Jahonnoma

2006 йил кунларининг тарихи

Тарихни кунба- кун, соатма- соат ёзиб бормоқ лозим. Акс тақдирда у тарих эмас, хотирага айланади.

Мен замондошимнинг саволларга айланган кунларнинг (Олдингилари “ЗЕҲНИЯТ ЖУМБОҒИ”, “САРОЙ СИРЛАРИ”, “ҚАТАҒОН” китобларида) тарихини имконим қадар ёзиб борар эканман, бу ишни сиз учун қилдим.

Сизга қолгани уни ўқиб, қатағон кунларининг даҳшатини англашдир. Умид қиламанки, бунга қодирсиз, азиз неварам!

Муаллиф.

Пайғамбарлар ҳам оддий одам бўлишган

17 Январ, 2006 йил

САВОЛ: Бугунги ҳукуматдан баъзи одамларнинг хатларини эълон қилиб турасиз. Уларнинг сизлар билан алоқасида ҳеч қандай мантиқ кўрмаяпман. Нима сабабдан улар сизларга ишонишлари керак?(Нозим).

ЖАВОБ: Саволингизда, руҳингизда негадир жаҳл бор… Акс тақдирда оддийгина мантиқни кўрган бўлардингиз. Ҳамма вақт бир режим ичидан норозилар чиқса улар мазкур режимнинг мухолифлари билан бирлашишга уринадилар. Бунинг мисоли тарихда ҳам кўп ва қолаверса мустақилликнинг илк йилларида ҳам буни яшаганмиз. Ҳатто мамлакатнинг энг теппасида турганлар ҳам мухолифатдан нажот излашган. Нега эканлиги аниқ. Аммо сиз буни тушуна олмаганингиз учун қисман изоҳлаш мажбуриятидаман.

Каримов Ўзбекистонни чоҳ ёнига келтириб қўйди. Ундан кейин келадиган раҳбар пайғамбар бўлса ҳам (Пайғамбарлар ҳам оддий одамлар бўлишганини унутманг!) Каримов бузган аравани тузата олмайди. Каримов ўзидан кейин жуда катта ахлат уюми қолдирмоқда ва буни тозалаш жуда ва жуда қийин кечади. Кимки бу ишга бел боғласа отасига раҳмат, унга ёрдам бериш керак! Чунки бутун халқ бир тан, бир жон бўлмаса мамлакатни тозалаш ҳам, қутқазиш ҳам мумкин эмас.

Ҳукумат ичидан чиқиб Каримовни четлатишган, ҳатто Каримов ўзи биттасини тайинлаган тақдирда ҳам халқ уларга ишонмайди ва қўлламайди. Натижада улар Каримов уйган ахлатнинг остида қолиб кетадилар. Халқнинг кўзига очиқ юз билан қарайдиган ва қўрқмай гапира оладиганлар-булар Каримов зулмига қарши курашиб келганлардир. Халқ фақат уларга ишонади ва уларга эргашади, улар билан бирга қийинчиликларни енгишга киришади. Бу жуда оддий мантиқ. Бугунги ҳукумат ичида Каримовга қарши бўлган кучлар шуни идрок этмоқдалар. Бошқа йўл йўқ. Улар хориждаги мухолифатнинг қайтишига йўл очсалар ўзларини ҳам қутқазишларини тушунмоқдалар. Чунки улар “Бу ахлат уюмини Каримов уйган эди” десалар халқ “Сизлар ҳам унинг шериги эдинглар!” дейиши аниқ. Мантиқ шу.

Шу ўринда президент маслаҳатчиларидан биридан олинган иқрор-мактубни келтирмоқчи эдим. Гарчи мактубни эълон қилиш учун ундан изн олган бўлсамда, барибир унинг услубидан кимлигини билиб қолишлари мумкин дея эрта-индин бироз ўзгартириб эълон қиламан. Бу ерда эса шуни айтмоқчи эдимки, хавфсизлик нуқтаи назаридан кўпчилик билмайдиган электрон адресим бор. Уни ҳукуматда ишлайдиган ва Каримов режимига норози бўлган бир йигит биларди. Маслаҳатчи хатни менинг ана шу адресимга юборган. Бу эса ҳукуматда норозилар бирлашаётганларини кўрсатади.

Ҳукумат ичида ҳам мамлакат ботқоққа ботиб кетганини тушунаётганлар борлиги жуда муҳим воқеадир. Зотан бугун танлов куни. Кимлардир Каримов ва Гулнорани танламоқдалар. Улар ота-қиз уйган ахлатнинг остида қолишни ихтиёр қилганлардир. Кимлардир бошқа йўлларни изламоқдалар. Улар оддий мантиқни англаганлар ёки англай бошлаганлардир. Сиз ҳам тезроқ англаб олиб, йўлингизни танлашингиз керак.

Бекорчининг бекор, беҳаловатнинг бедор даври

29 Январ 2006

САВОЛ: Ҳозир мамлакатдан ташқарида сизлар ўтказаётган бекорчи учрашувлар, мажлислардан бирор фойда чиқадими? (Маъруфжон).

ЖАВОБ: Мухолифатнинг мамлакатдан ташқаридаги тарғибот фаолияти Андижон воқеаларидан кейин битди. Яъни дунё Каримовни таниди ва унинг режимига ўз баҳосини берди. Айни пайтда шу нарса ҳам аниқ бўлдики, бирор бир мамлакат бориб Каримовни ағдариб бермайди. Бунинг турли сабаб ва омиллари бор ва улар ҳақида илгари гаплашган эдик.

Демак, бу режимни ўзгартирадиган Ўзбек халқининг ўзи. Мухолифат биринчи этапга нуқта қўйиб, иккинчи этапга ўтиши керак эди. Биз Демократик Ўзбекистон Конгресси шу боис ҳам фаолиятни халқимизга томон йўналтирмоқдамиз.

Бизнинг олдимизга қўйилган биринчи мақсад ҳар қандай сабаб билан Каримов режими кетгандан кейин мамлакатни қутқазиб қолиш масаласидир. Чунки бот-бот такрорлаётганимиз каби бу режимдан кейин Ўзбекистон жуда таҳликали даврга киради ва агар олдини оладиган куч чиқмаса харитадан ўчиб кетиши ҳам мумкин.

Бунга “самарқанликлар”, “фарғоналиклар”, “тошкенликлар”… деб замин яратиб ҳам қўйилган. Бир томон Қирғизистонга, иккинчиси Тожикистонга ва яна бир қисми Қозоғистонга қўшилиб кетиши учун бу режимдан кейин чиқадиган ички низолар етиб ортади. Демократик Ўзбекистон Конгресси барча вилоятларда шаклланган ҳолда ана шу таҳлика билан юзма-юз келинганда ёш авлодни уюштириш йўллари устида ишламоқда. Бу биринчи вазифамиздир.

Зотан Демократик Ўзбекистон Конгресси Каримовни ағдариб берамиз деган вазифани ўз гарданига олган эмас, бу ишни четдан туриб қилиб бўлмаслигини, ким-ким биз яхши биламиз ва буни доим очиқ айтиб келмоқдамиз. Биз ўзимиз четда туриб халқни зулмнинг ўқига рўпара қилиш ниятидан йироқмиз. Бошқача айтганда, биз халқни ўлимга бошлаш учун эмас, унга эркинлик йўлини кўрсатиш учун йўлга чиққанмиз. Агар эртага Каримовни ағдарамиз дея ваъда берсак, (гарчи Каримов даври битаётган бўлсада), бу популистик ваъда бўлиб қолишини биламиз.

Аммо демократияни ёйиш, Ўзбекистоннинг келажагини қўлга олиш, тубдан демократик ислоҳотлар ўтказиш учун бугунги ёшларни тайёрлаб бориш ишига ҳисса қўшишга ваъда берганмиз. Шунинг ўзи ҳам жуда катта юк. Агар бундан ортиқ иш қила олсак, бу нур устига нур бўлади.

Иккинчидан, фараз қилинг, эртага Каримов кетди дейлик. Сиёсий майдонга ким чиқади? Унинг даврида “ясалган” қўғирчоқ партиялар. Улар демократик мухолифатга йўл берадиларми? Йўқ. Ҳар қандай воситалар билан, ҳатто демократияни қўлланган ҳолда ҳам қаршилик қиладилар. Ўзингизни ўзингизга урадилар. Худди Абдураҳим Пўлатовнинг Санжар Умаров ҳақида ёзганларини кўчириб олиб, бугун қулоч- қулоч мақола ёзиб эълон қилаётганлари каби.

Улар дарҳол Каримовни қоралаб, сизга эса “Марҳамат, сайловга киринг!” дейишлари ҳам мумкин. Саккиз киши билан сайловга кириб, бир фойиз ҳам овоз ололмай чиқасизми? Муҳаммад Солиҳни майдондан чиқариш учун Абдураҳим Пўлатов етиб ортади. Ёки акси. Қолганлар эса демократга айланган бошқа бир партиянинг поездига осиладилар ва ҳоказо.

Бугун бекорчининг бекор даври, аммо беҳаловатнинг бедор – тайёргарлик даври: бу фалон вилоятда мажлис қилдик деб саккизта бечорани қаматишдан иборат бўлмаслиги керак. Бу ҳали йўқ тўйга ноғора чалмасдан, ҳормай-толмай қилинадиган иш. Бунинг сиёсий, иқтисодий, маданий, нашрий ва оммавий ишлар бўйича заминини ҳозирлаш даркор.

Бугун агар бир сўм ортиқча пулимиз бўлса, ёки бир жойдан бир сўм топсак, ана шу ишга йўналтиришимиз зарур. Биз ўз вазифамизни шундай тушунганимиз учун чет элда ҳали у билан учраш ва ёки ҳали бу билан учрашишларга ошуфта эмасмиз. Бугун чет элда сиёсат катта бизнес. Бир қанча мамлакатларнинг Ўзбекистонга дея ажратилган пуллари тўпланиб қолмоқда. Буни билган “лоббичилар” турли шахсларни “бозорга солиб” ана шу пулларни ўмармоқдалар. Бор гап шу. Бундан бозорга тушганлар ҳам хурсанд. Шўрва ичиб, ҳасип еб, хурсанд бўлиб юраверадилар. Бу ҳам бир услуб, бу ҳам бир ҳаёт тарзи…

Энди бизнинг мажлисларимизга келсак, уларни тор доирада ўзимизнинг кундалик ишларимизни юритиш мақсадида ўтказмоқдамиз. Бумажлисларда қатнашганларнинг ҳаётларига таҳлика бўлмагани учун бу ҳақда ёзмоқдамиз. Лекин буни ҳам камайтирамиз. Чунки мажлис деган гап одамларга бекорчилик деган маънони англатмоқда. Зотан сизнинг саволингиз ҳам бунга бир мисолдир.

“Четда туриб бўйсунмаслик осон!”

5 Феврал, 2005 йил

САВОЛ: Бўйсунмаслик ҳаракати ҳақида гапирмоқдасизлар, албатта, четда туриб бўйсунмаслик осон, бу ерга келиб бўйсунмасликни бошлаб кўринглар-чи?(Йигитали).

ЖАВОБ: “Озодлик” радиосининг “Қурултой” дастурида (22-01-2005) мазкур масалани муҳокама этганимизда мен бўйсунмаслик ҳаракати демократия учун курашнинг энг оғир йўли эканлигини ва буни ташқаридан туриб амалга ошириб бўлмаслигини айтган эдим. Ўшанда қуйидаги омилга диққат тортгандим:

-асрлардир бизнинг халқимиз бўйсунишга ўргатиб келинган;

-одамларнинг бошига тери кийгизилиб, бу тери офтобда қуритилган ҳолда уларни манқуртлаштириш йўли билан бўйсундирилган;

-подшолар зулм тиғи, зиндон азоби билан бўйсунишга зўрлаганлар;

-муллалар гўр азоби билан қўрқитиб авомни ҳаётнинг барча қийинчиликларига, “Аллоҳнинг ердаги сояси” деганлари – подшоларга бўйсунишга ўргатганлар;

-ота-оналар тилни тийиш, чидам ва бардош билан яшаш, ўзидан каттанинг кўзига, айниқса, у раҳбар бўлса, тик қарамасликни айтавериб фарзандларини бўйсунишга ўргатганлар;

-зиёлилар “одоб-ахлоқ” дея аслида миллатни бўйсунишга чорлаганлар;

-бугун эса манқуртлаштиришнинг мафкуравий йўллари топилган ва яна халқ бўйсунишга ўргатилмоқда. Яъни бўйсунишга ўргатилган халқни яна ҳам тобелаштириш “кашф этилган”.

Шундай пайтда бу халқнинг ичида турмай, четда туриб уни бўйсунишга чорлаш деворга ашула айтишдек гап. Шунга қарамай мен бу ҳаракатга ижобий назар билан қараяпман, дедим. Нега? Маълумки, зулмга асосланган режимларни ўзгартиришнинг кўп йўллари бор. Масалан:

1.Демократик сайлов орқали.

2. Истеъфо талаби билан.

3.Урушлар оқибатида.

4.Сарой тўнтариши натижасида.

5.Ҳарбий тўнтариш йўли билан.

6.Инқилоб қилиш туфайли.

7.Ҳокимиятнинг вакуум ҳолатига тушиши боис ва ҳоказо.

Ниҳоят охиргиси:

-Бўйсунмаслик ҳаракати билан…

Демак, Ўзбекистонда олдинги еттита йўлнинг бирортаси учун шароит йўқ. Бу ҳам Каримовнинг устамонлиги. У ҳамма йўлларини бекитиб олган. Мухолифатнинг чораси қолмади. Нима қилсин? Тўнини елкасига ташлаб майдондан чиқиб кетсинми? Менимча, мухолифат орасида ҳамма ҳам бугун бўйсунмаслик йўли амалга ошмаслигини билади. Аммо бу курашнинг бир йўли сифатида Ўзбекистон учун жуда керак.

Биринчидан, асрлардир давом этиб келган бўйсуниш иллатини вужуддан юлиб отиш учун бу бир бошланишдир.

Иккинчидан, Каримовни ағдаришга улгурмаса ҳам ундан кейин бу режимни синдириш, умуман Шарққа хос бўлган зулм режими яна ўртага чиққанда халқ бўлиб унга қарши тура олиш учун бу бир ибтидо.

Учинчидан, бу – миллатга ўз норозилигини тинч йўллар билан ифода этишга умумий замин яратади. Яъни бутун миллат бир бўлиб, жипслашиб бир ишни қилишни ўргатади.

Лекин бўйсунмасликнинг ўзи нима? Афсуски, халқимиз ҳали бунинг ўзи нималигини билмайди. Уни амалга оширишнинг механизмлари қандай? Бизнинг шароитимиз назарда тутилган бундай механизмлар ҳали яратилмаган. Демак, ишни ана шу нуқтадан бошлаш керак. Яъни бўйсунмаслик нима эканлигини ўргатиш ва бу ҳаракатнинг механизмларини тайёрлаш. Бу эса ташқарида ёки ичкарида бўлишга боғлиқ эмас. Бу ҳафсалага, жон койитишга боғлиқ.

Жиннихонада ҳақиқат борми?

11 Феврал, 2006

САВОЛ: Ассалому алайкум Жаҳонгир ака, ҳақиқат эгилади, букилади… синади, лекин йўқолмайди. Давом эттиришингиз мумкинми? Ҳурмат билан Жавлон.

ЖАВОБ: Биласизми, мана шу гапга кўп ҳам ишонмайман. Айниқса, бизнинг Шарқда ҳақиқат исталгани қадар эгилади, синдирилади, товланади, йўқ қилинади, оёқ ости этилади ва ҳоказо. Тарихан шундай бўлиб келган ва шундай бўлиб қолмоқда. Бу зеҳниятни бузишга уринганларни ҳақиқатни оёқ ости қилувчилар дея ёмонотлиққа чиқариб келишган. Ҳақиқат уларга қўшилиб синиб кетган, йўқолиб кетган ва биз тарих деб ёлғонларга ошуфта бўлиб юрибмиз.

Биласизми, халқимиз, ростга шубҳа билан қарайди ва ёлғонни индамайгина ҳазм қилиб юборади. Ўқимишлиси Худога бандамиз деб айтиб, ўзи шоҳга қул бўлади. Шоири дарвешман деб сарой остонасида гадойлик, тиланчилик билан овора. Журналисти маҳаллийчи, манфаатчи ва ёлғончилик қилади. Бу аҳволда ҳақиқат қандай қилиб синмай қолиши мумкин?

Озгина пул, мансаб ваъда қилган одамни кўкларга кўтаради. Бугун пулим йўқ, берадиган мансаб ҳам йўқ деб очиқ айтган одамдан юз ўгиради. Биринчисининг ваъдалари ёлғонлигини билади, аммо қуруқ ваъдага сотилади. Иккинчисининг гаплари ростлигини билади, аммо шубҳадан қутула олмайди. Бу аҳволда ҳақиқат қовжираб кетмайдими?

Билиб туради, Андижонда халқ отилди. Аммо ростга шубҳа билан қараб, ёлғонга маҳлиё бўлади. Билиб турибди, шоҳи ҳам, мухолифи ҳам демократияни оғизда гапириб, амалда яккаҳоким. Аммо ёлғонларнинг этагига осилаверади. Бундай заминда ҳақиқат қандай кўкарсин?

Ўзи бир иш қилмайди, аммо бошқадан талаб қилишга уста. Ўзи қўлини совуқ сувга урмайди, лекин иш қилганни кўролмайди, бой дейди, ўғри дейди, порахўр дейди, бало дейди, баттар дейди. Орқасидан мазанги деб олдига келганда оёғини ўпади. Орқасидан тош отиб, олдига келганда даврасининг тўрини беради. Оқни оқ, қорани қора деб очиқ айта олмайди. Бас шундай экан, ҳақиқат чил-чил бўлиб қолавермайдими?

Билиб туради, минбарга чиққан одам уни сотмоқда, аммо ҳокимиятга келиб қолар дея унга тилининг учидаги саволини бермайди. Билиб турибди шоҳи қотил, аммо менинг рақибим унинг ўрнига келиб қолса-чи деган ўй билан қотилга оқловчи бўлади. Билиб турибди, миллати ва мамлакати сотиб юборилмоқда, аммо “менга нима?’ дея пинагини бузмайди. Шундай экан, ўртада ҳақиқат қоладими?

Пул берсангиз ҳукуматдан юз буриб, сизга ишлайди, пул бермасангиз сиздан юз буриб сизга қарши жабҳа олиб, ҳукуматга ёлланади. Бу оддий мардикорлик, қуллик зеҳнияти. Бундай ҳолда ҳақиқат жон таслим қилиши турган гап эмасми?

Мақтасангиз ёқасиз, мақтамасангиз душмансиз. Ҳатто читтакдай одам ҳам сиздан филдай мақтов кутади. Филдай одамни чумолининг чаққанидай ҳам таъсир қилмайдиган даражада танқид қилсангиз, бас бир умрлик душмансиз. Ҳақиқатни шундай синдиришадики, тиклаб бўбсиз!

Ҳамма ўзини ақлли, бошқани ахмоқ деб биладиган кун бўлди. Бу эса жиннихона вазияти. Шоҳи ҳам, дўхтири ҳам, касали ҳам бир-биридан фарқ қилмайдиган жиннихона вазияти бу! Жиннихонада эса ҳақиқат йўқолади!

