Jahonnoma

1991yil. O’zbekiston xalq deputatlari Vohid A’zamov, Toyiba To’laganova va Jahongir Mamatov.

ҚАРАШЛАР

ОШКОРАЛИК
Мактабда ўқиганимда “Аввал иқтисод, кейин сиёсат” деган ленинча “доно” гапга эътироз билдириб, ёмонотлиқ бўлгандим.
Дорилфунуннинг биринчи дарсидаёқ “Аввал сиёсат, кейин иқтисод” деб қўйганим учун бир йил қарз топшириб юрганман.
Ошкоралик нима ва унинг бу гапларга қандай дахли бор?
Ошкоралик – онгдаги зангни ювувчи зилол сув.
Ошкоралик – одамни манқуртлик хасталигидан асровчи дармон.
Ошкоралик – одамнинг эрки, ҳуқуқини таъминловчи дарслик.
Узоқ йиллар “аввал иқтисод, кейин сиёсат” деб одамларни қорин билан ўйлашга мажбур этишди.
Оддий мантиқ унутилди. Нега бош юқорида? Нега қорин бошдан юқорида эмас? Иқтисод қорин ва вужуднинг эҳтиёжи бўлса, ошкоралик миянинг, онгнинг озуқасидир.
Онгни бир умр оч сақлаш мумкин эмас. Шу боис ёлғон тўлдириб турадилар. Ёлғон химикатларга ўхшаб онгни заҳарлади. Заҳарланган онг занг қучоғида қолди. Уни тозалаш мумкин. Фақат ошкоралик орқали.
Ҳайвоннинг фақат қорин ташвиши бор.
Одамнинг эса қорин ташвишидан олдин онг ташвиши ҳам бўлмоғи зарур.
Қорин тўймаса, онг ишлайдими, деган соддалар кўп.
Қоринни тўйғазиш керак, деган фикр пайдо бўлиши учун онг керакми аввал?!
Ахир, инсон кўчада ўсиб ётган ўт-алафни еб кетаверса, унда онгга ҳожат қолмасди.
Ошкораликдан қўрқадилар.
Чунки фикрловчи кўрсатилган йўлга қадам ташлашдан олдин “Қаерга олиб боради?” деб сўрайдилар. Сўроқларга жавоб бериш осонми, подани бошқаргандек бир ёлғон билан ҳаммани бошлаб кетавериш осонми? Демак, ошкораликнинг душманлари кўп.
У ўзи келади, деганлар хато қилишади. Ошкоралик берилмайди, олинади. Олиш учун ҳам онг мусаффолиги керак. Демак, очликдан қўрқмаслик, очлик орқали тозаланиш шарт, уни ҳамма бажара олмайди. Ўз жонига ачинмаганлар уддасидан чиқади, бунинг.
Бундайлар озчилик!
Бироқ, дунёда ҳамма бурилишларни кўпчилик эмас, озчилик амалга оширган.
Ошкоралик ҳам кўпнинг мулкига айланиши учун озчиликни кутиб турибди…

МАНСАБ
Мансаб салбий тушунчами, ижобийми?
Аслида ижобий тушунча бўлмоғи керак. Лекин уни салбий тушунчага айлантирдилар, мансабдорлар.
Ижобий томонлари кўп, мансабдор учун. Одамлар қуллуқ қиладилар… Давраларнинг тўри уники…
Бирданига ақлли, насиҳатгўй одамга айланади… Турмуш икир-чикирларидан қутулади.
Булар ҳаммаси шира. Мансаб курсисининг шираси. Гап бу стулга ўтиргунча. Ўзи ёпишиб олади. Шу боис ҳам мансабдор анча босиқ, оғир юрадиган бўлади. Орқасига стул ёпишган-да! Нима қилсин, шўрлик?
Мансаб олинмайди берилади аслида.
Аслида мансабни оладилар…
Мансаб берилганда, ишонч ва масъулиятни кўтарадиган шахсга берилади.
Мансаб олинганда, одам бойлиги ва ўзини гаровга қўйиб олади уни.
Шу боис мансабдан кетган кишига кулиб боқадилар, уни масхара қиладилар ортидан.
Мансаб халқнинг мулки. У қачон мансабни бериш йўлига ўтса, мансабдор унга хизмат қилади. Ҳозирча мансабдор мансабни оляпти, шу боис ундан ўпкалаш, уни масхара қилишнинг ҳожати йўқ.
Вақт келади, одамлар мансабдан қочадилар, халқ мансабни кимга беришдек мушкул муаммо олдида қолади. Ўшанда олувчилар чиқса, мансаб ўз обрўсига қайтади. Унга қадар мансаб курсисини шилимшиқ ширадан тозаламоқ талаб этилади.
Мансабга ихтиёрий келиш ва ундан ихтиёрий кетишнинг бундан бошқа талаби ҳам бор. Мансабнинг ўзи ҳам мансаб курсисидан тушмоғи керак.

Жаҳонгир Муҳаммад

“Ватан мансиз, ман ватансиз”
(1994 йил) китобидан

Filed under: Kundalik | Tagged: vatan |