Jahonnoma

Келажагимизни қутқарса демократия қутқаради

САВОЛ:Ҳурматли Жаҳонгир ака! Асарларингизнинг бирида таъкидлаганингиздек, девондан тортиб қуйи ташкилотларда ҳам бошлиқлар томонидан ходимларнинг онасини “мақташ” ҳоллари мавжуд.

Балки, бу ҳақда айтмаслигим керакдир, аммо бир инсоннинг қилган ҳатти ҳаракати мени “портлатиб” юборди. Ҳозир ҳам унга ҳавас қилмоқдаман!

Ҳокимлик мажлисида ҳурматли катта ташкилот рахбарлари ва ходимларини тартиб билан бирма-бир чунонам туғилганига пушаймон қиларди. МХХ ва бошқалар ҳам каттанинг бошида соябон эдилар, ўша мажлисда. Навбат бир ташкилот раҳбарига етиб келди, (сизга ўхшаб олдиндан огоҳлантирганми шекилли яна билмадим), у ҳам каттанинг онасини “мақтаб” жавоб қайтарди.

Залда жимлик ҳукм сурди. Бошқалар эртак эшитиш учун момоларига тикилган сингари каттага ва бир “кичикка” термулишарди. Сукунатни кичик бузди. Бошқаларга қарата фикрини айтди: Сизлар қанақа одамсизлар, азиз онангизни ҳақорат қилишларига чидаб турсангиз?!, Олсанг ишингни оласанда дея шартта залдан чиқиб кетди ва ишини топширди. У ҳар ишни вақтида қилди.

Менинг обрўйим ҳам яхши эдику-я, аммо мен ҳам бошқалар сингари ҳар кун бўладиган “мақтов”ни ҳазм қилишга мажбур эдим. Афсуски бошқачароқ йўл билан мен ҳам бундай расволикка кейинги кун барҳам бердим. Аммо, у каби эмас албатта. У каби ўз вақтида жавоб қайтариш эмас, балки, бундай муомалани бас қилиш кераклигини ўша вақтда айта олмаганим учун хафа бўлдим.

Бундай тартибга ишга янгидан кириб келаётган ёшлар ҳам ўрганиб боришмоқда.
Ёшларнинг ёлғон ҳисоботларни тайёрлашларини кўриб баъзан ижод қўйнида илҳомланаётган шоир сиймосини кўз олдимга келтираман.

Ушбу ҳисоботлар ўз вақтида тайёрланганлиги учун каттадан “Баракалла” сўзини эшитиш вақтинчалигини ҳамда ушбу ҳисоботлар вақти келиб бу ёшларни чирмовуқ каби бир кун келиб бўғишини уларга қайдан ҳам тушунтура оласан киши?!..

Сизнинг фикрингизча Ўзбекистон қанча муҳлатда бу каби салбий оқибатлардан қутилиши мумкин? Ёшларчи?

Ҳозирда ташкил этилаётган академик лицей ва коллежларда, (институтларни айтмаса ҳам бўлади, чунки уларда тайёр порахўр кадрларни шундоқ ҳам мажбуран тайёрлашади ёки талаба бундан “ОЧИСЛЕНИЕ” бўлиб қутулади), янгидан ташкил этилаётган чет эл олийгоҳларида таълим олаётган кадрлардан умид борми?

“Умид” ёшларни четга ўқишга жалб этиш проектидан умиднинг ўзи қолмади. Ёки коллежларни ҳозирда чет элга пул топиш илинжида нафақат ўқитувчилар балки аксарият қисми ўқувчилар тарк этаётганларидек чет эл институтларида ҳам бир хил бўлиши мумкинми?

Кундаликка айланиб ораётган маддоҳлик болалар яслисидан бошланиб турган бир шароитда (ёшгина болаларнинг эртак эшитиши лозим бўлганда конституцияни кўр кўрона ёдлатишгани ва ТВда такрор ва такрор намойиш этишганичи) аниқ бир чора тадбир борми?

Ҳурат билан М.Қ.

