Jahonnoma

Фарғона. РУ мухбирининг саволларига жавоблар

САВОЛ׃ Ҳозир қаердасиз ва ўша ерда бўлишга нима асосий сабаб бўлди?

ЖАҲОНГИР МУҲАММАД׃ Мен ҳозир Америка Қўшма штатларида яшайман. Шунга ҳам ўн йилдан ошиб қолди. Маълумки, кўпчилик четга бориб ишлаб келгиси келади. Айниқса, касби юзасидан. Лекин камдан-кам одам бутунлай кетишни истайди.

Мен гарчи Туркияда ҳам, Америкада ҳам ўз касбимни давом эттирган бўлсамда, Ўзбекистондан ихтиёрий равишда кетмаганман. Ўша кезда ўлим билан юзма-юз қолгачгина кетишга мажбур бўлганман. Бир неча марта бахтли тасодифлар туфайли ўлимдан қутулиб қолдим, лекин тасодиф  доимий эмас. Булар ҳақида китобларимда ёзганман. Бу ерда эса, битта мисол билан чекланмоқчиман.

1993 йилнинг 3-Январ куни Эрк партиясининг мафкура масалалари бўйича котиби ва “ЭРК” газетасининг Бош муҳаррири этиб сайландим.  Орадан икки кун ўтиб, 1993 йил 6-Январ куни эрталаб ишга келаётсам, номерсиз бир машинадагиларнинг ҳужумига учрадим. Агар чаққонлик қилмаганимда машина мени мажақлаб кетган бўларди. Ҳатто йўлнинг четига ўтиб югура бошлаганимда ҳам машинани тротуардан ҳайдаб, мени  уриб кетмоқчи бўлишди. Панжара девордан ошиб, Эрк партияси жойлашган бинога етиб олдим. Ўша куни матбуот конференцияси ҳам бор эди. Воқеанинг кейинги куни Москвада чоп этиладиган “Известия” газетасида Лебедева имзоси билан  хабар ҳам чиқди. Ҳукумат парво қилмади. Лекин “ЭРК” газетасининг мен муҳаррир бўлган сонларини чиқаришга жон-жаҳди билан қаршилик қилгани ва 1993 йилнинг 7-феврал куни қонунларни бузган ҳолда махсус қарор билан газета ёпилгани нималардандир ишорат эди.

САВОЛ׃ Турган жойингизда нима билан машғулсиз, касбий фаолият давом этяптими?

ЖАҲОНГИР МУҲАММАД׃ Бугун асосан илмий иш билан бандман. Ўзбекистондан чиқиб кетганимдан кейин ўн йил ўз касбимни давом эттирдим. Кейин илмий ишга ўтдим ва  бугунгача АҚШда бешта китобим чиқди. Булар АҚШ Конгресси кутубхонаси каталогига ҳам олинган. Ҳозир Ўзбекча-Инглизча мукаммаллашган луғатнинг иккинчи томини нашрга бердик. Бу шунчаки луғат эмас ва ҳар бир томи  минг саҳифа атрофидаги йирик илмий ишдир.

Лекин ҳаётимни журналистикасиз тасаввур қила олмайман. Дунёдаги воқеаларга ва умуман ҳаётга шахсий муносабатимни  интернетдаги бир қатор ўзбеча сайтларда ҳар кун бўлмаса ҳам кун ора учратишингиз мумкин. Бошқача айтганда инсон журналист бўлиб туғилса, журналист бўлиб ўлади, деган гап менга нисбатан ҳам айтилгандек.

Бошланғич синфда ўқиган пайтимда туман газетасига ёза бошлаганман. Мана қарийб ярим асрдирки тинмай ёзаман ва ҳали ҳам ёзгим келади ва ҳали ҳам айтадиган гапларим кўп. Фақат вақт етмайди, кунига камида ўн соат вақтим китоб устида ишлашга кетади. Ҳозир рўйхатга олинмаган ўзбек сўзларининг луғати устида ишлаяпман.

САВОЛ׃ Чинакам журналистик фаолият учун сизнингча қаер кўпроқ сизга маъқул эди. Ҳозирги жойингизми ёки Ўзбекистон?

ЖАҲОНГИР МУҲАММАД׃ Албатта мен бугун яшаётган мамлакат сўз эркинлиги  чекланмаган, журналистлар учун имкониятлар жуда катта бўлган ўлкадир. Истаган мавзуда ёзишимиз мумкин. Лекин баъзан журналист ўлароқ бу мамлакатга ўн йил кеч келибман, деб ҳам қўяман. Агар ёшлигимда келганимда ўзимдаги қобилият билан бу ердаги журналистикада ҳам катта ютуқларга эриша олардим. Буни фарзандларим мисолида ҳам кўриб турибман. Қизларимдан бири журналист бўлмоқчи. Ҳали талаба. Лекин аллақачон 60 минг студент оладиган китоб нашриётининг бош муҳарриридир. Инглиз тилида ёзган мақолалари бир қанча нашрларда чоп этилмоқда. Буш ҳукумати мавқеда экан, у вице-президент Чейней аралашган коррупцияни текшириб, таҳлил этиб, мақола ёзган эди. Унинг мақолаларидан бири асосида Конгресга қонун лойиҳаси киритиш кун тартибига келганди. Шуларни кўриб, қани эди Ўзбекистонда ҳам шундай шароит бўлсаю биз бориб кўнглимиздагини очиқ гапирсак ва очиқ ёзак, бунинг халққа катта нафи бўларди деган фикр елкамдан босиб турарди.