Бу тушкунлик, борига барака ҳам эмас, аксинча бу ҳақиқатни ўлмасликка, йўқолмасликка чорлашдир. Бундай кезда овозингизни бироз баландлатмасангиз, ҳақиқат эшита олмайди, чунки қулоқлари битган-да!

Нега бир жойда депсиниб турибмиз?

19 Феврал, 2006

САВОЛ: Сиёсатчи ва лидер айни одамми ёки бошқа бошқа-бошқами, уларни қандай фарқлаб олиш мумкин? (Миразиз).

ЖАВОБ: Сиёсатчи ва лидер мутлоқ бошқа-бошқа одамлардир. Ажратиб олиш учун ҳар иккаласини ҳам кўра олиш керак. Бугун биз сиёсатчиларни кўриб турибмиз, аммо лидерларни кўра олмаяпмиз. Нега?

Фараз қилинг. Бур гуруҳ одам йўлга чиққан. Унинг олдида икки киши. Бири олдинга қарамоқда, иккинчиси орқага. Олдинга қарагани лидердир, яъни йўлбошчи. У йўлни билади, ўзи қаерга боришини, одамларни қаерга олиб боришни билади ва амали билан одамларга йўл кўрсатмоқда, олдинга қараб кетмоқда.

Орқага қараган эса сиёсатчидир. Унга келажак томон йўл эмас, тўпланиб турган одамлар керак, уларни алдаши, қўлланиши, лақиллатиши ва шу аснода ўз ишини битириши лозим. Сиёсатчининг тақдири, ҳаёти, иқтисоди шу одамларга боғлиқ. Уларнинг ҳисобига яшайди. Акс тақдирда очдан ўлади, номи унут бўлади. У бундан жуда қўрқади.

Сиёсатчи шуҳратга ишқибоз. Одамлар фақат унинг номини айтиб қичқиришларини истайди. Шунинг учун ҳам кўзи олдинда эмас, орқада, одамлар адашиб, бошқанинг номини айтиб қўймасин дейди. Майдонни бир лаҳза тарк этмагани ҳам ана шундан.

Сиёсатчи ёнидаги икки уч малайи орқали майдондаги одамларга тинмай ўзи мадҳ этилган ёки ўзигагина оид қоғозлар, варақалар, китоблар тарқатади. Одамларни бир лаҳза ҳам эркин ўйлашга қўймайди. Уларнинг атрофига тўрт-бешта мегафон қўяди ва ҳаммасида бирдан унинг номи айтила бошланади. Одамлар бутун дунё шу номни такрорламоқда деган ёлғон ҳисга тобе бўладилар. Бу одамларни манқуртлаштиришгина эмас балки одамларнинг ихтиёрий манқуртлашуви ҳамдир.

Агар одамлар олдинга қараб юра бошласалар сиёсатчи вақтинча йўл четига ўтади, бирор хавфсизроқ, теппароқ жойдан туриб кузатади. Одамлар яна ҳам олдинга юрсалар у ортда қолади. Баъзан эса одамлар орасидан чиққан кимлардир уни қўллана бошлайдилар. Унга сен буюксан дейдилар ва бунга унинг ўзи ҳам ишониб қолади. Аммо унинг руҳида бизнесменлик кучли ва яна бутун ҳаракатни бизнесга айлантиради. Зотан сиёсатчи учун сиёсат бизнесдир.

Чунки бундай сиёсатчи хатарли вазиятда одамларни бошқара олмаслигини билади. Ўзининг ёлғонларига ишонган бу одамлар бошқанинг ҳам ёлғонига ишониб, уни топтаб кетишлари, тошбўрон қилишлари мумкинлигидан чўчийди. Шунинг учун ҳам одамларни бир жойда тутиб туришга, диққатини ўзига қаратиб сақлашга интилади.

Бу билан у оломонга қўшилмай ўтиб кетаётганлар ёки оломонга ёрдам қўлини чўзаётганларни ҳам чалғитади. Улар оломоннинг етакчиси шу деб ўйлайдилар ва олдинга ўтиб кетаётган одамни ёки оломон орасидан чиқаётган лидерни кўрмай қоладилар. Бутун ёрдамни сиёсатчига узатадилар ва улар ҳам ёлғоннинг қурбонига айланадилар. Зотан бу сиёсатчи эришмоқчи бўлган асосий мақсад..

Сиёсатчи бир умр лидерларнинг йўлига тўғаноқ бўлади. Биринчидан, одамларни алдаб туравериш билан майдонни тарк этмайди. Иккинчидан, одамлар орасидан чиққан лидернинг товушини босиб юборади ва лидер юрган йўлни бекитиб олади.

У тажрибага, маҳоратга эга. У оломон янгиланиб туришидан манфаатдор. Чунки одамлар сафига янгитдан қўшилганлар унинг гапларига ошуфта бўлиб, олдинга ўтадилар, илгаридан шу ерда турганлар эса ортга чиқиб қоладилар. Янги келганлар сиёсатчининг қичқириқларидан илҳомланадилар, унинг гапларига қўшилиб бақира бошлайдилар, унинг номини айтиб ҳайқирадилар. Чунки оломоннинг орасида сиёсатчи билан бирга бу ишдан нон ейдиган одамлар ҳам бор. Бақиришни ўшалар бошлаб берадилар. Оломон эса уларга жўр бўлади. Шу зайл бир муддат ишонганлар ва аста секин ишончини йўқотганлар конвейр усулида алмашиб тураверадилар.

Аслида оломон орасида ҳам олдинга юриб, хавф орттиришни истамайдиганлар, бир жойда туриб тинчликни истайдиганлар кўпчиликни ташкил қилади. Сиёсатчи буни билади. Шу боис ўзига келган ёрдамдан жуда оз қисмини ўшаларга узатади. Қолганларга эса каттароқ ваъда беради. Агар унинг номини айтиб бақираверсалар яна бир қисм узатиши мумкин. Лекин аксариятини ўз қўлида қолдиради. Бизнесмен ўз зарарига ишламайди-да!

Мегафончиларни сақлаш,, варақаларни нашр этиш, китобларни чиқариш, оиласини тебратиш, қариндош уруғларини таъминлаш, давру даврон суришнинг ўзи бўладими?

Одатда сиёсатчи ишламасликни, оломонни алдаб яшашни ихтиёр қиладилар. Лидер эса оломонга боғланиб қолишни истамайди, мустақил бўлишни хохлайди. Лидернинг ортидан кетаётганларнинг баъзилари унга ета олмай ҳансираб қоладилар ва ортга қайтиб сиёсатчига қўшиладилар, унинг номини айтиб бақирадилар ва ҳаловатларини топгандек бўладилар. Аммо охир оқибатда алданиб қоладилар.

Аслида эса улар алданишни истаганлардир. Одамзот мураккаб. Унинг бир қисми олдинга югуришдан кўра бир жойда туриб, алданиб, қўлланилиб, қул бўлиб яшашни афзал кўради. Шу боис ҳам улар кўпинча авом оломондан узоқлашиб олдинга кетиб қолган лидерни кўра олмайдилар.

Шу боис ҳам улар лидерсиз қоладилар.

Шу боис ҳам дунёда лидерлар саноқли аммо сиёсатчиларнинг сон саноғи йўқ.

Шу боис ҳам бугун Ўзбекнинг сиёсатчиси кўп, аммо лидери йўқ!

Сиёсатчи ва лидерни ажратиб ололмаган халқ ҳеч қачон олдинга юра олмайди, бир жойда депсиниб тураверади. Худди 15 йилдан бери депсиниб турган Ўзбек каби! Худди ҳали яна сиёсатчига оғзи очилиб, олдинга юришни истамаётган, ва ҳали яна депсиниб туришдан қониқаётган Ўзбек каби!

“Озодлик” ҳеч кимнинг онасининг маҳрига тушган эмас!

20 Феврал, 2006

САВОЛ: Демократик Ўзбекистон Конгрессининг сайтида “Озодлик” радиосининг “Қурултой” дастури ёпилиши мумкинлиги ҳақида гап борганди. Мана бугун эшитдим, ёпилмабди, аммо сиз чиқмадингиз. Балки танқид учун таъқибга учрадингизми деб ҳам ўйладим. Шунга жавоб берсангиз.( Ғайрат).

ЖАВОБ: ДЎК сайтида ўқувчиларнинг фикрлари берилмоқда. Мен ҳали ўз фикримни ёзганим йўқ. Бугун эрта балки ёзарман. Гап шундаки ташкилотимиз рўйхатдан ўтишида биз олдимизга қўйган жуда кўп вазифалардан бири хорижий радиолар дастурларини мониторинг қилиб бориш эканлигини ҳам билдирган эдик ва бу сайтимизда ҳам ёзиб қўйилган. Демак бу муҳокамалар ташкилотимизнинг вазифаларидан бирининг бажарилиш жараёнидир.

Маълумки, АҚШда солиқ тўловчиларга ҳисобот бериб турилади. Йилда бир марта уйга юбориладиган ҳисоботда солиқлар қаерга кетгани изоҳлаб берилади ва ана шу ҳужжатга қўшиб юбориладиган кичик бир варақада “Қонунлар сизга ўз солиқларингиз қаерга сарфланишини назорат қилиб туриш ҳаққини берган, бу ҳақни унутманг” деб ёзиб қўйилади. “Америка овози” ва “Озодлик” солиқ тўловчиларнинг пулига ишлайди ва демократияни тарғиб қилиши керак. Агар бизнинг пулимиз диктаторга хизмат қила бошласа ва индамай турсак ўша диктаторнинг қулига айланамиз. Агар фикримизни айтиб турсак радиога ёрдам берган бўламиз.

Қолаверса, бировнинг нуқсини кўриб айтмаслик унга душманликдир. Бировнинг нуқсини кўриб уни очиқ айтиш эса унга дўстликдир. Лекин ўша биров буни тескари тушунса демак нуқс унинг фитратида бор. ДЎК аъзолари “Озодлик”ни танқид қилаётганлари йўқ, балки ўз фикрларини айтиб, уни қўллаб унга ёрдам бермоқдалар ва биз уларнинг бундай жонкуярликларини қадрлаймиз.

Энди “Қурултой” масаласига кесак, менинг Ўзбек хизматининг олдинги директори Адолат Нажимовага мурожаатларим, демократияни ёйишни жонлантириш бўйича таклифларим натижасида шундай бир дастур туғилганди. Унинг олиб борувчиси Абдулла Искандар ҳар бир дастурда қайд этганидек мен доимий қатнашчи эдим ва орада қандай мавзуларни тортишиш ҳақида ҳам фикрларимни йўллаб турар эдим.

Охирги муҳокамадан олдин ҳам хат йўллаб, карикатуралар масаласини муҳокаа қилиш ва бунинг аҳамияти ҳақида ёзгандим. Таклифим қабул бўлиб, ўзим чиқмаганим табиийки менга боғлиқ эмас. Абдулла Искандар ҳам “Нима бўлди?” деган хатимга жавобан телефон қилиб, бу масала ўзига боғлиқ эмаслигини билдирди.

Мен “Озодлик” ҳеч кимнинг онасининг маҳрига тушган эмас, деган фикрдаман. Менинг ҳам доим чиқиб туришим шарт деган қоида йўқ, Аммо мен чиқиб туришни истасам буни таъқиқлайдиган қонун ҳам йўқ, аксинча бунга йўл очадиган қонунлар бор. Шундай экан, айтадиган гапларим бўлса радиода чиқиб туриш бу менинг қонуний ҳаққим. Мени бу ҳақдан маҳрум қилишни истаган одамлар эса Каримовнинг “дум”лари ёки демократияни ўргана олмай, демократияга мослаша олмай қотиб қолган бечора бандалардир. Ундайлар 15 йилдан бери тиш кўрсатадилар ва бундан кейин ҳам кўрсатаверадилар. Бу қадар!

Ватанпарварликнинг нархи бўлмайди

23 Феврал, 2006

САВОЛ: Фидойилик, ватанпарварлик деган гаплар тарихда қолди. Пул бўлса мухолифат бўлади. Пул берсангиз инсон ҳуқуқлари ташкилотлари сизни ҳимоя қилади. Пул бўлса инсон ҳуқуқлари ташкилотлари ёки мухолифат раҳбарлари сизга сиёсий бошпана олиб бериш учун енг шимарадилар. Пулингиз бўлса мухолифатга қарши курашиб келган бўлсангиз ҳам бирданига ҳақиқий мухолифатчига, ҳатто қайси битта партиянинг Марказий кенгаши аъзосига айланасиз.

Ким билан гапни бошламанг, ижарага фалон минг тўлаяпман, Интернетга кириш учун мана бунча пул керак, хуллас, “оз-моз” харажатлар учун бир нарса чўзиш ҳақида очиқ гапиради. Агар буларнинг ҳаммаси қанча бўлади десангиз камида бир юз эллик доллар дейди.

Бугун Ўзбекистонда ким ана шундай пул топиб бера олса ўша мухолифат бўла олади. Келажакда баъзи диний гуруҳлар одамларимизни ана шу томондан қўлга олиб демократия келган тақдирда ҳам уни ағдариб ташлашлари мумкин. Фаластинда нима бўлганини кўриб турибсиз. 15 йил олдин бизда бундай нарса йўқ эди. Одамлар ватан учун, халқ учун деб курашар эдилар. Бугун эса пул учун кураш бошланган.

Мана битта мисол келтираман. Санжар Умаров ва Нодира Ҳидоятованинг судига борганимда “қўллаб-қувватлаш гуруҳи аъзолари учун” деб икки минг сўмдан ҳар бир судга борганларга Елена Урлаева орқали беришди. 1000 сўм йўлкирага ва 1000 сўм обед учун беришди. Бу пулларни Нигора Ҳидоятова ажратган бўлса керак.

Менга саккиз кун судга борганимда жаъми 15 минг сўм беришди, бир кун суд раиси касаллиги туфайли қолдирилганди, ўша кун учун 1000 сўмдан беришганди.

Ана шуларни кўриб ҳамма нарсадан кўнглим айнаб кетди. Ташлаб узоқларга кетгим келди. Бутун дунёга танилган бир ҳуқуқ ҳимоячисига бу ҳақда айтсам, озгина харажатлари бор деб айтди. Балки менга Демократик Ўзбекистон Конгресси ёрдам бериши мумкинми?

Фермер Ражаббой.

ЖАВОБ: Ўзини шартли равишда фермер Ражаббой деб номлаган бу кишига бизнинг жавоб шундай:

Демократик Ўзбекистон Конгресси ўз низомига кўра фақат ташкилотга расман аъзо бўлган, унинг фаолиятида очиқ қатнашган, ҳақиқатдан ҳам режимга мухолифлиги билан танилган ва ростдан ҳам қувғинга учраган, ҳаёти таҳлика остида қолган кишиларгагина сиёсий бошпана олиши учун тавсиянома бериши мумкин. Бунинг учун ташкилот аъзоларидан камида уч кишининг тавсияси зарур.

Биз бу масалани ташкилот аъзолари орасида муҳокама этиб, ана шундай қарор олганмиз. Чунки ҳақиқатдан ҳам мухолифатни бизнесга айлантириб юборганларнинг ҳиди бутун дунёга тарқалиб бўлди.

Сизнинг номингизни биринчи марта эшитаётганимиз учун бизни маъзур тутасиз. Биз пул учун ишлайдиганлар ташкилоти эмас, биз харажатлар учун бошқарув аъзолари ўз ёнидан хайрия сифатида пул бериб, демократия учун курашаётганлар ташкилотимиз. Мана катта ҳарфлар билан ёзаман: БИЗ ҲАЛИГА ҚАДАР БИРОР ТАШКИЛОТДАН ЁКИ БИРОР ШАХСДАН БИР ТИЙИН ПУЛ ОЛГАНИМИЗ ЙЎҚ! Буни бошқалар ҳам ёзиб кўришсин-чи! Сиёсий бошпана олиш учун тавсиянома берсак, шаффофлик нуқтаи назаридан бошпана олиб, таҳликадан қутулгандан кейин, қонуний махфийлик даври (11 ой) битгандан сўнг уларнинг номларини ҳам эълон қиламиз. Агар келгусида бирор бир ташкилотдан грант олсак қаерга сарфлаганимизни ҳам очиқ эълон этамиз. Менимча, барча мухолифат ташкилотлари ҳақиқатдан ҳам ифлослик ботқоғига ботмаган бўлсалар ана шундай йўл тутишлари керак.

Сизга маслаҳатимиз ўз номингизни яширманг ва очиқ курашиб, мухолиф сифатида ўзингизни кўрсатинг! Энг камида билганларингизни ёзиб режимнинг башарасини фош этинг. Бугун ташқарида юриб, таҳликадан узоқ бўлган “мухолифатчилар” номларини яшириб турган бир пайтда бу гапим балки сизга оғир ботар. Аммо на чора!

Номини яшириб, панадан туриб курашмоқчи бўлган сохта мухолифатчилар, манфаатчи “адолатпарвар”лар, ҳақни яширган “ҳақгўй”лар армиясини тарк этинг! Тўғри йўл шу!

Ватанпарварликнинг нархи бўлмайди. Агар сиз бу Ватан ва бу миллат учун жонингизни тиккан бўлсангиз, пулнинг аҳамияти йўқ эканлигини дарҳол англайсиз. Афсуски бу туйғу жуда кам одамларга насиб этган. Шу боис ҳам бу туйғу билан яшаган одамларни кўпчилик тушуна олмайди.

25 Феврал, 2006

Хоразм-Қорақалпоқ минтақаси“ёшулли”ни безовта қилмоқда

САВОЛ: Шарифхўжаевни Сенат раислигидан олган Каримов унинг ўрнига Собировни тайинлашида бирор мақсад борми?(Воҳид).

ЖАВОБ: Сиз “олган”, “тайинлаган” деган сўзларни жуда ўринли ишлатгансиз. Кўринишда Каримов Мурод Шарифхўжаевнинг истеъфосини қабул қилишни Сенатдан сўраган бўлсада аслида унга қадар уни бўшатиб қўйганди. Элгизар Собировни ҳам Сенат мажлисидан икки кун олдин тайинлаб улгурганди. Қолгани хўжакўрсинга.

Каримов тайинлаш пайтида “устозим” дегани Шарифхўжаевни энди “кексайиб, ишга ярамай қолди” деб бўшатди. Агар кексайиб қолиш асос бўладиган бўлса унинг ўзи нега тахтдан тушмаяпти деган ҳақли савол туғилади. Жавоб шуки, уни ишдан оладиган йўқ. Топилиб қолар!

Саволингизда жон бор. Олий Мажлисдаги манбага кўра, Каримов Хоразм-Қорақалпоқ минтақасида вужудга келган кучли норозиликдан безовта. Айниқса, Ўзбекистон Кремл билан яқинлашгандан бери Путиннинг номига бу минтақадан шикоятлар тўлиб-тошиб кетган. Уларда Ўзбекистондан ажралиш, Россияга қўшилиш, мустақил бўлиш каби масалаларда очиқ-ойдин гап борган. Кремл уларни “кўриб чиқиш” учун Каримовга юбормоқда ва Каримов Олий Мажлисга юбормоқда экан. Самарқандлик Баҳодир Матлубов Ички Ишлар вазири этиб тайинлангандан бери бу минтақада нафақат оддий одамлар орасида, балки режим кадрлари орасида ҳам норозиликлар пайдо бўлган. Амударёда сув музлаши натижасида пайдо бўлган тошқин таҳликаси, Орол бўйидаги вазият ҳам жиддий.