ЖАВОБ: Сиз ёзиш услуби анчагина “пишган” ва унча-бунча журналистдан тузукроқ ёзадиган киши экансиз. Шунинг учун номингизни очиқ қўйиб ёки бу хавфли бўлса тахаллус остида мушоҳадали, мулоҳазали ва муҳокамали мақолаларни қаламга олишингиз мумкин. Бу ишга киришсангиз, саволингизда қўйилган масалани олдинроқ ҳал этишда ёшларга, жамиятга салмоқли фойда қилган бўлардингиз. Бу жуда хайрли одим бўлади.

Чунки бугун ёшлар ишонадиган журналистлар, ўз фикрни очиқ ёза оладиган қаламкашлар ва давр файласуфлари деярли йўқ даражада. Кимдир “лўп” этиб чиқиб қолади. Лекин қисқа вақтда ё ҳукуматнинг дойрасига ўйнайди ёки қайси бир гуруҳнинг ноғорасига.

Ҳеч қайси томонга қўшилмаган ҳолда ҳақиқат, адолат тарафида турадиган фикр соҳиблари керак бугун. Чунки ёшлар ва умуман жамият гангиб қолган. Улар қайси йўлни танлашлари ва қайси йўл тўғрилигини танлашда қийналмоқдалар.

Бугун аҳмоқларнинг бобокалони ҳам ўз йўлини тўғри дейди ва ўзига эргашмаган, қўшилмаганни нокас деб ўйлайди. Шунинг ўзигина аслида унинг кимлигини кўрсатадиган ишорат. Лекин буни тушинтириб берадиган сиз каби фикр соҳибларига зарурат бор бугун.

Энди саволларингиз мағзига келсак, шуни айтишим мумкинки, агар Ўзбекистон барча учун қадрли бўлган исломий йўлдан кета бошласа, “бошига” жуда кўп ишлар келади ва бугунги кунлар ҳам ҳолва бўлиб қолиш мумкин. Чунки бизда ҳали исломни англайдиган сиёсатчилар йўқ, исломни англайдиганлар эса сиёсатчи эмас.

Бунинг устига Ўзбекистон жойлашган геополитик нуқта ҳам бу борада катта муаммолар келтириб чиқаради. Ислом Каримов диктатурани мустаҳкамлаш учун худди мана шундан усталик билан фойдаланиб келмоқда. У қўлига тушган ҳар бир “кесакча”ни катта “харсангга” айлантирди ва айлантирмоқда.

Агар биз демократик йўлни танласак, Сиз айтган қабоҳатлардан қутула оламиз ва демократия ана шу разолатдан қутулишни ўргатади. Матбуот эркин бўлса, сўз айтиш озод бўлса Сиз айтган қабоҳатларга қарши курашмоқ мумкин.

Бу осонгина “олма пиш, оғзимга туш” қабилида ҳал бўлмайди, албатта, қадамба қадам ҳал этилади.

Маддоҳликни тизгинлайдиган битта режим бор, у ҳам сўз эркинлиги режими. Бу режим маддоҳликни бутунлай тугата олмаса ҳам унга қарши ҳақиқатни айта олади. Бошқача талқин қилсак, балансни сақлайди. Ўзга бирор бир режим бунга қодир эмас. Буни тарих миллион карра исботлаган.

Қайси бир ҳисобдан бугунги ёшларнинг чет элга чиқаётгани яхшидир. Улар ҳеч бўлмаганда маддоҳлик нима эканлигини тушунадилар. Бу эса Ўзбекистондаги қаттол режимни тезроқ тугатишга кўмаклашади. Чунки режим ўзгарса, унинг ТВларидан тортиб, газетларию мактабларида ишлайдиган фикри очиқ миллионлаб ёшлар керак бўлади. Жамиятнинг қанчалик тез ўзгариши ана шу кучларга боғлиқ бўлади.

Демак, 70 йилда нуратилган ва 25 йилда қулатилган бинони тиклаш учун оз вақт кетмаслиги ўз-ўзидан аён. Аммо демократияни қалбан англаб, ўзини енгиб, ўзи ҳам унга риоя қиладиганлар ҳокимиятга келсалар бу муддатни бир неча мартага қисқартириш мумкин. Унақалар эса анқонинг уруғи…
ЖМ.

Filed under: Savol-Javob |