсатни истовчилар ҳам йўқ эмас. Агар улар тоза, ҳалол, покиза йўлдан қайтмасалар умр йўлдошлари фоҳишага айланмаганидек, сиёсатлари ҳам булғанмайди.
Дарвоқе, сиёсат нима?
Сиёсат – мақсаднинг сўз ва иш бирлигидир. Бу тарозининг бир палласи оғса, мақсад емрила бошлайди. Сўз палласи оғир келса, сиёсат ёлғонга … Иш палласи оғир келса, сиёсат зулмга айланади.
Сиёсат – Қуёш ва Ой орасидаги муносабат ва муросадир. Қуёш нури Ой борлигини исботловчи ҳақиқат. Ой борлиги Қуёшнинг буюклигини намойиш қилувчи кўзгу. Ойга нур бердим, дея Қуёш ҳарчанд кек сақламасин, нурини кесолмайди. Ойга нур бериш унинг хоҳиши эмас.
Сиёсат ҳам ана шу даражага кўтарилганда, яъни нур бериш унинг табий ҳолатига айланганда, у фоҳиша деган ҳақоратдан қутилади.
Сиёсат бугун сиёсатчилар учун ҳам қурол, ҳа қалқон.
Сиёсат сиёсатчи учун қурол, халқ учун қалқон бўлсагина сиёсат бўла олади.
Отанинг болага бақириши…
Биров ҳақоратлаганда жим туриш…
Юқорининг қуйини таҳқирлаши…
Қуйининг қуллуқ қилиб туриши…
Алдов, ҳийла, найрангни ҳам баъзан сиёсат дейдилар.
Шу боис ҳам аввал сиёсатни бу балчиқдан тортиб олиш, тозалаш шарт. Осон иш эмас.
Фоҳишага уйланиб, уни садоқатли хотинга айлантиришга унча-мунча одам журъат қилолмаганидек, бу ишни гарданига оладиган оз топилади.
Аввалига уни тушунмайдилар. Бироқ унинг собиқ фоҳишаси, унинг сиёсатини тушунмаганларни тушунишга мажбур этади.
Бу келажак. Ҳали сиёсат фоҳишадир!

Жаҳонгир Муҳаммад

“Ватан мансиз, ман ватансиз”
(1994 йил) китобидан

Filed under: Kundalik | Tagged: vatan |