Вужудга келган аҳвол ҳақида кучишлатар идоралари ҳам Каримовга махсус ҳисобот тақдим этганларини айтади манба. Каримов “тозалаш” ўтказишдан олдин ўзининг бу минтақага хусумати йўқлигини кўрсатмоқчига ўхшайди.

Каримов битта ўқ билан икки қуённи уришга ўрганиб қолган. Шу билан Думадан ҳайъат келган кунлари “грипп” бўлиб қолган Шарифхўжаевдан ҳам қутулган бўлди.

Маълумки, Совет даврида кадрларни минтақаларга қараб танлашар ва шу зайл “баланс” сақлаяпмиз деган хулосага келишарди. “Кадрларни танлаш ва жойлаштириш” деган сиёсий харитада Ўзбекистон тўртга бўлинган ва қуйидагича номланган:

1.“Зарафшон” (Самарқанд, Жиззах, Бухоро, Навоий, Қашқадарё, Сурхондарё)

2.“Фарғона” (Фарғона, Наманган, Андижон)

3.“Тошкент” (Тошкент шаҳри, Тошкент вилояти, Сирдарё)

4.“Хоразм” (Хоразм, Қорақалпоғистон)

Биринчилик ва иккинчилик “Зарафшон” ҳамда “Фарғона” орасида алмашиб турарди. Учинчиликни “Тошкент”га беришарди ва тўртинчи даражадаги лавозим “Хоразмга” қоларди.

Элгизар Собиров Хоразмнинг Қўшкўпир туманидан. У Мудофаа қўмитасида ишлар экан, Каримовни “ёшулли” деб мурожаат қилиши билан ажралиб турган ва “ўзини “ёшулли” деб чақиришидан Каримов мамнуният ҳис этар экан. Уни Россия ҳарбийлари билан яқин алоқада эканлиги ва Хоразмда ёғоч мафиясининг етакчиси деган гаплар ҳам бор. Нима бўлганда ҳам Собировни номи улуғ, супраси қуруқ жойга тайинлаш билан Каримов хоразмликлар ва Қорақалпоғистон аҳлини яна бир бор лақиллатмоқчи кўринади.

Олий Мажлисдаги манба бу гаплар “программа минумим, программа максимум эса Каримов Собировни сайловдан олдин Хоразмга ҳоким этиб тайинлаш учун тайёрламоқда” дейди.

“Қасосим бор тасодифларда!”

2 – Март, 2006 йил

САВОЛ: Ҳеч эътибор берганмисиз Ҳусайин Бойқаро, Алишер Навоий ва Ислом Каримов, Абдулла Ориповлар орасидаги боғланишга. Ҳусайин Бойқаро 1438 йилда ва Алишер Навоий 1441 йилда туғилган. Ислом Каримов 1938 йилда ва Абдулла Орипов 1941 йилда туғилган. Ҳусаин Бойқаро ва Алишер Навоий замондош ва айни саройда фаолият кўрсатишган. Ислом Каримов ва Абдулла Ориповлар ҳам айни саройда. Орадан 500 йил ўтиб айни Турон ўлкасида зулмкор подшо ва маддоҳ шоир айни саройда пайдо бўлишибди. Бу шунчаки тасодифмикин? (Жавлон ).

ЖАВОБ: Дунёда тасодифлар кўп. Аммо бу тасодифларни изоҳлаб берадиган илм йўқ. Кимдир тасодифларни Худога боғлаб қўйиб, осон йўлини топади. Яна кимдир тасодифлар бежиз эмаслигини таъкидлаб сизни ўйга толдиради. Қайси бир шоир “Қасосим бор тасодифларда” деб шеър ҳам ёзган эди.

Маълумки, биз тарихимиз деб атаётган тарих уч марта ишловдан ўтган.

Аввал золим ҳукмдорлар тарафидан ёздирилган. Уларга ёққани бот-бот кўчиртирилган, китоб ҳолида қолдирилган. Бугунгилар кўзига суртиб юрибди. Ёқмагани йўқолиб кетган. Бугунгилар бехабар.

Кейин руслар томонидан ёзилди. Уларга ёққани, хизмат қиладигани қайта – қайта чоп этилди, ёқмагани ўзгартирилди ва бошқа тус берилди.

Мустақилликдан сўнг тарихимиз битта одамнинг авзойига қараб ёзилмоқда. Унга ёқса нашр этилади, ўқитилади. Унга ёқмаса қатағон.

Бу уч омил менга тарихимизга мутлоқ ишонмасликка асос беради. Тарихга ишонмасдан ҳам яшаш мумкинми дейишингиз мумкин. Баъзи одамлар Худога ишонмай яшашмоқда. Бунинг олдида тарихга ишонмаслик гуноҳ эмас. Айниқса, у сохта тарих бўлса.

Шу нуқтаи назардан Алишер Навоий ва Абдулла Ориповни ёнма-ён қўйганингизга ҳайрон бўлмайман. Чунки Алишер Навоий пайтида ҳам ундан кучлироқ ёзадиган ўша даврнинг Юсуф Жумалари бўлган эрса не ажаб?! Лекин биз бехабар! Ажабмас минг йилдан кейин Абдулла Орипов ҳам кейин миллатнинг бобокалони, Алишер Навоийсига айланаман деб хаёл қилиб юрган бўлса?1 Чунки бугуннинг ўзида уни “бобокалон” деганлар ҳам йўқ эмас.

Лекин бугун тарих шоҳларнинг ҳукми юрадиган ҳудудлардан ташқарида ҳам ёзилмоқда. Бугун тарих шоҳдан олтин танга кутганмуаррихлар ва хаттотларгагина боғланиб қолмаган. Фарқ ана шунда.

Ҳусайн Бойқаро шоир бўлган, шоирдан золим чиқмайди дейдилар. Золимлардан шоир чиққанини, шоирлардан золим чиққанини бугун кўриб турибмиз. Чунки бу Интернет дегани бутун дунёни битта қутига солди. Ана шу қутида ҳамма нарсани кўриш мумкин. Фақат кўра олиш қобилиятини топсак, бас!

Хуллас, Ҳусайн Бойқародан Ислом Каримовга қадар зулмат ичидамиз. Аммо зулматнинг пардаси йиртилди. Энди бир амаллаб сочимиздан тирноғимизга қадар ўралган ўргимчак тўридан қутулсак, балки ўшанда тасодифларнинг сирини топмоқ имкони туғилар?!

Дунё тасодифлар гирдобида. Мустақиллик учун курашганлар зиндонбанд, дарбадар, мустақилликка қарши бўлганлар эса қаҳрамон, соҳиби замон бўлгани каби. “Қасосим бор тасодифларда!”.

3 – Март, 2006 йил

“Ассассин” нишонга урди

САВОЛ: Кейинги кунларда сизнинг ва Демократик Ўзбекистон Конгрессининг электрон адресларидан “спам” шаклидаги хатлар олмоқдаман. Бунинг сабаби нима? Хакерларнинг ишими бу? Ёки Ўзбекистон ҳукуматига ишлаётганларнинг ҳунарларими? Балки сизларга хат ёзмаслигимиз учун шундай қилишмоқдами? Нима деб ўйлайсиз? (Алишер).

ЖАВОБ: ДЎКнинг сайтида “Ассассин” романининг 7 боби эълон қилингандан буён Каримовнинг итлари, Гулноранинг битлари, уларга қулбаччалик қилаётган ҳаром қуллар томонидан электрон почталаримиз тинимсиз ҳужумга учрамоқда. Улар гўё ўзларини технология асрининг билимдони қилиб кўрсатиб, аслида ахмоқларча ҳаракат билан бизнинг ва бир қатор мухолифат адресларини қўлланиб ўзимизга ва бошқаларга ҳам мингларча хат йўлламоқдалар. Эссиз вақт, эссиз пул..

Инсон тубан кетганда нима қилаётганини билмай қолади. Булар ҳам шундай.

Аммо бу бизга янада куч бағишлашини эса хаёлларига ҳам келтирмаган бўлсалар керак. Чунки улар ўзлари билмаган ҳолда бизнинг нишонга ураётганимиз ва сўзимиз нишоннинг бағрини тилим-тилим қилаётганини шу йўл билан билдириб қўймоқдалар. Ҳолингизга маймун йиғласин, бечоралар!

“Ассассин”нинг олдинги 6-боби эълон қилингандан кейин Девондаги танишим мазкур бобнинг ҳукумат идораларида шов-шувга сабаб бўлганини ёзган эди.

.орг-нинг статистикасига кўра, “Ассассин”нинг 7-боби эълон қилинган кун 1256 киши сайтни кўрган бўлса, эртасига бу рақам 1792 га чиққан, ундан кейинги кун 2435 га кўтарилган. Сайтга ўша кун Ўзбекистондан 1617 марта кирилган. Энди тасаввур қилинг: сайт Ўзбекистонда оммавий жойларда очилмайдиган қилиб қўйилган. Баъзилар жуда қийинчилик билан очишади. Демак, Девондаги манбанинг гапи тўғри. МХХ, ИИВ ва ҳукуматнинг Интернетга кириш чекланмаган бошқа тизимларида “Ассассин” шов-шувга сабаб бўлмоқда.

ДЎК ёшлар билан ишлашни бошлагандан кейин ҳукумат ёшларга эътибор қилиб қолди. Янги ташкилотлар, янги сайтлар ташкил этиб, ёшларнинг мактубларини чоп эта бошлади. Уларнинг саволларига жавоб бериш каби “Савол-Жавоб” бўлимлари яратишди. Демак, ишларимиз бекорга эмас, ёзганларимизни ҳали ҳам “Катта”нинг ўзлари кузатаётганлари сезилиб турибди. Чунки у кишининг буйруғи бўлмасдан янгиликка қўл урилмайди-да!

“Ассассин”нинг 7-бобидан эса ул зотнинг жаҳллари чиққан кўринади-ки, иту битларини ишга солдилар. Уларга азалдан у кишининг иту бити бўлишни орзу қилиб юрган аламзадалар ҳам қўшилдилар.

Нима бўлганда ҳам руҳимиз енгил тортиб, мамнун бўлдик. Ҳа, сўзимиздан талвасага тушганларни кўриб туриш ҳам бир бахт! Бадиий асарининг кучини кўриб туриш ижодкорга қанчалик ҳаловат бахш этишини тасаввур қилишингиз қийин эмас!

Бизнинг электрон адесларимизни қўлланиб сизга ҳам мактублар борганидан хурсанд бўлинг, чунки сиз ҳам саволларингиз билан нишонга урмоқдасиз ва уртўқмоқ зарбидан қурт-қумурсқага айланганлар шу йўл билан чақиб оламиз деб ўйлашмоқда.

Хато қиладилар, улар чақишни ҳам билишмайди, чунки улар бичилган қурт-қумурсқалардир. Уларнинг ва “спам”ларининг ўрни ахлатхона!

Дилдаги вулқоннинг тафти

5 Март, 2006 йил

САВОЛ: Сиз билан ғойибдан бўлса-да дийдорлашиб турганимдан хурсандман. Аввалига жуда узоқ ўйладим. Менинг ёшимда, менинг жинсимда, умуман мен сиёсатга бу қадар шўнғишимга, сизга мактуб йўллашимга наҳот шунчалар эҳтиёжманд бўлсам? Арзимаган умрим давомида фақат ва фақат бир нарсани орзу қилдим, мақсад деб билдим: Мен бу дунёда ҳеч бир мақсадсиз ва ҳеч бир ишсиз ўтиб кетадиган инсонлар сирасига киришни истамайман, ҳеч бўлмаса ўлимимдан сўнг мени инсон қилган(Оллоҳ ўзи шунга етказсин)халқим эслаб қолиши керак!

Биламан, гапларим бироз ғализ ва ёки баланд парвоз туюлиши мумкин. Бироқ бундан уялмайман! Сабаби, мен шуни хоҳлайман. Деярли ҳар Интернетга ташрифимда бу сайтга кираман ва дилимни оғир юк, ғижимлик билан тарк этаман.

Наҳот ҳаёт шунчалар ёлғон, шунчалар чиркин бўлса? Наҳот инсон ўзи истаганидек, ҳалол, пок ва виждон билан яшаб ўтиши шунчалар қийин бўлса? Наҳот ота деган номи бўлган – халқ ўзининг “фарзанд(лар)”идан калтак еса, бироқ уни бартараф қилиш, унга бир сўз айтишга ёки оқ қилишга-да мажол тополмаса?

Эрта 5 дан кунни бошлаб, кетмонини кўтариб, бели майишиб, саратонда 40-га чиққан далада қўлининг қадоғи, умрининг адоғи бўлган меҳнат, меҳнат ва яна меҳнат қилса-ю, кўнглини кўтаргулик, ҳаётини яхшилагулик бирор рўшнолик кўрмаса? Қани ҳақиқат? Қани адолат? Дилим ачишади…Юрагим оғрийди…

Бир вақтлар шахсан “Катта”нинг ўзига қарсакларга тўлган мактуб йўллаш урф бўлиб кетганди. Деярли ҳар ҳафта Твда ёш йигит-қизларни хат ёзгани учун уйларига келиб, совға тарқатиб, яна буни матбуотда, Твда эълон қилишган эди. Ўшанда онажоним мени ҳам ёзишга ундагандилар. Лекин ёзмаганман! Нима учунлигини айтайми? Агар мен хат ёзсам, мениям уйимга келиб тақдирлашади, “менинг бобожоним” эса мени совға дардида, машҳурлик дардида хат ёзган деб ўйлайдилар деган андишада ёзмагандим.

Қаранг-а, қанчалик софлик, виждоним, ўй-у фикрларимнинг болаларча андишаси. Лекин қани энди бу софлик? Менга ҳозир буни ким қайтариб беради? Агар ўша пайтда яна 2 йилдан кейин менинг фариштам – иблис деб айтишимни билганимда осиб юборсалар ҳам ишонолмасдим. Қачонлардир менга сени бу гапларинг учун отишади дейишганди. Энди бунга шубҳа ҳам қилмай қолдим. Лекин унгача ҳали яшайман, то умрим борки, ҳақиқат учун тикаман, ваҳоланки, буни ҳозирги замонамиз ақллилари фойдасиз деб билсалар-да.

Биламан, ҳақиқат, адолат учун ҳеч бир кураш изсиз кетмагай, бир-бирини занжирдай тортади, ақалли ўндан бирига бўлса-да, эришилади. Ахир сиз ҳам шунча ишда ҳам умидни узганингиз йўқ-ку! Курашда давом этаяпсиз-ку!

Ҳа, жуда кўп ватандошларимнинг четда туриб сайрашади, деган гапларини эшитаман. Манинг учун бунинг аҳамияти йўқ. Гап қаерда, қай ҳолатда айтилганида эмас, гап ниманинг айтилганида! Жуда кўп тенгдошларим икки йўл орасида, саросар, нимага ишонишни билмайдилар. Сиз айтган фактларни ўқиб, ҳаётга солиштириб, унинг исботини топиб туриб ва яна бу ердаги тинимсиз бир хилда чалинадиган, меъдага теккан, бироқ қулоқ ўрганган куйга мухлис бўлишга мажбур бўладилар.

Сизга бир саволим бор: Қилаётган ишларингиз, сўзларингиз, умуман ҳаётингиз бесамар кетмаганига қай даражада ишонасиз? (А.Салиҳ).

ЖАВОБ: Аввало юрак тубидан қуйилган мактубингиз учун раҳмат. Дилдагини сатрларга бундай дард билан тўкиш ҳаммага ҳам насиб этмайди. Сизда шундай қобилият бор экан, буни ишга солишингиз ва сўзингиз билан курашга киришмоғингиз керак. Бугун бунга эҳтиёж катта.

Чунки бутун бир мамлакатнинг қудрати ана шу курашнинг қарши жабҳасида. Сиз таъкидлаган каби Твлардан рўзномаларга, Интернетдан маҳалла мажлисларига қадар ҳамма жойда сўз жанги бормоқда.

Қурол вужудни чил-парчин қилиб юбориши мумкин. Лекин кучи дилларга, шуурларга, авлодларга, асрлардан асрларга ета олмайди. Бунга фақат сўз мушарраф. Сўз бўлганда ҳам дилдан қуйилган, шуурдан тўкилган, асрлардан асрларга ўлмасдан келган ҳақ сўз бўлиши керак.

Биз курашнинг ана шу жабҳасида бўлганимиз учун ҳам бахтиёрмиз ва ҳамда масъулиятлимиз. Бахтиёрмиз шунинг учунки, умримиз зое кетмаётир. Буни кўриб турибмиз ва бу чексиз бахт. Масъулмиз шунинг учунки, ана шу бахт қарзини қайтармоғимиз керак. Бу эса биздан ҳар лаҳза, ҳар дақиқани ишга солишни талаб қилади.

Биламан, таваккал қилиб, бир ном танлаб шу билан мактубингизга имзо чеккансиз. Келажакда сизнинг ўз номингиз билан ёзишингизга ҳам ишонаман. Чунки дилингизда дарднинг вулқони бор. Бу вулқон сизга тинчлик бермайди. Агар унинг тафтини чиқармасангиз портлаб кетади, ёндириб юборади. Сатрлар билан чиқса ором топасиз, таскин топасиз, юрагингиз олов тоғидан ором гулшанига инади.

Бу кураш майдонига хуш келибсиз! Ҳозирдан ишонч билан айта оламанки, сизнинг ҳам ҳаётингиз бесамар кетмайди. Бунга ўша юракдаги дард йўл бермайди.

Бу дунёда агар бир кишининг дилига заррадек ёғду етказа олсангиз, демак умрингиз бесамар ўтмаётир.

Алдамай туриш ҳам ёрдам

7 Март, 2006 йил

САВОЛ: Мени тўғри тушунинг. Сиздан бир нарсани сўрамоқчиман. Нега кўпчилик демократия деганда фақат Россияни ёмонлаш, Американи яхшилаш деб тушунишади, Путин бизнинг золимларни ҳимоя қилгани йуқ-ку у ҳам Америкага ўхшаб ўз иқтисодий манфаатларини ўйласа керак. Мен ўйлайман Американи ҳам, Россияни ҳам Ўзбекистондаги демократия қизиқтирмайди, уларни ўз мақсадлари бор, яъни бу региондан бир-бирини сиқиб чиқариш, Грузия ва Украина бунга мисол эмасми? Улар фақат Россияга туфлаш билан овора ва Ўзбек сиёсий қочоқларини Каримовга тутиб бериш билан овора. Ахир демократлар биринчи ўринда ҳамма билан яхши қўшничилик алоқасини ўрнатмайдими? Сизлар демократик кучлар қачон Ўзбекистон сайловларида қатнашасизлар? Бизда 90 фоиз аҳоли Каримовни кўргани кўзи йўқ, қачон бизни озод қиласизлар? Бу ифлослар евросоюз санкциясидан сўнг дадамнинг ва барча бюджет ойлик маошини 50 фоизга қисқарибди 1 январдан бошлаб.(Абдурасул).

ЖАВОБ: Сизни тўғри тушунишга ҳаракат қиламан. Жуда кўп масалаларни ўртага қўйгансиз, уларни ажратиб, ҳар бирига мухтасар жавоблар қилмоқчиман.