САВОЛ׃ Ҳамкасблар билан алоқалар қай даражада?

ЖАҲОНГИР МУҲАММАД׃ Журналистнинг қалин дўсти ҳам, ашаддий рақиби ҳам журналистдир. Айниқса, ёзганларингиз доим ҳам мақтов бўлмаса, бошқаларнинг ёзганларини доим ҳам мақтай олмасангиз ўз-ўзидан рақибга айланиб қоласиз. Бу айниқса, ўзбек журналистикасидаги ёмон манзарадир.

Бизда журналистлар орасида бир-бирига мардларча тан бериш камдан-кам учрайди. Лекин ҳар томонга ўйнамайдиган, маҳаллийчилик, тарафкашлик қилмайдиган ва бировларнинг эмас, ўз йўлидан юрадиган журналистларни жуда ҳурмат қиламан ва улар билан доимий алоқаларни сақлайман. Бугун шундайлар бор ва ўзбек журналистикасини шулар оёқда сақлаб туришибди. Бўлмаса бошқа соҳаларга қўшиб журналистикани ҳам аллақачонлар кўмиб ташлашарди.

САВОЛ׃ Сиз ҳозир истиқомат қилаётганингиз жойдаги шароитдан мамнунмисиз ва у ерда қанчалик муваффақиятли ўрнашдингиз, деб ўйлайсиз?

ЖАҲОНГИР МУҲАММАД׃ Бу мамлакат тупроғига оёқ қўйганимда ҳеч нарасиз эдим. На уй… на машина… на пул… на тил билардик… на иш… Ҳатто Туркияда бор бўлган нарсаларни ҳам таниш билишларга тарқатиб келганмиз. Фақат 17 та чемоданда китобларимни олиб келганман.

Американинг бағрида миллионлаб яхши одамлар бор. Улар бизга ёрдам қўлларини чўзишди. Оёққа туриб олишимиз учун йўл кўрсатишди. Худога шукур, қисқа вақтда оёққа турдик ва бундан етти-саккиз йил олдин Би-би-сига берган суҳбатимда шароитимиз Ўзбекистондаги ҳар қандай вазирникидан ҳам яхшилигини ва фақат ватан соғинчи эзиб туришни айтгандим. Бугунга келиб АҚШда ўзбеклар кўпайиб кетди. Бугун ўзбекча тўй, эртага ўзбекча байрам… хуллас, ўша соғинч ўрнини тўлдирадиган ҳолатлар ҳам юзага келди.

Энг асосийси фарзандларимга илм бердим. Яқинда қизларимдан бири дўхтир бўлиб ишлаётган болалар касалхонасидан мактуб олдик. Унда ўлим билан юзма-юз қолган қизчанинг ҳаётни қизим қутқазгани учун унга  танлов асосида тақдим этиладиган мукофот берилгани айтилиб, бизга раҳматнома билдирилганди. Менинг кўзимга ёш келди. Қани эди шароит бўлса, қизим Ўзбекистондаги қизалоқнинг ҳам ҳаётини қутқариб қолса…

Биз АҚШда яхши жойлашганмиз. Ҳеч нарсадан камчилигимиз йўқ. Бир эмас, икки жойда уйимиз бор ва қарзимиз йўқ. Америка халқи олдида ҳам тилимиз узун. Бугунга қадар оилавий даромадимиз ҳисобидан қарийб ярим миллион доллар солиқ тўладик. Ўзбекистонда бир неча қаровсиз қолган оилага ва оғир вазиятдаги беморларга  озми-кўпми ёрдам қилиб турамиз.

Мен 1994 йилда Ўзбекистондан оёқ кийимсиз чиқиб кетганман, Боку шаҳрида шоир Ёдгор Обид билан топган нонимизни баҳам кўрганмиз. Нонимиз бутун экан. Оиламни ҳам олиб чиқиб, хор бўлмадик, зор бўлмадик. Меҳнат қилсангиз кўчада қолмас экансиз.

Америкага келиб, меҳнатга яраша ҳақ олиш қанчалик муҳим эканлигини англадим. Бугун бу ерда камчилигим йўқ дер эканман, агар шароит туғилса, Ўзбекистоннинг келажаги учун бутун оиламиз билан қўлимиздан келгани қадар кўнгилли хизмат қилиб беришга ҳам ҳозирмиз.

Эслатма ўрнида׃ Ушбу саволларга жавоблар талаб қилингани каби таржимаи ҳолни ҳам илова этилган ҳолда 2010 йилнинг 1 июн куни жўнатилганди.

Filed under: Kundalik, Maqolalar, Savol-Javob |