“Нега кўпчилик демократия деганда фақат Россияни ёмонлаш, Американи яхшилаш деб тушинишади, Путин бизнинг золимларни ҳимоя қилгани йуқ-ку у ҳам Америкага ўхшаб ўз иқтисодий манфаатларини ўйласа керак” деб ёзибсиз.

Демократия ҳақида гапирганда кўпчилик Россияни ёмонлагани ва АҚШни яхшилагани ҳолини кузатаётганим йўқ. Аксини эса кузатиб турибман. Агар менинг Америка тарафини тутганим ва Россияга қарши ёзиб, гапириб келганимни кўпчилик десангиз, унда раҳмат!

Ҳа, ҳеч ким ўз манфаатига қарши иш қилмайди. Ҳатто сиз ҳам. Шундай экан, гап кимнинг манфаати сизнинг манфаатингизга яқин туришида ёки сизнинг манфаатингизга зид бўлмаслигида ёхуд сизнинг манфаатингизни оёқ ости қилмаслигида. Ана шу нуқтаи назардан Ўзбек халқига Россиянинг эмас, АҚШнинг манфаати яқинроқ, зид эмас.

АҚШ Хонободда жойлашганда мен қутлаган эдим, кўпчилк аюҳаннос солганди. Лекин кўриб турибсиз, исталмаган жойда АҚШ қолмайди. Қаердаки жиддий туриб “кет!” дейишган бўлишса, чиқиб кетаверган, аммо Россия ундай эмас.

Саволингизнинг давомида “Мен ўйлайман Американи ҳам, Россияни ҳам Ўзбекистондаги демократия қизиқтирмайди уларни ўз мақсадлари бор, яъни бу региондан бир-бирини сиқиб чиқариш, Грузия ва Украина бунга мисол эмасми?” деб сўрайсиз.

Американи қизиқтиради. Агар қизиқтирмаганда Хонободни устун қўяр эди. АҚШ миллий стратегияси бўйича дунёда демократияни ёйиш ҳам сиёсий, ҳам иқтисодий ва ҳам ҳарбий манфаатлар сирасига киритилган. Ким президент бўлишидан қатъий назар бу стратегияни ўзгартира олмайди.

Мана бу гапингизга эса тўла қўшиламан:”Ахир демократлар биринчи ўринда ҳамма билан яхши қўшничилик алоқасини ўрнатмайдими?” дегансиз. Демократлар ҳамма билан яхши қўшничилик алоқасини ўрнатишлари керак. Аммо бу золимлар, диктаторлар, демократия душманларига ҳам қучоқ очиш тарзида ёки уларнинг оёғини ўпиш шаклида бўлмаслиги керак.

“Сизлар демократик кучлар қачон Ўзбекистон сайловларида қатнашасизлар?” деган саволингизга жавоб жуда ҳам қисқа: қачон саволингиздаги “Сизлар” “Бизлар” бўлганда!

Энди қуйидаги саволингизга тўхталсак: “Бизда 90 фоиз аҳоли Каримовни кўргани кўзи йўқ, қачон бизни озод қиласизлар?”

Озод бўлиш ўз қўлингизда. Агар маҳбус озод бўлишни истамаса ёки озод бўлиш учун интилмаса, ёхуд озод бўлиш учун курашганларни қўлламаса нима ҳам қила олардингиз? Ўзбекнинг зеҳнияти қизиқ, бугун “кўрарга кўзим йўқ” деб эртага бағрига босади. Заррадек манфаат бўлса, тоғдек имкониятни сотиб юборади. Қўшнисини ўлдириб кетишса ҳам миқ этмайди. Қачон калтак ўзининг бошига келганда, садоси чиқади. Бунга эса қуйидаги гапларингиз далил бўла олади: “Бу ифлослар евросоюз санкциясидан сўнг дадамнинг ва барча бюжет ойлик маошини 50 фоизга қисқарибди 1 январдан бошлаб.”

Эртага Ўзбекистон озод бўлади, индинга Каримов кетади деган сафсаталардан йироқман. Сизни шундай деб алдовчиларнинг ҳам оний манфаатлари бор. Мустақиллик даврида Ўзбекистондан чиқиб кетганларнинг кўпчилиги дунёнинг турли гўшаларидан озодликни топишган. Улардан хафа бўлиш керак эмас. Чунки ҳар бир одамнинг озодлик ҳаққи бор. Фақат улар сизни алдаганларида улардан хафа бўлиш шарт.

Бугун умид ҳам, ишонч ҳам, истиқбол ва истиқлол тақдири ҳам четда эмас, мамлакатнинг ичида, халқнинг ичида. Бугун нимжон бўлса эртага кучланади. Сизу биз самимий бўлсак, ана шу нимжон кучни алдашимиз эмас, агар имконимиз бўлса унга ёрдам беришимиз керак. Ўша нимжон кучни алдамай туриш ҳам ёрдам! Ҳақиқатни айтиш эса уни кучланишга, оёққа туришга ундайди.

Ёлғонхўрлик инсон фитратида бор…

9 Март, 2006 йил

САВОЛ: Мени ҳамиша бир нарса қийнайди: Нега сиёсат бунчалик мураккаб, нега у фақат ёлғонлар-у алдовлар билан тўла бўлади? Биламан, бу жуда болаларча берилган савол. Лекин нима учун, ҳақиқатан ҳам шундай бўлиши керак? (А.Салиҳ).

ЖАВОБ: Ҳа, сиёсат мураккаб. Чунки инсон зоти, унинг зеҳнияти, феъл-атвори, фикрлаши мураккаб. Инсон ҳақиқатдан, ростдан кўра ёлғонга ўч бўлади. У бола экан яхши сўздан кўра ёмон сўзни тезроқ ўрганади. Ростни эмас, ёлғонни тинглайди. Яхшилик қилишдан кўра ёмонликни осонроқ қилади.

Бир икки мисоллар билан фикримни яна ҳам аниқроқ айтишим мумкин.

Ишхонамизда спорт зали бор. Орада бир тушаман. Жуда кўп спорт жиҳозлари билан бирга устида югурадиган тасмали машиналардан беш олтита бор. Аммо ҳамма биттасини кўзлаб туради. Баъзан ўшанга навбат ҳам бўлиб қолади. Ўша машина натижаларни бироз бўрттириб кўрсатади. Яъни камроқ вақтда кўпроқ иш қилган кўринасиз. Бошқаларида эса бироз фарқли. Қаранг, бу ерга келадиганлар аслида кўпроқ ҳаракат қилишим керак дея махсус келишади. Аммо камроқ ҳаракат қиладиган машинани танлашади. Бу зеҳният жумбоғи.

Бир одамни биламан. Узоқ йиллар Каримов режимини шундай мақтадики, унинг илҳом билан гапиришига қараб оғзингиз очилар эди. Мухолиф жабҳада унга тавқи лаънат демаган одам қолмаганди. Бир кун у шу жабҳага ўтиб қолди. Ҳаммани ўзига шунақа мақтай бошладики, бу мақтовни эшитганлар ўзини Каримовдек ҳис қила бошладилар. Энди у ҳақда гап кетса, “укахоним”, “самимий йигит”, “юрагида олови бор” дейдиган бўлишди. У ҳам бўш келмай мақташда давом этаверди. Унинг айтаётганлари, мақтовлари ёлғонлигини, ўзларини боплаб алдаётганлигини узоқ йиллардир мадҳиябозликка қарши бўлиб келганлар нафақат ҳазм қила бошладилар балки оч қолиб, кутиб турадиган бўлишди. Бу ҳам зеҳният жумбоғи.

Ёки бошқа бир мисол. Бир киши бошқаси ҳақида шунақа туҳмат ёздики, озгина ақли жойида бўлган одам буни дарҳол англаб ёки аниқлаб оларди. Шу боис ҳам кўпчилик ўша туҳмат ёзган одамнинг бетига ҳам, орқасидан ҳам тупурганди. Орадан йиллар ўтиб кетди. Туҳматга учраган одам катта сиёсатга кирганда кимдир ўша бир пайтлар ёзилган нарсани эслаб қолди. Одамлар ишондилар. Бу энди одамларнинг сиёсатга бўлган муносабатларидан келиб чиққан жумбоқ. Ёлғонга ишониш жумбоғи.

Энди ўзини ва бошқаларни алдаш ҳам бор. Бир “журналист”ни биламан. 15 йил олдин бир сиёсатчининг этагини тутган. Бу этак ифлослигини билади. Бу сиёсатчи ҳеч вақога ярамаслигини ҳам билади. Ҳатто бу сиёсатчи амалга келган тақдирда ҳам уни сариқ чақага олмаслигига ақли етади. Лекин ўжар! Ўзини ҳам, бошқаларни ҳам алдашда давом этмоқда. Бу энди асрий жумбоқ!

Бир куни Афандининг хотини:

-Дадаси доим ёлғон гапирасиз, сиз ҳам одам бўлиб бир марта рост гапирсангиз-чи!-дебди.

-Рост гап шуки, жуда хунуксан, маҳмаданасан, юзга чопарсан, хотин,- дебди Афанди.

Шу билан Афандининг оиласи барбод бўлган экан.

Қаранг, 15 йилдан бери Каримов халқнинг кўзига тик қараб уни алдайди ва ҳалига қадар бу халқнинг орасида унга ишонганлар бор. Каримовнинг ёлғон гапирганини билишади. Аммо ишонишади. Чунки инсон фитратида ёлғонхўрлик бор!

Ана шу ёлғонхўрликдан қутулган кунингиз ҳамманинг кўзига балога ўхшаб кўринасиз. Ҳамма сиздан нуқс қидиради, ҳамма сизни ёмонлайди. Лекин чўчиманг, шундай кун келадики ёлғонхўрларнинг қорни тўяди ва сизни тушунадилар. Биз ана ўша жуда олислардаги кунга умид қилиб яшашимиз зарур. Ҳа, бу кун жуда олис эмас, жуда яқин эканлигини эшитмоқчи эдингиз.Бу кун жуда яқин десам ёлғон бўларди-да!

Хуллас, ёлғон кесакдир! Лекин уни сариқ мой деб билиш, ёлғонхўрлик, яъни кесакхўрлик қилиш давом этар экан, ўртага, сиёсат майдонига кесак ташловчиларнинг кети узилмайди!

Каримов аросатда

12 Март, 2006 йил

САВОЛ:Каримовнинг ҳозирги президентлик муддати охиргиси деб ўйлар эдим. Эшитишимча суд мазкур муддатнинг биринчи экани ҳақида қарор эълон қилар экан. Шунга муносабатингиз? (Умид)

ЖАВОБ: Яқин яқинга қадар Каримов ўз ўрнига кимни қўйиш ҳақида ўйлаётган ва умрининг қолган қисмини ётган жойидан “маслаҳатчи”лик билан ўтказишни кўзлаётган эди.. Лекин бугунга келиб бу хаёлдан воз кечган кўринади.

Бунга Андижон воқеаларидан кейин унинг халқаро миқёсда жиноятчи деб тан олингани биринчи омилдир. У энди нима бўлса ҳам судланмаслик, Саддамга ўхшаб ўз мухолифлари қаршисида қора курсида ўтирмаслик, Пиночетга ўхшаб судма-суд судралмаслик, Милошевич каби камерада ўлиб қолмаслик ҳаракатига тушган.

Бугун Каримов роҳат-фароғатда яшаяпти деган гапга мен асло ишонмайман. У мушт ейишини билади, аммо бу мушт қаёқдан келишини билмайди. У одамга ўхшаб ухлай олмаяпти. Фақат дорининг кучи билан ухламоқда. Шунда ҳам кечалари “шиқ” этган товушдан уйғониб кетмоқда. Буни аниқ айтишга кейинги пайтда у киядиган кийимларига жуда эътибор қилаётгани, юзини, сочини, кўз остларини бўяётгани, информация жангига киришиб кетгани далилдир. Милошевич Халқаро суднинг ҳузурига худди шундай чиқишга урингани ҳақида кўп ёзишганди. Лекин ичидан зил кетгани кўзларидан маълум эди. Саддам ҳам асосан шунга диққат қилар экан. Каримов ҳам ичидан зил кетган. Бир кун уйқудан уйғонмай қолса, ҳеч ажабланадиган жойи бўлмайди.

Каримовнинг асл юзини кўриш учун Назарбоев келганда уни кузатинг. Чунки дам олиш, тиббий реабилитация, гармонлар ичиш бу пайтда бироз чекланган бўлади.

Ҳозир Каримовнинг ичида ғалаён бор. У нафақат бутун дунё билан балки ўзи билан ўзи ҳам жанг қилмоқда ва ўзини еб битирмоқда. Шунинг учун ҳам докторлар ёнидан ажралмай қолишган. У ухлаганда ҳам бошида навбат билан кузатиб ўтиришмоқда.

У жуда қўрқмоқда. Халқаро ташкилотларнинг қолган-қутганларини ҳам қувиши, мухолиф қарашдагиларни қўрқитиб, мамлакатдан чиқариб юбориши ёки қамоққа тиқиши ҳам ана шундан. Каримовнинг орқага йўли қолмади.

Бугун баъзилар у яна Ғарбга очилиши мумкин деган тахминни айтмоқдалар. Бу ўзини икки қўллаб судга топшириш эканлигини ким-ким Каримов тушуниб турибди ва энди у Ғарб йўлига бош суқмайди.

У Кремлдан келадиган телефонлардан ҳам чўчиб қолгани ҳақида маълумотлар бор. Шу боис тезроқ Кремлга ҳам мамлакатда осойишталикни сақлаш ва Москванинг остонасини ялашда ўзига тенг келадиган одам йўқлигини кўрсатиб қўйиш билан банд.

Каримовнинг топшириғи билан Адлия вазири Бўритош Мустафоев ва Олий Мажлис раиси Эркин Халилов Конституцияга ўзгартиришлар, Сайлов ҳақида янги қонун лойиҳасини тайёрлаб Президент девонига берган. Девонда баъзи тузатишлар қилиниб, Каримовнинг столига қўйилган. У мазкур ҳужжатларни қонунга айлантиришдан олдин, мавжуд қонунларни шарҳлашни Конституциявий судга топширган. Сиз шу ҳақда эшитган бўлишингиз мумкин.

У ҳозир дунёнинг қаерида бўлмасин ўзига қарши бир сатр ёзилган танқидга ҳам зарба беришдек советона тактикани ишга солмоқда. Бунинг учун 700 атрофида янги вебсайтлар очишни буюрган. Бу сайтларнинг рус тилидагиларини бошқаришни Гулнорага топширган. Ўзбек тилидагиларини назорат этиш эса матбуот котиби Дилшод Нуруллаевга юкланган. Бу иш конвейер тусини олгандан кейин Каримов сайлов ҳақидаги ура-ураларни бошламоқчи ва шу зайл хориждан келадиган танқидлар халққа етиб бормаслиги, борганда ҳам қайси тўғри ва қайси нотўғри эканлигини тушуниб ололмайдиган вазият қилмоқчи.

У шунингдек, МХХга “конструктив” мухолифларга ичкаридаги ахлатни ташқарига чиқармаслик, аксинча заррача бўлсада ютуқларни ташқарига ёйиш шарти билан инсон ҳуқуқлари ташкилотлари тузиб беришни, керак бўлса ҳаракат ва партия ҳам очиб беришни ваъда қилишни буюрган. У “одамларга йўл топларинг” деган, Масалан, “Биз ҳам мухолифатни истаймиз. Бизнинг ҳам қариндошларимиз яхши яшашни исташади, лекин ҳукуматга қарши чиқмайдиган мухолифатни истаймиз, келажакда ҳукуматга келсаларинг биз сизларга ишлаймиз” деб айтларинг қабилида гаплар қилган.

У яқинда Оқсаройда ўтказган кичик йиғилишда матбуот котибига қараб “ Улар бизга қарши миш-мишлар. латифалар тарқатишмоқда, сенлар нега қараб турибсанлар” деган. Шу боис энди Каримовнинг вебсайтлари жуда “қизиқарли” бўлиб қоладиганга ўхшайди.

Каримов айни пайтда Интернетни ўзи ҳақида яхши гаплар билан ҳам тўлдириб ташламоқчи. Лекин бир кун келиб битта тугмани босиш билан ҳаммаси йўқолиб кетишини у тасаввур қила олмаяпти ёки маслаҳатчилар буни унга тушунтирмаганлар. Акс тақдирда бу ишга жуда катта маблағни йўналтирмаган бўларди. Ёки уни алдаб пул суғуришмоқда.

Агар Каримов ўзидан кейин бировни тайинласа у одам тошбўрон бўлиши аниқ. Чунки мамлакатнинг иқтисодий вазияти шунга келиб қолди. Шунинг учун Каримов ўзи пиширган ошни ўзи ейиши яхшироқ. У ўзини яна бир мартага президент этиб “тайинлаши” гарчи уни суддан, камерадан қутқарсада халқ нафратидан қутқара олмайди. У халқ нафратининг кучли таъсири остида бўлади ва шармандали якун топади.

Ҳатто унинг даврида, унинг идеологияси остида улғайган ёшларнинг ҳам аксарияти бугун Каримовга ишонмайдилар. Агар у яна ўзини кейинги муддатга “тайинлайдиган” бўлса, айнан шу ёшларнинг кучли зарбасига йўлиқади.

Хуллас, Каримов бугун икки ўт орасида. Униси ҳам, буниси ҳам унинг учун дўзах. Демак у аросатда. Аросатда эса узоқ туриб бўлмаслиги аниқ масала.

П.С.Ушбуни ёзиб тугатганимда, Эркин Халиловнинг оиласига яқин манбадан мактуб олдим. Унинг айтишича, илгарилари Халилов ва Мирзиёев Каримовга “Бутун халқ сизни истамоқда ва бунга йўқ дея олмайсиз” деб хушомад қилишган бўлишса энди эса Каримов бу гапни кутиб ҳам ўтирмасдан уларга ўзи топшириқ бераётганмиш.

Чориевлар нега очлик бошлашди?

13 Март, 2006 йил

САВОЛ: Баҳодир Чориев ўз оила аъзолари билан очлик элон қилиши масаласига тўхталиб ўтсам. Тасаввур қилинг: Л. Брежнев раҳбарлик қилган 1970-1980-йиллар. КГБ ўзгача фикрловчиларни тазйиқ қилиб қамоқларга ва психиатрик касалхоналарга тиқаётган, диссидентлар чет элларга кетишга мажбур бўлган, ҳатто ёзувчи А. Солженицин ёзган китоби учун қамоққа олиниб, сўнгра ноилож чет элга чиқариб юборилган (у 1975 йилда халқаро Нобел мукофоти совриндори бўлганди), академик А. Сахаров Горкий шаҳрига 1980 йил бошида сургун қилинган вазиятни тасаввур этинг. Шундай бир пайтда ўзини демократлар деб юрган фуқароларнинг бир гуруҳи Вашингтон шаҳрида очлик эълон қилиб, КГБни ҳимоя қилиб, “КГБ кадрлари яхши ишлаяпти, фақат Л.Брежнев ёмон, ҳаммасига фақат у айбдор” деб плакатлар билан чиқишса қандай бўларди? (Шуҳрат).

ЖАВОБ: Маълумки, АҚШда яшаётган Баҳодир Чориев Ўзбекистон “Бирдамлик” ҳаракатининг раиси сифатида 2006 йилнинг 13 Март кунидан бошлаб АҚШ Конгресси ёнида очлик қилишини маълум этганди. У бу ҳақда нафақат АҚШ ҳукуматини, балки кенг жамоатчиликни ҳам хабардор этганди. Кимдир уни қўллаши, кимдир унга қарши чиқиши мумкин. Бу табиий ҳол.

Биринчидан, норозилигини турли йўллар билан ифодалаш бу ҳар бир фуқаронинг ўзига оид, унинг ҳуқуқи. Ҳеч ким бу ҳуқуқни ундан тортиб ололмайди.

Иккинчидан, Демократик Ўзбекистон Конгресси ўз Низомига кўра ҳаракат қиладиган ташкилот. Шу боис биз Баҳодир Чориевнинг демократик ҳаракатини фақат маънан қўллашимиз ёки қўлламаслигимиз мумкин. Бошқача айтганда бу ДЎК аъзоларининг шахсий ишлари. Истасалар қўллайдилар ва истамасалар қарши чиқадилар.

Энди Шуҳратнинг саволига келсак, бу савол менимча, масала моҳиятига чуқурроқ кириб борилмаганидан пайдо бўлган. Бу ҳам табиий. Чунки Баҳодир Чориевнинг талаблари жиддий ва амалга ошгудек бўлса, жумладан Шуҳратнинг ўзига ҳам, минглаб мухолифат вакилларига ҳам, Каримов зулмидан эзилиб ўтирганларга ҳам зарар эмас, фойда.

Агар демократик шароитда демократияни топтаётганлар бўлмаса у нега энди ўз мақсадига очлик туфайли эришмоқчи. Нимадир уни шунга мажбур қилган бўлса керак? Ўзбекистонда одамларни пикетга нима ундаган бўлса, Баҳодир Чориевни ҳам бу йўлга бош уришга мажбур қилган омил бўлиши керак. Шу боис дарҳол хулоса қилмасдан, мушоҳада қилиб кўриш лозим.

Баҳодир Чориев эълон қилган мактубларига кўра уч иккита муҳим масалани ўртага қўймоқда.

Биринчиси, “Озодлик” радиосининг Ўзбек бўлимида цензура ўрнатилмаслиги;

Иккинчиси, “Озодлик” радиосида демократия учун курашнинг зўравонликсиз усулига доимий ўрин ажратиш ва бу минбар мухолифатнинг барча аъзоларига бирдек бўлиши;

Учинчиси, радиода мухолифатнинг барча қанотларига айни шаклда ўрин ажратилиши ва радионинг демократик йўлни инкор этмаслиги.

У мазкур масалада радио раҳбариятига мурожаат қилганидан хабаримиз бор. Ҳатто АҚШ ҳукумати раҳбарларига ҳам хат ёзганди. Бу хат http://www.birdamlik.info сайтида ҳам турибди. Демак, унинг талабига ё қулоқ солишмаган, ёки тўраларча муносабат бу масалада ҳам иш берган.

Энди шахсан менинг фикримга келадиган бўлсак, мен Баҳодирнинг талаблари ҳақли деб ҳисоблайман. “Озодлик” радиосининг ўзбек бўлими цензурадан холи этилиши ва том маънода демократия минбари бўлиши керак. У ерда ишлаётганлар уларнинг ҳақ олишлари учун солиқ тўлаётган тингловчининг талабларини рад этган эканлар бу КГБнинг ҳам, Брежневнинг ҳам усулидан бешбаттар йўлдир. Радиодагилар ҳар қанча яхши ишлар қилмасинлар Чориев каби бир тингловчининг талабларини инкор этиш билан меҳнатларини лойқа сувга оқизиб юборадилар. Сўз эркинлигидек муқаддас тушунчани топтаган бўладилар. АҚШда яшаётган ҳар бир ўзбек Баҳодир Чориев каби фаоллик билан ўз муносабатини билдириб турсагина “Озодлик” озодликка хизмат қилади, сўз эркинлигини топтамайди, акс тақдирда Каримовнинг орқа томорқасидан фарқи қолмайди.

“Озодлик” ўзига берилган ишончни оқлаётгани ва барча имкониятларни ишга солаётгани йўқ. 2005 йилнинг дастлабки давридаги “Озодлик”дан бугун ном-нишон ҳам қолмади. Бу фақат менинг фикрим эмас. http://www.uzbekkongress.org сайтидаги муҳокамаларда ҳам, Ўзбекистонда ўтказилган мониторингларда ҳам шу гап айтилмоқда. Ҳатто ҳар куни радиода чиқиб турганлар ҳам бизнинг мониторингларда шу фикрни айтмоқдалар. Демак, ўйлаб кўрадиган гап бор!

П.С. Баъзиларга кўра Баҳодир Чориевнинг бу акцияси ортида ДЎК ташкилоти бор эмиш. Бу асоссиз гап. Баҳодирнинг ДЎКнинг Тошкент бўлими раҳбари Шуҳрат Аҳмаджоновга ёзган ва нусхаси менга ҳам етиб келган мана бу хати шундан далолат.

”Ассалому алайкум Шуҳрат ака, Қалайсиз, сиҳат-саломат юрибсизми?Мен Очлик эълон қилиб ДЎК номидан эмас, Бирдамлик Ҳаракатининг номидан чиқаяпман. Бу чиқишимни Жаҳонгир Маматовга ҳам ҳеч қанақанги боғлиқ томони йўқ. Билмадим қанчалик ҳабардорсиз, биз Бирдамлик Ҳаракати аъзолари 2005 йил ноябр ойидаwww.birdamlik.infoсайтини яратдик ва уни ривожлантириш устида доим ишлаб келмоқдамиз. 2006 йил январ ойидан бу сайтни оммага эълон қилдик. Сайтни асосий мақсади Зўравонликсиз Ҳаракатлари ҳақида маълумот бериш ва истовчиларни биз билан бирга режимга қарши курашгачорлаш.

Мен Озодлик радиоси журналистларига, раҳбариятига бир неча бор сайт ҳақида интервью бермоқчи эканлигимни илтимос қилиб айтдим. Улар менга, Сиз Ўзбекистонда ҳалқни кўтармоқчисиз. Биз бундай интервьюни беролмаймиз деб бир неча бор рад жавобини берди. Қолаверса радиони сиёсати сиз бермоқчи бўлган мақолаларга тўғри келмайди дейишди. Радиони сиёсатини Америка президенти Ж. Буш ва АҚШ конгресси ҳал қилади деб менга узил кесил рад жавобини беришдилар. Шу жавобдан кейин мен уларга , мени сўз эркинлигимни бўғмасликларини ва менга ўҳшаган муҳолифат вакилларига нисбатан цензурани олишни айтиб бир ой муддат бердим, акс ҳолда раҳбариятни истеъфоси ва Бирдамлик Ҳаракатига нисбатан цензурани йўқотиш учун Конгресс олдида оилам билан очлик эълон қилишимни билдирдим.

Шуҳрат ака сиз Тошкентда ўтқизган цензорни энди мен бошимдан ўтқизяпман. Бу нарсага индамай ўтирмоқчи эмасман. Сизга ҳурмат билан, Боҳодир Чориев”.

Ўзбекистон нега АҚШнинг деспотик режимлар рўйхатига кирмади,

Ўзбекистонга НАВРЎЗ келадими?

19 Март, 2006 йил

САВОЛ: Мана АҚШ янги Миллий Хавфсизлик стратегиясини эълон қилди, унда Ўзбекистон деспотик режимлар рўйхатига кирмай қолди, шуни изоҳлаб бероласизми?(Қаҳрамон).

ЖАВОБ: АҚШнинг Миллий Хавфсизлик стратегияси белгиланган ҳужжатда 7та мамлакат золим, зулмкор, яъни сиз таъкидлагандек деспотик деб айтилган. Булар Шимолий Корея, Эрон, Сурия, Куба, Белоруссия, Бирма ва Зимбабве..

Ўзбекистондаги режим уларнинг баъзиларидан ҳам золимроқ. Масалан, Бирмада демократик мухолифатнинг лидери Аунг Сан Су Чи фақат уй қамоғига ҳукм қилинган. Тўғри Бирмада ҳам аҳвол ёмон. Лекин Ўзбекистондаги вазият ундан ҳам ёмон. Шунга қарамасдан нега Бирма рўйхатга кирди-ю Ўзбекистон киритилмади?

Бу саволга америкалик сиёсатчилар ҳужжатнинг “АҚШ дунёда зулмни бартараф этиш учун жаҳоннинг барча мамлакатларида ва жамиятларида демократик ҳаракатларни қидириб топади ва қўллаб қувватлайди” деган сатрларини рўкач қилишади. Лекин ҳақиқий жавобни топишни бизнинг ўзимга қолдиришади.

Ҳали бу ҳужжат эълон қилинмасдан олдин,(16-2-2006) Давлат департаментининг вакили Ричард Баучер Давлат котибининг Жанубий ва Марказий Осиё масалалари бўйича ёрдамчиси лавозимига тасдиқдан ўтар экан, Сенатнинг Ташқи алоқалар қўмитасида сўзлаган нутқида, Ўзбекистон ва Туркманистонга шама қилиб, бирор бир раҳбарни ёки ҳукуматни четлатиш учун махсус кампания юритмаймиз деди. Бу дипломатик гап эди дейишингиз мумкин. Аммо бу АҚШ ҳукумати демократияни ўрнатиш учун таҳликали режимларни ағдаришга нафақат кампания юритиш балки нуктабон отув шаклида қурол қўллаши мумкинлигини айтиб турган бир пайтда янгради.

Ортидан эса эълон қилинган рўйхатда Ўзбекистон кўринмади ва Марказий Осиёда демократияни ёйиш учун фаолият давом этади дейилди, холос. Бу қўшимча маблағлар ажратилади ва нималардир қилинади ва ҳоказо дегани. Аммо Каримовнинг “пешонасидан дарча очиб қўйиш” яқин режада йўқ

Нега? Бу саволни “Голос Америка” ўтказган бир соатлик баҳсда ҳам мутахассислар билан тортишдик. Шу кунларда учрашганларим-жуда кўп таниқли сиёсатчилар ва мутахассисларга ҳам шу саволни бердим. Уларнинг айтганлари шу:

Биринчиси, худди ўтган 15 йил давомида бўлганидек, Андижон воқеалари арафасида ва ундан кейин ҳам Ўзбек демократик мухолифати фақатгина бирлаша олмаслик қобилиятига эга эканлигини кўрсатди. Партиялар, ҳаракатлар шаклида эмас, демократияни ўрнатиш учун умумий бир платформага ҳам кела олмаслиги ва фақат тарқоқликни ихтиёр этишини исботлади. Бу эса АҚШ ва Ғарб давлатларининг Каримов режимининг ўрнига келадиган демократик сиёсий алтернатив куч йўқ деган хулосаларини янада кучлантирди.

Иккинчиси, хўш Каримовни ағдардик, кейин нима бўлади? Кейин Ироқдаги каби ёки Фаластиндаги сингари вазият пайдо бўладими? Саддамни нега ағдармайсиз дея жар солганлар каби бизга қарши қурол оладиларми? Ёки Ўзбекистон амирли ва хонликларга бўлиниб кетадими? Бу каби саволларга ҳам аниқ жавоб бера оладиган куч бўлмади. Американи алдайман деганлар ўзлари алданиб қолаверадилар. Қуруқ гап билан олма тераман дейиш жиннихона фалсафаси эканлиги унутилди. Бугун қуруқ гапга эмас, амалий ҳаракатга қараладиган кун.

Учинчиси, 15 йилдир мамлакатдан узилиб қолган ҳолда қўлда аниқ режа бўлмаслиги, мамлакат ичида тарафдор бўлган 20 киши 21 га айланмагани, радикал кучларни Каримов яратди дейиш билан чекланиш ва ҳатто уларга хайриҳохлик билдириш билан демократия қуриб бўлмайди. Каримов яратдими, Иван яратдими, энди фарқи йўқ, улар бор ва демократик мухолифат ҳалига қадар уларга нисбатан ўз позицияни очиқ белгилаган эмас. Ташқаридаги мухолифат ичкарига қайтишни астойдил истамайди, статусидан рози, ичкаридаги мухолифат ташқарига кетишни истайди, статусидан ҳали рози эмас. Ана шундай бир стереотип пайдо бўлган ва буни бузишга уриниб ҳам кўрилмади.

Ана шу уч омил Ўзбекистонни деспотик режимлар рўйхатидан пастга туширди. Бунга қўшилмасдан илож йўқ Ҳаммаси ҳақ гап. Тан олиш керак!

Бирма ҳақида гапирдик. У ерда демократик мухолифатнинг лидери аёл бўлса ҳам ҳали қамалиб, ҳали уй қамоғига ҳукм этилиб, лекин мамлакатда турибди. У кўчага чиқса миллионлаб одамлар бир зумда унга эргашадилар. Бутун дунё буни кўриб, билиб турибди.

Демак, у ердаги режимни ағдаришса ўрнига ким келишини билишади. Бизда эса мухолифатга қўл силтаб, ҳатто ҳукумат доирасидан Содиқ Сафоевни танлашса у бир зумда Ғарбга тупуриб Руснинг оёғини ялашга қўшилди. “Қарта”ни Рустам Азимовга қўйишса у маҳаллийчилик ботқоғига ботиб, ҳокимиятни яқинларига бўлиб беришни режалади. Балки Қодир Ғуломов масъулиятни бўйнига олиб, диктаторга “кет” деб айтар деб ўйлашса у сичқоннинг инига кириб кетишни афзалроқ билди ва ҳоказо. Хўш, мухолифати ундай, ҳукумати бундай экан, Америка ва Ғарб нима қилсин?

Умидлар битдими? Аксинча бир эшик ёпилганда минг эшик очилади. Умид ўлган кун умид туғилади. Фақат эшик нега ёпилди, умид нега ўлди деган саволларнинг жавобини билсакгина эшик яна ёпилмаслиги, умид яна ўлмаслиги учун нимадир қилиш мумкин.

АҚШда Каримов режимига нисбатан икки қарашдаги кучлар бор. Бирлари бу режим Каримовдан кейин келадиган одам даврида ўзгаради деб “қарта”ни ўша пайтга қўйишади. Мен ҳам шу қарашдаман. Яна бирлари муросага ўрин йўқ, Каримовни жазолаш керак дейишади. Бунга ҳам қўшиламан, лекин бу гаплигича қолади.

Ҳар икки томон ҳам кучли ва ҳар икки томон ҳам негизда Каримовга қарши. Шундай экан, бу омил Вашингтоннинг Россияга босим ўтказишига замин яратмоқда. Россия яқин келажакда кучли босим остида қолади. Айниқса Белоруссия масаласида.Москвага Белоруссия Ўзбекистондан ҳам муҳимроқ. Россия Вашингтонга “ҳақ” бериш учун Каримовни сотиши мумкин. Бу “қарта”ни ўйинга солишни истаганлар анчагина. Яъни Каримовга ўз ўрнига ўзи бир одамни тайинлашига замин яратиш ва кейин бу режимнинг жанозасини ўқиш.

Иккинчи томондагилар эса, (жумладан ноҳукумат ташкилотлар-ЖМ) тарқоқ ва барбод ҳолдаги демократик мухолифатни битта платформада бирлаштириш учун уларнинг бошини “яшил қозиқ”қа боғлаш керак деган қарашда. Бунинг ҳам тарафдорлари ва қаршилари бор. Қаршилар 15 йилдан бери “яшил қозиқ”қа боғланганлар нима қилиб бердилар, уларнинг ўзлари ҳам кичкина каримовчаларга айландилар, демократияни оёқ ости этдилар дейишса, тарафдорлар эса “бори шу, улар билан ош-қатиқ бўлмасак, ўзимиз ҳам очдан ўламиз” қабилида иш тутадилар. Демак, булардан умид йўқ. Бугунга қадар яшадилар ва бундан кейин ҳам яшайверадилар. Униси бунисини алдайди ва ўзини қониқтиради, буниси унисини алдаб ўзини ҳам алдайди. Ҳаммаси билиб туради ва ҳаммаси рози.

Демак, Ўзбекистоннинг келажагини ҳал қиладиган нарса, буни олдин ҳам айтган эдик ва бутун фаолиятимизни шунга қурганмиз, ташқарида эмас, ичкарида. Ичкарида эса шундай куч ва потенциал бор, бу-ёшлар! Қўлимиздан келса, кимнинг қўлидан нима иш келса, ичкарига йўналиши керак. Табиийки, агар буни чин дилдан истаса. Истамаса, ҳеч нарса дея олмайсиз. Агар ташқаридагилар шундай қилмасалар ичкаридан узилган оёқлари ичкарини қайтиб кўра олмаслигига кафолат бериш мумкин.

Ҳеч бўлмаганда биз мана бу хатоларни қилдик ва сизлар ҳам шу йўлни такрорламанглар дея ибрат бўлиш ҳам уларга ёрдам.

Каримовнинг кетиши аниқ ва у шармандали якун топади. Фақат бу янги кунни, бу Наврўзни яқинлаштириш ёки узоқлаштириш сиз ва бизга боғлиқ. Табиийки Наврўзни истасак! Ўзбекистонда Наврўзни, янги кунни истайсизми? Бу саволни ўзингизга беринг. Жавобдан қўрқиб кетган бўлсангиз, ҳечқиси йўқ, турмуш икир-чикирлари билан югуриб юраверинг, бу режим сизга мос, агар чўчимаган бўлсангиз, қўлингиздан нима кела олишини чамаланг ва дилдаги кураш вулқонини ишга солинг, янги кун – НАВРЎЗга қучоқ очинг!

Сизни ана шу НАВРЎЗ билан қутлаш умиди мени тарк этган эмас, чунки у сизнинг дилингизда чучмома очаётганини сезиб турибман!

Андижонда “президент гвардияси” қатлиом ўтқазган

22 Март, 2006 йил

САВОЛ: Ҳали кўп бўлган эмас, Андижонда тожикистонлик полковник Худойбердиевнинг аскарлари аҳолини қирган дейишганди, энди бу иш учун чеченлар олиб келингани ҳақида ёзишмоқда, шуни қандай шарҳлайсиз? (Обид).

ЖАВОБ: Маълумки, ҳар қандай нарсанинг икки томони бор. Ёдингизда бўлса, “Ҳақназаров” номи билан ёзилган туркум мақолалар чиққанда бу Каримовнинг тегирмонига сув қуйишини айтгандим. Охир оқибатда шундай бўлиб чиқди.

Энди Каримов сал бошқачароқ ўйин топди. Маълумки, у “Бизга информацион уруш эълон қилинган” деган гапни зўр бериб айтмоқда ва буни сиёсатининг асосий заминига айлантирди. Шундай экан, Ғарб матбуотида ёзилаётганларни ўқиган ўзбек “Бунинг нимаси уруш, бор гапни ёзибди-ку, отасига балли” дейиши мумкин. Каримов буни тушунмайдиган даражада ахмоқ эмас. Табиийки, бунинг олдини олишни ўйлайди.

Унга шундай ёлғон материаллар зарур-ки, эшитган ва ўқиган одам “Э, ёлғон ҳам эви билан-да, Каримовнинг айтгани рост шекилли, булар бизга уруш очганга ўхшайди” десин. Маҳмуд Худойбердиев аскарлари Андижонга киритилгани ҳақидаги маълумотлар МДҲдаги қайси бир разведка идорасидан чиққани айтилганди. Балки ўша разведка идораси каримовчилар билан ҳамкорлик қилган бўлса-чи? Ахир разведка идорасига ишониб бўладими, улар ҳаммани қўлланишни истайдилар. Нима бўлганда ҳам ўша хабарга ким ишонди ва ким ишонмади. Баъзилар бўлса бордур, деб қўйишди. Шу боис энди “чеченлар қартаси” ўртага чиқди. Эътибор қилаяпсизми, ҳар икки хабар ҳам мухолиф жабҳа орқали ёйилмоқда. Бу информацион урушни ташкил қилишнинг янги методи бўлиб чиқмасин, тағин?!

Нега бундай деб ўйлаяпман. Чунки Каримов биринчидан, Худойбердиев ёки чеченларни бошлаб келадиган даражада содда эмас. У Паркент воқеаларида оғзини куйдирган. Шундан бери сутини пуфлаб ичади. Ўшанда Шаталин армиясидан ёрдам сўрагани магнит лентасидаги ёзувлари билан бирга Паркент комиссияси қўлига тушган ва бошини анча оғритганди. У энди бундай ишларни ташқарига ёйишни истамайди. Иккинчидан, Андижон каби бир неча жойни бостириб, қонини дарё қилиш учун у 15 йилдан бери тайёгарлигини кўрган.

1990 йилларнинг бошидаёқ турли спорт тўгараклари, диний гуруҳларнинг каратэ масканлари, қамоқхоналар, рус тилида гаплашувчилар орасидан тўпланган “жанговар ёшлар” ҳисобига яширин батальонлар тузганди. Дастлаб Самарқанд, Наманган, Тошкент шаҳарлари атрофида тузилган бундай батальонлар кейин бошқа жойларда ҳам ташкил этилди. Улар “Президент гвардияси” ниқоби остидадир. Уларга энг замонавий техника ва қурол-яроғлар берилган, таъминоти ҳам ёмон эмас. Қўл остида айтганини зиёди билан бажарадиган каллакесарлар турганда у қандайдир Худойбердиев ёки чеченларга тобе бўлиб қолишни ва бир кун бу дунёга достон бўлишини инобатга олмаганда бугунга қадар Оқсаройда ўтирмасди. У керак бўлса Шайтонга дарс беради!

Душманини билмаган қўшин мағлубиятга маҳкумдир. Каримовни танимаслик ҳам унинг умрини узайтирмоқда. Бугун у информацион урушни ўзига ўзи очди. Бир томондан ёлғон хабарни тарқатиб, иккинчи томондан унга зарба беришга уринмоқда. Шу йўл билан халқнинг нафратини босмоқчи. Лекин қачонгача? Битмайдиган ўйин, синмайдиган бўйин борми?

Каримовнинг золимона, абадий подшолик орзуси

23 Март, 2006 йил

САВОЛ: Ислом Каримов Ғарб демократияси бизга тўғри келмайди деди, буни қандай тушунмоқ керак? (Олим).

ЖАВОБ: Бу Каримовнинг демократия нима эканлигини билмаслигидан эмас, демократияни жуда яхши билганлигидан келиб чиққан гаплардир. Демократия халқ бошқаруви демак. Халқ қандай яшашни эса ўзи танлаши керак. Қандайдир Каримов эмас!

Агар Ўзбекистонда халқ бошқарувига ўтилса, биринчи галда Каримов ва унинг оиласи жиноятга тортилади. У буни яхши билади ва худди мана шунинг учун ҳам демократияга қарши. У ўлгунига қадар тахтда ўтирадиган золимона, абадий подшолик орзусида. Унинг баёнотини ана шундай тушунмоқ лозим. Аммо ҳамманинг ҳам орзуси амалга ошиб кетаверганда бугун дунё бошқача бўлар эди.

Унинг гапларига қаранг: “Сизлардаги демократия модели бизга мутлақо тўғри келмайди. Сизнинг моделингиз, қадриятларингиз аҳолисининг саксон беш фойизини мусулмонлар ташкил қилган Ўзбекистонда яшаётганимиз учун бизга мутлақо тўғри келмайди. Бу одамлар Ислом динига эътиқод қилган одамлар”.

Бу гаплар мунофиқликдан далолат. У энди Исломни қўлланмоқчи ва бугунга қадар Исломга қарши бўлган Ислом энди Ислом томонига ўтиб ўйин кўрсатмоқчи. Балки ҳали “намоз ўқимоқдаман” деб ҳам даъво қилиб қолиши мумкин. Ёки хотини ва қизларининг бошини ўратиб ҳам қўйиши ҳеч гап эмас. Табиийки, тахтни сақлаб қолиш учун шу нарса керак бўлиб қолса, у дарҳол амалга оширади.

Ислом дини, маданияти, қадриятининг қаерида борки, бир шайтони лайн ҳокимиятни босиб олиб, умрининг охирига қадар ундан воз кечмасин! Ёки халқни ўққа тутган, халқни хонавайрон қилган, халқни талаган бир одам унинг номидан хулоса қилишга ҳақли деб Исломнинг қаерида битилган? Каримов бу баёноти билан нафақат бутун бошли бир халқни балки Исломни ҳам халққа душман дея ҳақорат қилди.

Ҳа, Каримов демократияни истамайди. Бугунга қадар ҳам истамаган ва бундан кейин ҳам истамайди. Демак, у демократияга, халқ бошқарувига қарши. Бу эса халққа душмандир дегани.

Шунақа, шўрлик Ўзбекнинг куни душманига қолган!

АҚШда қамалган Ўзбекистонлик

икки демократнинг тақдири

24 Март, 2006 йил

САВОЛ: Бундан бир неча ой олдин Демократик Ўзбекистон Конгресси АҚШда қамоққа тушган Олимжон Тошниёзов ва Худойқул Ҳафизовларга сиёсий бошпана бериш талаби билан чиққан эди. Бу одамларнинг тақдири нима бўлди?(Насим).

ЖАВОБ: Дарҳақиқат, ўтган йилнинг Ноябр ойида Ўзбекистон Демократик Конгресси Олимжон Тошниёзов ва Худойқул Ҳафизовни Ўзбекистонга қайтармасликни сўраб АҚШ маъмурий идораларига, уларнинг ишини кўриб чиқаётган маҳкамаларга мурожаат этганди. ДЎК АҚШнинг (Вашингтон Cоунти Жаил, Стиллватер, МН 55082) қамоқхонасида ушлаб турилган ўзбекистонлик икки демократни ватанларига депортация қилиш хато бўлишини урғулаган эди. Бу ҳужжатда БМТ томонидан систематик қийноқлар ўлкаси деб тан олинган, Авропа Иттифоқи тарафидан санкциялар қўйилган ва АҚШ демократия учун берадиган ёрдамларини кесиб қўйган – диктатура режими ҳукмрон бўлган Ўзбекистонда уларни жуда оғир кунлар қарши олиши таъкидланган эди.

Маълумки, Демократик Ўзбекистон Конгрессига биринчилар қаторида аъзо бўлган Олимжон Тошниёзов(тахаллуси Ойдин Динаров) ва Худойқул Ҳафизов(тахаллуси Милат Жумаев) Интернет саҳифаларида эълон қилган кўплаб демократик руҳдаги мақолаларида диктатура режимига қарши фикрларини очиқ айтгандилар ва демократия манфаатларини қаттиқ ҳимоя этгандилар. Бу эса диктатура режими учун уларга нисбатан аёвсиз қийноқ қўллашга асос бўлиши ҳаммага аён ҳақиқатдир.

Гап шундаки, улар ўзлари бирга яшаган бир рус кишининг туҳматга таянган кўрсатмасига биноан терроризмда айбланиб қамоққа олинган эдилар. Дастлабки судларда улардан ана шу айб олиб ташланди, аммо уларнинг иммиграция қоидаларини бузганликлари иккинчи айб сифатида турди. Яъни ишлари жиноят судидан муҳожират маҳкамасига ўтди.

Улар АҚШга келганларида ишлаш учун олган ҳужжатлари сохта бўлиб чиққан. Яъни бу ҳужжатларни ҳақиқий деб берганларнинг алдов тузоғига тушганлар. Бу масалада суд уларнинг ишларини айри-айри кўриб чиқишга олди. Жумладан Худойқул Ҳафизовнинг қамоқда ётган муддатлари жазо сифатида кўрилиб у бундан бир ҳафта олдин озодликка чиқди. Худойқул қамоқда бўлган даврда жуда кўп қонунларни ўргангани ва бу мамлакатга келаётган муҳожирлар ҳам ўзи каби ноқулай шароитларга тушмасликлари учун шу жабҳада ўқиш ва фаолият кўрсатиш ниятида.

Олимжон Тошниёзовнинг муҳожират суди эса давом этмоқда ва 28 март куни суд қарор бериши кутилмоқда.

Ҳар икки демократ ҳамюртларимиз рус тилида жуда яхши ёзадилар ва воқеликни чуқур таҳлил қила оладилар. Уларнинг илгари чоп этилган баъзи мақолаларини қуйидаги адресда ўқишингиз мумкин.

http://www.jahongir.org/russian/milat_7905_astana.html

http://www.jahongir.org/russian/andijon_milat.html

http://www.jahongir.org/russian/milat_ikki.html

http://www.jahongir.org/russian/milat_62805.html

Тангрининг мўъжизаси

27 Март, 2006 йил

САВОЛ: Сиз мухолифатчиларнинг бурнингиз қонаса ҳам ҳукуматдан кўрасизлар. Эшитишимча сиз аварияга учрабсиз, биттаси машинаси билан уриб қочиб кетганмиш, нега шов-шув қилмадингиз? (Темур).

ЖАВОБ: Чунки бурнимиз қонаган эмас-да! Агар бурнимиз қонаганда балки сиз айтган каби шов-шув қилардик. Бу жавобнинг ҳазил қисми.

Энди жиддий қисмига келсак, бу воқеанинг ўзи ҳам мухолифатчилар ҳамма нарсани ҳам ҳукуматдан кўрмасликларига бир мисол. Шахсан менга келадиган бўлсак, қўлимда бир далил бўлмаса ҳукуматни ёки бирор шахсни айблаш одатим йўқ. Бугунга қадар ёзган танқидларимнинг ҳаммасини фақат далилларга суянган ҳолда ёзганман. Гумондан узоқ турганман.

Энди аварияга қайтсак… Дарҳақиқат, эшитганингиз каби шу йилнинг 22 Март, Чоршанба куни кеч соат 18.52 да битта шоҳ йўлдан иккинчи ҳалқа йўлга ўтадиган жойда орқадан келаётган бир машина бизнинг машинани уриб юбориши натижасида аварияга учрадик. Машинамиз айланиб, баллонлари йўл четидаги бетон тўсиққа урилиб, портлаб кетиши оқибатида машина осмонга кўтарилиб кетиб, йўл ёқасидаги дарахтзорга тушди ва қаршидаги дарахтга кучли урилиши натижасида тўхтаб қолди. Бу бир сонияда юз берди ва худди туш каби бир ҳол… Умр йўлдошим билан бирга эдик.

Қилган ва қилаётган баъзи ишларимиз Тангрига хуш келган эканми бир жойимизга зарра қадар ҳам зиён етмади. Аммо машинани кўрганлар ёқаларини ушлаб қолишди. Чунки машина пачоқ-мачоққа айланган эди. Ундан соғ чиқиш фақат мўъжиза эди. Бу эса Тангрининг мўъжизаси. Шукур унга.

Машиналаримиз тўла суғурта қилингани учун, дарҳол, миниб туришга янги бир машина беришди. Уриб қочиб кетган одам қидирилмоқда. Бу энди полиция ва суғурта идорасининг иши. Текширув натижалари бўйича бизни ҳам хабардор қилиб туришибди. Табиийки, сиз айтган каби шов-шув кўтарса бўладиган воқеа эди. Ҳатто дўстларимиздан баъзилари ҳали ҳам бу иш ортида сир бор, бу профессионал томонидан амалга оширилган бўлиши мумкин, айни шу кунлари мазкур минтақада уйғурларнинг лидери Робия Қодирнинг машинасини ҳам уриб кетишганини айтди. Лекин бу тасодифий ҳол деб биламан.

Имкониятдан фойдаланиб шу кунлари мендан аҳвол сўраб турган барча дўстларга миннатдорчилик билдирмоқчиман. Хусусан, бошқа штатда яшаса-да бир кунда етиб келадиган почта орқали Ўзбек мумтоз қўшиқлари ёзилган диск-CДни юбориб, “Буни тинглаб, роҳат қилинг” деган укамиз Бобур Исаев, ҳар куни телефон қилиб турган Баҳодир Чориев ҳамда Зокир Али, Жамшид Очилов, Турсунпўлот Назаров, Илҳомжон Исоқов, Худойқул Ҳафизов, Нуриддин Усмонов, Мустафо Саид ва бошқаларга чин дилдан миннатдорчилик билдираман. Чунки бундай кезда Ватандан олисда бир калима таскинли сўзнинг қиммати жуда баланддир.

Дарҳақиқат, Тангри бизга ўз мўъжизаларини кўрсатиб туради. Баъзан бизни бало-қазолардан огоҳ этади, баъзан эса бало-қазолардан қўриқлайди, асрайди, қутқаради… Биз гоҳида сезамиз, гоҳида йўқ. Аммо озгина диққатли бўлсак буни нафақат сезишимиз, балки кўришимиз ҳам мумкин.

Умид қиламанки, йирик ҳалокатга дуч келган Ўзбекистон осмонида ҳам Тангрининг мўъжизаси айланиб турибди, уни кўра олсак, сеза олсак, халқимизни бурнини қонатмасдан қутқариб қолишимиз мумкин.

Кимнинг атрофида

бирлашиш ҳақида

28 Март, 2006 йил

САВОЛ: Демократик Ўзбекистон Конгрессининг аъзоси Юсуф Расулов Ўзбек мухолифатини Муҳаммад Солиҳ атрофида бирлашишга чақирмоқда. Бу масалани ДЎК да муҳокама қиласизларми? (Қудрат).

ЖАВОБ: Бу албатта, мустақил журналист, ажойиб ижодкор Юсуф Расуловнинг шахсий фикри ва биз унинг ўзини ҳурмат қилганимиз каби фикрини ҳам ҳурмат қиламиз. Мана бу эса, ДЎК раисининг ўринбосари, Ўзбекистон Бирдамлик ҳаракатининг лидери Баҳодир Чориевнинг ушбу таклифга ёзиб юборган жавоби:

“Бир вақтлар мен ҳам ўта Солиҳчи эдим. Сиёсатда кўп нарсани тушунмас эдик. Инсон вақт ўтиши билан, кўп нарсани тушуниб борар экан.

Мендан ҳафа бўлишса ҳам, Муҳаммад Солиҳ бўладими бошқа бўладими ташқаридан туриб муҳолифатга лидер бўла олмайди. Муҳолифат лидери Ўзбекистонда!

Муҳаммад Солиҳ, Абдураҳим Пўлатов ва бошқаларни байроғи остида тўплашга биз яна 15 йил йўқотишимиз мумкин. Муҳолифат лидерлари ҳеч қачон ўз шаҳсий манфаатларидан воз кечаолмайдилар. Улар учун шаҳсий манфаат ҳалқ манфаатидан устун кўринади. Шунинг учун бирдан бир чора юқоридаги лидерлар, Ўзбекистонда Каримов режими кетгунча ва эркин сайловлар бошлагунча ўз манфаатларидан вақтинчалик воз кечиб туришлари шарт. Ана ўшанда ҳамма умуммуҳолиф байроғи остида бирлашади”.

Икки қараш. Бу демократик плюрализм дегани. Ана шундай қарашларнинг ҳаммасини умумлаштирсак, қуйидаги ечимга келиш мумкин.

Маълумки, умуммухолифат Каримов режимига қарши битта платформага келишини биз олдиндан айтиб келмоқдамиз ва табиийки бу охир оқибатда битта лидерни ўртага олиб чиқишга боради. Ҳамманинг шундай лидерликка ҳаққи бор ва буни мутлоқ инкор этмаймиз. Албатта, бундай лидерлардан бири Муҳаммад Солиҳ ҳам бўлиши мумкин.

Агар Муҳаммад Солиҳнинг ўзи ҳам умуммухолифат платформасида лидер бўлишни истаса, у ишни қуйидаги одимларни отишдан бошламоғи керак:

1. Парчаланган ЭРК партиясини бирлаштириши;

2.“Бирлик”нинг Абдураҳим Пўлатов бошчилигидаги гуруҳи билан тил топишмоғи;

3. Ўтган 15 йилда йўл қўйилган жиддий хатоларни самимий тан олиб, очиқ эътироф этиши керак.

Бу жуда қисқа вақтда амалга оширилиши мумкин бўлган нарса. Агар шу ишни бажара олса, биз уни қўллаш-қўлламаслик масаласини муҳокамага қўйишимиз мумкин. Демак, унга омад!

Яқин келажакда мухолифат учун

яна бир имконият пайдо бўлиши тобора аниқлашмоқда

29 Март, 2006 йил

САВОЛ: “Ўзбекистон келажаги буюк. И.А.Каримов” ёзувларини шаҳарнинг ҳар бир бурчагида, чекка-чекка қишлоқларнинг қийшайиб турган бетон деворларида кўриш мумкин. Яқинда “Адвокат-пресс” рўзномасида худди шунга боғлиқ мавзуда АЖОЙИБ бир мақола чоп этилганди, адашмасам мақола номи „Йўқ ҳақида бадиҳа“ эди, ўшанда катталар шошиб қолишган кўринади, дарҳол рўзнома ўз фаолиятини тўхтатишини талаб қилишганди, афсус… Ўшанда “Бўлар экан-ку” деб роса хурсанд бўлгандим.

Ушбу веб саҳифани анчадан бери биламан, лекин шу вақтгача ҳали савол ёзишга ботина олмадим. Мана шундай демократик тарзда баҳс қилинадиган саҳифа борлигидан жуда ҳам хурсандман, акс ҳолда Ўзбекистонда ҳеч қачон демократияни кўрмасак керак деб ўйлардим.

Лекин яқинда бир ватандошимизнинг „Бекорчи йиғилишларнинг нима кераги бор?“ деган кинояли саволига, „Бизлар учрашувларни камайтиришимиз мумкин, агар талаблар сони кўпайса“ деган жавобингиз мени ўйга чўмдириб қўйди. Шундай ишга бел боғлаган экансиз, бунга чек қўйиш, жуда афсусланарли иш бўларди. Ушбу қилинаётган ҳаракат, бутун ўзбек миллатининг осмонига ҳақиқат қуёшини тезроқ чарақлашига кўмак беришига бизнинг, ёшларнинг шубҳаси йўқ. Ким тушуниб, ким тушунмай савол бераверади. Мен умид қиламанки, ушбу ҳаракат тўхтатилмайди, аксинча янада кучайтирилиб, ниҳоят Ватанимиз ўз Наврўзини яқин вақтларда нишонлаш бахтига эришишида кўмаклашади.

Жаҳонгир ака, мен охирги 10 кунлик савол жавобини қайта ўқиб чиқиб шунга гувоҳ бўлдимки, деярли ҳар кунги савол жавобда, асосий куч, таъсир ичкаридан бўлиши кераклигини таъкидлагансиз. Мен ҳам шу фикрдаман, лекин ҳаммамизга маълумки, ўзбек халқи ҳозирги ҳолатида ҳеч қандай норозилик ёки шунга ўхшаш демонстрациялар уюштира олмайдилар, тўғрироғи ҳадлари, шашти сиғмайди.

Эртадан кечгача ўзлари сезмаган ҳолда „ейиш учун яшаш“ни шиор қилиб олган шўрлик ўзбеклар, қандай қилиб важоҳати аждардек, тахтда қолиш учун дунёнинг барча ифлосликларини қилишга тайёр муҳтарам президентимиз ва унинг малайларига (мусиқачи-сиёсатчисидан тортиб, то шоиригача) қарши чиқсин?

Ва яна бир савол-жавобда лидер ҳақида сўзлаганингиздек, ҳозир у ёқда ҳақиқий юртим деган, эртага ҳокимиятга келса биринчи ўринда пресса эркинлигини таъминлаб бераман дейдиган инсон, Лидер керак.

Андижон воқеаларидан кейин, шунга амин бўлдикки Каримовга ЎЗБЕКнинг қадри 1 чақага ҳам арзимас экан. У тахт учун терроризмни, ваҳобийлик баҳона қилиб халқни „халқ душмани“ қилиб, шундай оттириб юбораверар экан. У ерда бўлган ДАҲШАТни, фақатгина ўша ерда туриб кузатганлар, умр йўлдошини, фарзандини, отасини, онасини йўқотганлар яхши тассаввур қиладилар. Кўз олдингда умр йўлдошинг, отанг ёки онанг, ё бўлмасам фарзандинг бошидан ўқ еб ерга қуласа, ахир бу ДАҲШАТдан ҳам ДАҲШАТку. Бир мақолада, маҳаллий милиция ходимларнинг „Ҳали бу ваҳобийларнинг энасини кўрсатамиз“ деганику ақлга сиғмайди.

Лекин бир нарсага умуман ҳайрон қолганим, ўша халқни ўққа тутган аскарлар қайсидир қишлоқдан чиққан йигитларку? Ахир улар ҳам ўзбек фарзандлари-ку? Хўп уларнинг виждонлари қийналмасин, бунга бирон бир баҳона топилар, лекин уларнинг ота-оналари, наҳотки уларнинг виждонлари қийналмаса. Наҳотки юрак, виждон деган нарса бир кун келиб, сотилиб кетаверса? Мен Гитлернинг иккинчи Жаҳон урушида саноқсиз инсонларни, тўғрироғи исроилликларни оттириб юборганини ўқиганимда, бу ДАҲШАТни, нафратни тушунмаган ва тасаввур қилмаган эдим. Лекин ўзбек, ўзбекни отиб ташласа ахир бу ҳолатда Гитлер жаноблари қилган ишлар ҳолва бўлиб қоладику.

Халқни ичкаридан ҳеч қандай таъсир, чора кўрмаётганига айблаш ҳам нотўғри. Халқ ҳозир ўзидан ортмаяпди. Ойига 30000 сўмни зўрға ишлаб топаётган одамлардан қандай қилиб катта АЖДАРларга қарши чиқишни тассаввур қилиш мумкин. Тўғри гап пулда эмас деймиз, лекин Ўзбекистонда ҳаводан бошқа ҳамма нарса пул бўлиб кетди. Одамлар олган ойлигини биринчи навбатда 1 қоп унга сарфлаб, қолганини бошқа нарсаларга сарфламоқда. Ушбу сўзларни бошқа ўзбек Ватандошларимиз ўқишиб, „Тоза ошириб юбормабдими?“ дейиши мумкин, лекин чекка қишлоқларда яшаётган ўзбекларнинг аҳволи қанчалик танг аҳволга тушиб қолганини ҳамма билади, гарчи ўша ўзбеклар эртадан кечгача ишлаб „Шунисига ҳам шукур“ деб яшашаётган бўлсалар ҳам.

Ҳар куни чет эл янгиликларини кўриб ҳавасим келади. Украинада ҳукумат барча тармоқларни тўлиқ қўлга олиб, катта кучга эга бўлиб, диктатуравий режимда давлатни бошқариб турган вақтда, оддий студентларнинг революциясига дош беролмай, таслим бўлгани, юракда оз бўлсада ҳақиқатга ишонч уйғонди. Белоруссияда, ҳукумат тўлиқ диктатор Лукашенко томонидан бошқарилишига қарамай, оппозицион партиялар мавжудлигига ҳавасим келди. Энди бўлиб ўтган халқ демонстрацияларини эшитиб, ҳатто жаҳлим чиқа бошлади. Наҳотки шундай золим диктаторлардан қўрқмасдан шу нарсаларга эришсалар. Зеро ҳозир демонстрантларнинг кўпчилиги қамоқда бўлсалар ҳам. Биз биламиз, бу нарса оддий сўзлар билан айтган билан оддий эмас, лекин қилса бўлар экан-ку. Нега бизлар ҳанузгача жим турибмиз?

Ушбу веб-саҳифада шунча ёшлар, ватандошлар, савол жавоб баҳс қилишмоқда, наҳотки ушбу баҳслар фақатгина шу ерда электрон тарзда қолиб кетаверса? Деб доим ўзимга ўзим савол бераман.

Шундай бўлсада, менимча биринчи туртки четдан, Сиздан, бизлардан ва барча четдаги Ватандошлардан бўлиши керак деб ўйлайман, шу қарашга нима деган бўлардингиз? Ҳар қалай биздаги имконият ичкаридаги ўзбеклардан кўпроқ.

Кейин Ўзбекистонда шоирлари ҳукумат остонасини ялаб тиланчилик қилмоқда, журналистлар ҳақиқатга кўз юммоқда каби маъно англатувчи фикрларингизга қўшиламан, лекин тўлиқ эмас.

2007 йил декабрда Ўзбекистонда сайлов бўлиши режалаштирилган, агар ўшангача халқ, ёшлар бирон бир чора кўрмасалар тахтга 100% Каримовнинг одами ўтиради. Ўзингиз доим таъкидлаганингиздек, Каримовни булғаб кетган жойларни кимдир тозалаши керак, акс ҳолда жаноб Президентимиз халқаро инсон ҳуқуқларини ҳимоялаш ташкилотлари томонидан жиноий жавобгарликка тортилиб қолинсалар, Швейцария банкида худога ва ўзига аён неча миллион доллар тўплаб қўйган ОЙЛИК МАОШларининг келажагини ўйлайвериб ўйлавериб Худо раҳматли Милошевич кетган тарафларга кетиб қолишлари мумкин. Бу пул, тахт деган нарса жаннатдек, совғадек кўриниши мумкин, лекин халқни эзган, гуноҳига қолган инсонлар, бир кун келиб таъзирини олмай қолмаслигини ҳар бир елкасида калласи бор одам билади.

Четдан туртки деганимда Сизга яна бир савол: халқаро инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилувчи ташкилотлар билан келишган ҳолда демократик тарзда Ўзбекистонда оппозицион партия тузиб, демократик тарзда сайлов ўтказишнинг иложи борми, ва ушбу сайловда кимни ушбу мансабга лойиқ деб билар эдингиз? Умуман Юртда таниқли ишончли шундай инсонларни танийсизми?

Умуман бизга ҳозир фақат демократияни тушунган, ва ваъдаларини эсдан чиқариб юбормайдиган инсон, президент керак. Мен тепадаги таклиф-саволим билан Ўзбекистонга АҚШ қуролли кучлари билан сайловга аралашиб, Ўзбекистонни иккинчи Ироққа айлантиришини кўзда тутмадим, мен ўзбекнинг, бизнинг эртамиздан хавотирга тушиб, Ўзбекистон ҳозирги ҳукумат бошқаруви туфайли иқтисодий, сиёсий, маданий-маънавий, маърифий жиҳатдан ён қўшнимиз бўлмиш Афғонистоннинг клони бўлиб қолмаслигига жон куйдираяпман.

Биз ишонамиз ва умид қилиб қоламизки, Ўзбекистонимиз тарихида яқин йилларда катта ўзгаришлар бўлади, ва бу ўзгаришлар фақат ва фақат ижобий бўлади. Бу ерда эса барча ёшларнинг, Ватандошларимизнинг кўмаги жуда ҳам керак бўлади. Узун савол-нома учун узр. (ОРЗУ).

ЖАВОБ: Юракдан тўкилган қимматли мулоҳазаларингиз учун раҳмат. Менимча, бу масала фақат сизни эмас, барча ёшларни ҳам ўртаётгани боис саволларингизнинг аҳамияти янада кучлидир. Саволларингиз аслида жавоби билан мужассам. Шунга қарамай мен бу жавобга баъзи нарсаларни илова қилмоқчиман.

1.Сиз менинг агар талаблар кўпайса, йиғилишни камайтиришимиз мумкинлиги ҳақидаги гапимдан хавотирга тушибсиз. Мен бу ерда ишни йиғиштирамиз шаклида айтганим йўқ. Аксинча ишларни бошқа йўсинга соламиз деган шаклда айтганман. Зотан шундай қарорга ҳам келдик. Масалан, АҚШда бир тўпланиб кичик мажлис қилишимиз учун камида минг доллар сарфланади. Йўл харажатлари билан эса анча кўпроқ. Агар масалани замонавий технологиядан фойдаланиб, электрон ёзишмалар ва дам олиш кунлари бепул бўлган телефонлашмалар орқали ҳал этсак, шу пулни тежаб қоламиз. Ҳа, Америкада бу пул катта маблағ эмас. Аммо мана шу битта йиғилишнинг пулига Ўзбекистонда10 та фаолимиз бир ой бировга қарам бўлмай, мустақил ишлаш имконига эга бўлади.

Мен кейинги пайтда Америкадаги фаолларимизга барча тадбирларимизни электрон тарзда ўтказайлик ва йиғилишлар учун ёнимиздан сарфлаётган маблағни мамлакат ичида демократия учқунларини ёйишга сарфлайлик деган фикрни айтмоқдаман. Бу ишни бевосита ташкилот орқали эмас, одамдан одамга ёрдам шаклида амалга оширишни бошлаганмиз ҳам. Аммо бу пулни тўплаб кимгадир юбориб, кейин ундан иш талаб қилсангиз кўп ўтмай ўша одам ё қамоққа киради ёки “диктаторча”га айланади.

Мен бу ишнинг механизмларини ёзмоқчи эмасман. Негалигини ўзингиз биласиз. Фақат айтмоқчиманки, чет элларда Каримов режимини ҳамма таниди, энди бизнинг мажлис ўтказиб юришимиздан фойда йўқ. Аксинча турли тадбирлар ва сафарлар учун кетадиган маблағни мамлакат ичига йўналтирсак, наф бўлади. Қолаверса, Америкада яшаб шу нарсага иқрор бўлдимки, юз марта мажлис қилганингиздан кўра, керакли идорага бир марта мактуб ёзсангиз фойдаси кўпроқ.

2.Бу сайтдаги баҳслар шу ерда қолиб кетмайди. Уларни электрон мактублар, китоблар ҳолида тарқатиш ишлари давом этмоқда. Бугун Ўзбекистонда жуда кўп ёшлар билан бевосита алоқа ўрнатганмиз ва шунинг учун ҳам ҳукумат кейинги пайтда бизнинг йўлимизни тўсиш учун ёшларга томон юз бургани ҳақида илгари ёзган эдим. Мамлакатдан келаётган жавоблардан билинмоқдаки, баҳслар бевосита лотин ёзувида бўлаётганидан улар хурсанд.

3.Лидер масаласига келсак… Биз ишни бошлаганимиздаёқ лидерларни етиштириш учун ёрдам заминини яратамиз деган эдик. Бугунга келиб ташкилотимизда жуда қобилиятли юзлаб йигитларнинг номлари бор. Улардан баъзилари Тошкентда ва вилоятларда иш юритмоқдалар. Мамлакатда қурултой ўтказиш фурсати пайдо бўлди дегунча улар ўртага чиқадилар. Ҳозир эса биз уларни гулдек пайтида ёвуз режимнинг қўлига қўш қўллаб топширмаслик учун эҳтиёт қилиб турибмиз.

Лекин улардан баъзилари аллақачон демократик гуруҳларни тузиб, иш олиб бормоқдалар. Қолаверса, бугун Ўзбекистонда ҳукумат ичида, мухолифат орасида ва четда ўқиб қайтган ҳамда қобилиятли ишбилармонлар таркибида бир неча ислоҳотчи лидер бор. Аммо уларнинг исмини ёзиш уларни маҳв этиш демакдир.“Қодир Ғуломов, Рустам Азимов, Содиқ Сафоев, Козим Тўлагановлар президент бўлишлари мумкин” деб ёзилгач, нималар юз берганини кўриб турибсиз.

4.Демократлар бугун Ўзбекистоннинг келажагини бошқара оладиган кадрлар тизимини шаклантирмоқдалар. Ким, қаерда, нима иш қилмоқда, нима иш қила олади, нимага қодир, демократик тамойилларни биладими, замонавий лидерликдан хабардорми каби саволларга жавобни ўз ичига олган Ислоҳотчилар тизими ва унинг Дастури устида ишланмоқда.

5.Сайлов масаласида… Бугунги шароитдан келиб чиқадиган бўлсак, мухолифатнинг 2007 йилги сайловга қатнашиш имкони йўқ. Аммо эртанги имкониятлар қандай бўлади бу номаълум. Лекин яқин келажакда мухолифат учун қисқа бир фурсатли имконият пайдо бўлиши тобора аниқлашмоқда.

Кейинги 20 йилда мухолифат ўлароқ пайдо бўлган беш имкониятни ё бой бердик, ёки вазиятни тўғри баҳолашни билмасдан ундан фойдалана олмадик. Бу сафар агар вазиятни тўғри баҳолай олсак, ўша кунга тайёр бўлиб борсак, бир нарсага эришмоқ мумкин.

Бу демократик имконият нима ва қачон келишини аксарият фаолларимиз орасида очиқ гаплашиб, муҳокама қилиб олганмиз ва ишни асосан шу йўналишга бурганмиз. Изнингиз билан бу ҳақда ҳозир ёзмоқчи эмасман ва мени тўғри тушунасиз деб ўйлайман.

Сиз “СНБ” эмас, аммо…

31 Март, 2006 йил

САВОЛ: Ассалому Алайкум Жаҳонгир ака!

Андижон воқеалари ҳусусида жуда кўплаб фикр юритилди. Тўймаганлар яна гапиришяпти. Мен бевосита воқеалар иштирокчиси (томошабин)сифати ўша пайтда жаҳонга ҳабар тарқатган ОАВ жуда кўп ва ҳўп ёлғон ишлатгани мени ҳайратга солди. Сабаби ҳар куни кўрадиган танишларингиздан бирини ҳалққа қараб ўқ отаётганини эшитиш албатта ҳайратланарли ҳол. Чунки Озодлик орқали “интервью” берган ҳалқни тинмай отаётган пайтда ушланган Тоҳир исмли “аскар бола” деб таништирилган йигит шаҳарда кўпчилик танийдиган ГАИ ҳодими эди.

Ҳабарингиз бўлса ГАИ ларга қурол берилмайди. Бошқа томондан мана сиз АҚШ да яшайсиз Виржиния маъмуриятини куч билан, қурол билан ҳужум уюштирилса қандай чора кўрилар эди? Агар биз устқурмани ёлғон билан бошласак оқибати нима бўлади?

Андижонда лидерлик масаласи. Агар сизми М.Солиҳми Андижонга келганда отиб ташлар эдилар. Бунга гуруҳ томонидан отилган инсон ҳуқуқи ҳимоячиси мисол.

Яна бир мисол… бир танишимни тўда аъзолари куч билан ҳокимиятга киритишган “сен СНБсан” деган даъво билан. Яҳшиям қамоқда бирга ётган танишлар уни жонига оро кирган. Отиб ташларини сабаби қуролли гуруҳ бошқаруви Андижонда эмас эди. Қуролли намойишни бошқарган Ҳожиевдан одамлар қуролларни ҳаммага тарқатишини сўраганда у “тўҳтанглар” “катта уруш” бизга керак эмас деб жавоб берган эди.

Ўзбек ҳалқи буюк ҳалқ… мен ишонаманки, норозиликни демократик усулини биз амалда қўллай оламиз. Сабаби мана шу ҳолатлар сабоқ. Кимдир айтганидек, тинч намойиш бўлса ҳамма қўшилар эди.

Сайловлар ҳусусида. Майдан, менимча, сайлов кампанияси бошланади. Бу имкониятда муҳолифат қандай фойдалана оларкин? Ёки яна беш-ўн йил ҳасрат эшитамизми? Умуман нима учун норозилик кучлигу қаршилик бу қадар суст? Бошқа жойда бунақаси бўлганми?

R.S: мана мен кўрган-билган нарсаларимни ёза туриб, озгина ҳижолат тортяпман. Мени ҳам СНБ деб эълон қилишмасмикан? Энди тушунмоқдаман, ҳақиқат қандай бўлишини… Жавоблар учун раҳмат. (ИСМСИЗ).

ЖАВОБ: Дарҳол айтиб қўя қолай, мен сизни СНБ деб эълон қилмайман. Чунки “СНБ”чилар ёзганда ўзларини жуда ақлли қилиб кўрсатишга уринишади. Сиз эса ўзингизни жуда содда қилиб кўрсатишга урингансиз.

Агар ҳақиқат борасида даъво қиладиган бўлсангиз ва самимиятингиз рост бўлса, исмингизни очиқ қўйган ҳамда ҳақиқатни ўз номингиздан айтишдан қўрқмаган бўлардингиз. Зотан сиз ҳақиқат деб урғулаётган гапни айтаётганларга ҳукумат медал бериб турган бир пайтда…

Исмингизни қўймадингизми ҳақиқат деб даъво қилинган ҳар қандай ёзув анонимкадир. Чапани қилиб айтганда, чап қўл билан ёзилган нарсадир. Одамларимизнинг энг асосий фожиаси шундаки, ўзи панада, томошабин бўлиб туришни, отилган тош ўзгага тегишини истайди. Бошига тушаётганларнинг кўпи ана шундан!

Бир нарсани унутманг, ҳар қандай воқеа, шахс ёки нарсага ўз муносабатингиз, ўз қарашингиз бўлса-ю буни очиқ номингиз билан айта олмасангиз сиз ўша воқеа, ўша шахс ёки ўша нарсага тобесиз, қулсиз!

Андижон борасида жавоб қисқа. Икки йил олдин халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти Ўзбекистонда бир киши қамоқда қийноқдан ўлганини айтиб, даъво қилганда, ҳукумат дод деб юборганди ва дарҳол халқаро текширувчиларни чақирганди. Текширувчилар маҳбус қийноқдан ўлмаганини айтишган эди. Бу билан Тошкент қийноқлар остида ўлганлиги даъво қилинган бошқа ҳамма иддаоларни қабул қилиб қўйганини ўзи билмай қолганди.

Андижон воқеларида эса, Каримов дарҳол халқаро текширувчиларни рад этди ва бу билан ҳамма нарсани ўз бўйнига олганини эътироф этди. Агар бу ишда ҳукуматнинг қўли бўлмаса, бу гаплардан Каримов бехабар бўлганда у дод солиб дунёни бошига тўплаган бўларди. Қолаверса, ўша кунлар Америка уни қўллаб турганди!

Хуллас, Каримов жиноят содир қилди. Жазосиз қолган жиноят асрларга татигулик тавқи лаънатдир. Энди унинг етти пушти ҳам бу тавқи лаънатдан қутула олмайди. Бу қадар!

Сайловлар ҳақида эса икки кун олдин ёзган эдим.

Ҳамма вақт икки йўл

бор ва танлов сизда!

4 Апрел, 2006 йил

САВОЛ: Жаҳон сиёсатига яхши тушунмасамда шуни биламанки АҚШ бирон бир манфаатни кўзламасдан ҳеч бир мамлакатга шунчаки ёрдам қўлини чўзмайди. Агарда АҚШ бизнинг мамлакатни демократиялаштиришда ёрдам бериб, кейинчалик ўз манфаатларини бизнинг юртда кўзлаб, иш тутса, бунинг натижасида эртага бизнинг юртимизда катта кулфатлар содир бўлиш тахминлари йўқ деб айта олмайман. Мисол қилиб айтсак, ҳеч кимга сир эмас, Хитойнинг кучли ишлаб чиқариш, ва ривожланиши АҚШ сиёсатчиларини озгина саросимага тушириб қўйган, Яқинда Буш келиб Ҳиндистонда Ҳиндистон атом бомбасини тўлиқ ривожлантиришга рухсат берди. Бу дегани Хитойга қарши чоралар кўрилмади деб ҳеч ким айта олмайди.

Кейин бизга маълумки АҚШ ҳеч қачон урушни ўз мамлакатида қилмайди, қайси мамлакат билан уруш қилса албатта ўша уруш эълон қилинган мамлакат қўшни мамлакатлари билан шартнома тузиб, кейин урушни бошлайди.

Биздаги ҳолатга келсак, Афғонистон ҳали ҳанузгача дунёнинг энг оғир ва хавфли точкаларидан бири деб билдирилади. Эртага бизда ҳам демократик сиёсат йўлга қўйилса, ва АҚШ аскарларини бошқатдан олиб кириб, кўп нарсалар қилиб юбориши мумкин.

Сиз бизга нисбатан АҚШ сиёсатини яхшироқ тушунасиз, ўшанга ушбу фикримга нима деб жавоб берар эдингиз! (ОРЗУ).

ЖАВОБ: Бу мавзуда илгари жуда кўп саволлар бўлган ва атрофлича жавоб қилганман. Шунга қарамай яна таъкидламоқчиман. Тўғри, ҳеч ким ва ҳеч бир мамлакат ўз манфаатига зид иш қилмайди. Ҳар қандай ҳаракат унинг манфаатидан келиб чиқади. Агар манфаатлар уйғун келиб қолса, ҳар икки томон ҳам ютади. Агар бир мамлакатнинг манфаати иккинчи бир мамлакатнинг ҳукумат манфаатига зид бўлиб, халқининг манфаатларига мос тушса бу ҳол АҚШ ва Ўзбек халқининг бугунги вазиятидир. Россия ва Ўзбек халқиэмас.Чунки Россиянинг конституцияси ёки ташқи сиёсат доктринасида, қолаверса амалий одимларида демократия унинг миллий манфаати деган тушунча йўқ. Аммо АҚШда бор. АҚШда ҳукуматлар келиб кетаверади. Қайси бир ҳукумат даврида қандайдир хатоликлар, чекинишлар ҳам юз бериши мумкин. Лекин демократия бу доимий манфаат эканлиги ўзгармайди. Мен Ўзбек халқига АҚШдан ҳеч қачон зарар келмайди деганишончдаман.

Доим бир нарсани мисол келтираман. Бир дарахтда ўнта олма бор. Россия сиёсати шу олмалардан биттасини эгасига қолдириб, тўққизтасини олишдир. АҚШ сиёсати эса тўққизтасини қолдириб, биттасини олишдир. Бу ҳам бекорга эмас, бозор йўли билан. Демократия ана шу биттани доимий олиб туришга кафолатдир. Қолаверса ўша мамлакатда барқарорлик қолиши учун АҚШ жуда катта ёрдам ҳам беради.

Мана енди танлов сизда. Ҳамма вақт олдингизда икки йўл пайдо бўлади. Танлаш ўзингизга қолади. Каримов Россияни танлади. Кўрдингиз “Чиқиб кет!” деганида АҚШ чиқиб кетди ва буни қўрққанидан қилган эмас, балки ўз манфаатидан келиб чиқиб қилди. Чунки Каримовни очиқ қўллаётгани унинг манфаатига жиддий зарар етказа бошлаганди. Россия эса чиқиб кетармикан? Жавоб жуда оғир.

Мана кўрасиз, Афғонистон Жанубий Корея каби юксалиб, Ўзбекистонда режим ўзгармай қолса у Шимолий Корея аҳволига тушади. Жанубий Корея АҚШ билан ҳамкор, Шимолий Кореянинг суянган тоғи эса Кремл.

Дунёда мустақил сиёсат юргизиш нисбийдир. Ҳамма бир-бирига боғлиқ ва ҳамманинг манфаатлари қаердадир кесишади. Ана шундан келиб чиқиб иш қилмоқ керак. Ўзбекистонда халқнинг манфаатидан эмас Каримовнинг манфаатидан келиб чиқиб сиёсат юргизилмоқда. Бугун уни Кремл ва Пекин ҳимоя қилгани учунгина у ўзини уларнинг оғушига отди ва Ўзбекистонни шахсий манфаатлари учун сотиб юборди. Бугун Ўзбекистон мустақил давлат эмас, балки Россиянинг губернясидир! Ўзбек халқи эса Россия учун ишламоқда ва Россиянинг қулига айлантирилди. Каримов Чор Россияси пайтидаги қўғирчоқ амирлар ва хонлардан бирига айланиб қолди.

Хонликлар ва амирлик пайтида ички низолар кучайиб минтақада нималар юз берганини биласиз ва хавотирингииз бежиз эмас. Лекин шундай кунда ҳам олдингизда икки йўл пайдо бўлади ва қайси бирини танлашни ўзингиз ҳал қиласиз. Оқил бўлсангиз халқ манфаати тақозо этган йўлни танлайсиз ва золим бўлсангиз ўз манфаатингиздан келиб чиқиб иш қиласиз. Менимча, бизда ҳали узоқ вақт золимлик қолади. Ҳатто демократик давр бошланганда ҳам золимлик ришталари устунлик қилади. Чунки бу руҳимизга, қонимизга, вужудимизга сингиб кетган ва осонликча қутулиш қийин.

Мен ўнлаб ўзбекларни биламан, Ғарбда узоқ йиллардан бери демократик шароитларда яшаб ҳам золимликни тарк этганлари йўқ, жойи келди дегунча золимликдан роҳатланадилар ва умуман демократияга тоқат қила олмайдилар. Кўрдингизми, бу ҳам икки йўл ва қайси бирини танламоқдамиз!

“Информацион” жангда

3:0 га мағлубият

6 Апрел, 2006 йил

САВОЛ: “Маҳалла” газетасининг 5-Апрел (2006) кунги сонида чиққан “Андишанинг оти қўрқоқ эмас” деган очиқ хатда Заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги мусиқали драма театрининг бадиий раҳбари, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган маданият ходими Жавлон Тошхўжаев, Андижон воқеалари ҳақида “Озодлик” радиосининг баъзи журналистларига очиқ хати эълон бўлган ва унда шундай деган: “Ана энди ўша куннинг даҳшатларини Америка қитъасидан бошпана топиб эртакона манзараларни чизиб бераётган ва бу манзараларни сизнинг радиотўлқинларингизда “қурултой” эшиттириши орқали оламга ёяётган Жаҳонгир Муҳаммад, Исмат Хушев, Бобур Маликов, қочқин Фарҳод Иноғомбоев, “эркпарвар” шоир Муҳаммад Солиҳ, андижонликларнинг тақдири учун куйиб-пишаётган Галима Бухарбоева, Маркус Бенсман, Елена Урлаева, Санобар Шерматова ёки Тошкентда туриб сизларга ахборот бериб турган Садриддин, Санобар, Дилнаво (Бу исмлар кимларгадур тахаллус бўлиб хизмат қилаётганига имоним комил) ёки наманганлик билимдон Носир Зокир, тошкентлик “шоир” ва “ҳофиз” Дадахон Ҳасаннинг оғзидан эшитиб эмас, менинг сизларга йўллаётган мана шу мактубимни ўқиб мушоҳада қилиб кўринглар…”. Хўш буни сиз қандай мушоҳада қиласиз?(Нозимжон).

ЖАВОБ: Гарчи “Қурултой” дастурининг кейинги сонлари Жавлон Тошхўжаевнинг талабларига жавоб берадиган даражага тушиб қолган бўлсада, лекин унинг ўтган йилдаги дастурлари ҳалига қадар акс–садо бераётгани, кимларнингдир уйқусини бузаётгани илҳомбахш ҳолдир. Бу биринчидан.

Иккинчидан, биз ҳеч қачон абсолют ҳақиқатга даъвогар эмасмиз. Абсолют ҳақиқат яратганнинг ўзи ва у биладиган нарсалар. Биз эса нисбий ҳақиқат ҳақида гапирамиз. Нисбий ҳақиқат кўрганлар, эшитганлар, ёзилганларга қараб таққослашлар туфайли ўртага чиқади.

Андижонда нима бўлганди? Ҳалига қадар бу саволга аниқ жавоб йўқ. Қозоннинг оғзи бекитилган. Шунга қарамай у ёқ, бу ёғидан буғ чиқиб турибди. Унутмаслик керак-ки, бу буғ бир кун келиб куйгининг бад бўйига ҳам айланиши мумкин ва бу ҳолда “Мана бу хонадондан ёмон ҳид келаяпти” деган одамлар айбдорми ёки қозоннинг оғзини босиб ўтирган кишими?

Мен яна такрор айтишга мажбурман, нега бир киши қамоқда қийноқдан ўлди деганда Каримов бутун дунёдан текширувчилар чақириб, унинг қийноқдан ўлмаганини кўз-кўз қилганди ва нега Андижонда халқаро текширувга тиш тирноғи билан қарши чиқди. Ахир ўша кунлар Буш уни яқин сафдошим деб ва Пентагон унга ёрдам учун бели букилмаган пуллардан бериб турганди.

Бу биз тўқиган эртак эмас, бор йўқ ҳамманинг кўнглида пайдо бўлган саволдир. Биз уни тилга келтирдик, холос.

Учинчидан, диктатура режими “Дунё бизга информацион уруш бошлаган” деган эртак (ана буни эртак деса бўлади-ЖМ) билан ўзини ўзи овутмоқчи. Лекин бу ҳам мағлубиятдан бошқа нарса эмас. Негами?

-Бугун одамлар бу режим ёлғончи эканлигини билиб олдилар ва унга ишонмайдилар. Унинг ёзганларига ҳам. Бу унинг дарвозасига урилган битта гол!

-Режимнинг касофати туфайли одамларга қорин ғами энг асосий ишга айланган. Шу боис режимнинг ёзганларини ўқишга вақтлари йўқ. Яна битта гол!

-Келажакда халқ бугун режим ‘чойшаб”ларида нималар ёзилганига эмас, ёзилмаганига талпинади. Уни эса биз ёзмоқдамиз. Бу учинчи гол.

Демак, диктатура режими вос-восга тушиб, информация уруши дея ўзи бошлаган жангида 3:0 ютқизмоқда.

Мирзиёев ва

Гулнора орасидаги кураш

(Хоразм мисолида)

10 Апрел, 2006

САВОЛ: Яқинда Гулнора Каримова Хоразмда ҳукуматнинг қарийб 90 миллион долларига қурилган шакар заводини тўққиз баравар арзонга сотиб олибди деган гап тарқалди, шундан хабарингиз борми?(Отажон).

ЖАВОБ: Хабарим бор. Воқеа ва оқибатини чуқурроқ идрок этиш учун Хоразмда кейинги вақтларда нималар бўлаётганига бир назар ташлаш керак бўлади.

Мен ҳукумат доираларига яқин манбадан олган маълумотларга кўра, 2003 йилнинг Июл ойи ўрталарида Хоразм вилоятининг ҳокими Ислом Бобожонов олдига Қорақалпоғистон Республикаси ва Туркманистонинг Тошҳовуз вилоятидан мутасаддилар келишади. Ташрифдан асосий мақсад юқорида тилга олинган ҳудудлар билан биргаликда бир пайтлар тузилиб ҳатто биринчи орденини Ленинга атаб, кейин Ўзбекистонга қўшилган “Хоразм халқ республикаси”ни қайта тузиш ва мустақиллик эълон қилиш, Хоразм хонларининг Швейцария банкидаги ҳисоб рақамларидаги пулларни олиб, ҳудудда саноатни ривожлантириш таклифи бўлади.

Бу пайтда Ўзбекистон АҚШ билан яқин ҳамкор бўлиб турганида Кремл бир ўқ билан уч қуённи урмоқчи бўлиб, кимларнидир ишга солгани ҳақида ҳам гап-сўзлар бор.

Хуллас, Ислом Бобожоновга ташкил қилиниши мумкин бўлган республиканинг президенти бўлиш таклифи ҳам киритилгани ва халқаро қўллаб қувватловнинг мавжудлиги меҳмонлар таклифига рад жавоби олмасликлари учун хизмат қилиши кўзда тутилади.

Таклифни тинглаган Бобожонов ўйлаб кўражагини маълум қилиб, меҳмонларни кузатган заҳоти катта “Ислом”га қўнғироқ қилиб бор гапни етказади. Натижада Қорақалпоғистон ва қўшни Тошҳовузда ҳам кадрлар алмашинуви, қама-қамалар амалга оширилганди. Хоразм халқини алдаб қўйиш учун вилоятга олий халқ ордени -Жалолиддин ҳарбий ордени берилганди. Орадан бир ой ўтиб, Мустақиллик байрамида Бобожонов ҳам “Ўзбекистон қаҳрамони” бўлганди.

Шу орада Бош вазирликка икки киши Мирзиёев ва Бобожонов номзоди танланганди. Отахони билан суҳбатга ошиққан Бобожонов Мирзиёевга йўл ҳам бермасдан унинг ҳузурига кириб кетади ва кейин кирган Мирзиёевнинг чиқишини кутиб ҳам турмай уйига қайтиб катта зиёфат беради. Зиёфатда ўзининг “Мен вазирликдан чиққанман, геройман Мирзиёев ким бўпти?” дегани етмагандек, ширакайф меҳмонлардан бири қовун тушириб “Ҳали бу Бош вазирлик экан, сиз ундан ҳам юқорироққа лойиқсиз” деган гаплари видеотасмага ёзилиб, Девонга етказилади.

Бош вазирни ҳам Зарафшон минтақасидан танлашга иккиланиб турган Каримов шундан кейин ўнг қўлини Мирзиёевнинг бошига қўяди. Маълумки, кадрларни ишга тайинлашда Каримов “Фалончи сен ҳақингда мана буларни олиб келиб берди” дея ўзининг махсус хизматлари тайёрлаган ‘компромат”ларни кўрсатади. Бу сафар Мирзиёев ва Бобожонов орасига раҳна солинади.

Мирзиёев дарҳол Бош прокуратура орқали Хоразм ҳокимининг патагини ковлашни ва кимда қанча ер борлиги борасида маълумот беришни талаб қилади. Топилган

маълумотлар бўйича Урганч туман ҳокими “Ахборот”да танқид қилинади ва тезда ишдан олинади. Шундан кейин Бобожонов ташаббусни қўлига олиб, ҳокимларидан қайси прокурорнинг қанча ери борлиги борасида ёзма маълумот олиб, Девонга топширади. Шу аснода Мирзиёев Бобожонов кураши бошланиб кетади.

Мирзиёев Хоразм ҳокимининг Қурилиш Ишлари бўйича ўринбосари Раҳимбой Йўлдошевни қўлга олади ва уни Бобожоновга қарши майдонга ташлайди. Унга мадад кучи сифатида Хоразм Автойўл уюшмаси бошқаруви раиси Валерий Полвонов ҳам мажлисларда Бобожоновни мазах қилишга ўтади. Йўлдошевнинг ўғлига қизини берган Валерий энди кучли “тандем” ҳосил қилиб, вилоятдаги энг йирик шахслардан ҳисобланиб қолади. Айни пайтда вилоятдаги давлат ҳиссадорлик жамиятларининг давлат улушлари хусусийлаштирилиши бошланиб, Йўлдошевнинг ўғли Валеранинг куёви Аҳрор Гулнора сотиб олган Урганч ёғ ҳиссадорлик жамияти бошқарувинининг раиси этиб тайинланади.

Бобожонов, Йўлдошев ва Полвонов учовлон уч томондан вилоятни талон тарож қилишни бошлашади. Вилоятдаги камчиликлар юзага чиқиб борган сари ҳоким алмашиши учун замин пайдо бўлади. Дастлаб Гурлан туманидан чиққан, Ирригация вазирлигида ишлаётган Қаландаровнинг номзоди олға сурилади. Аммо отахонига йўл топишга уста бўлган вилоят ҳокими уни туман раҳбари қилиб тайинлайди.

Кейинчалик ўртага қўйилган яна бир номзод Қўшкўпирлик Илгизар Собиров ҳам Бобожонов ташаббуси билан Қўшкўпирнинг “эплай олмаган ношуд” ҳокими ўрнига тайинланади. Бу орада Бобожонов иккала номзоднинг орқасидан одам қўйдириб Қаландаровни Гурланда пора билан ушлатади ва думини тугиб қўяди.

Гап нимадалигини тушунган Собиров бундан тўғри хулоса чиқаради ва идеал ҳоким ролини ўйнаб туришга мажбур бўлади. Вақти келиб Бобожонов уни ҳам сенатор қилиб кузатади. Каримовга қуллуқ қилиб юрган Собиров Мирзиёевнинг ҳам дастагини олиб, Сенатга раис бўлади. Зарафшон-Фарғона-Тошкент учбурчаги ёнида Хоразм ҳиссасини ҳам унутмайлик, минтақада вазият ёмон дея Каримовни кўндиришади. Натижада Хоразм вилояти учун Бобожоновнинг кучи етмайдиган номзод тайёрланди! Энди ҳоким Гулнорага йўл қидира бошлайди.

Яқинда Каримов вилоятга бориб бир кеча тунаб қайтади. Ана шунда Каримов Бобожоновни ҳузурига йўлатмайди. Тунни меҳмонҳона эшигида машинада ўтказган Бобожонов эртаси отаси билан вилоятдаги ўзгаришларни кўздан кечириш учун бирга юрганда ҳам совуқ муомала билан рўбарў келади.

Шундан кейин у запасдаги канални ишга солади. У асли Хонқа туманидан бўлиб, унинг синфдоши Татяна Акбаровнанинг синглиси Тамарага уйланган. Шу йўл билан Гулнорага чиқилади ва унга қарийб 90 миллион долларлик шакар заводини ҳадя қилади

Яқинда МХХ ва Бош Прокуратурадан махсус гуруҳ Хоразмга юборилди. Маълум бўлишича бир неча амалдорлар бир ойдан ортиқ вақт давомида махсус кузатувга олинган. Ҳатто Полвоновнинг ҳожатхонасидаги воқеалар ҳам ёзиб олинган. Дастлаб бир ҳафта мобайнида ҳамма кузатувдагиларга вилоятдан чиқмаслик тўғрисида тилхатга қўл қўйдирилиб уй қамоғида тергов қилишган. Полвоновнинг уйидан 440 минг доллар нақд пул ва унинг ҳисобида бўлган 150 та турли русмдаги янги автомобил мусодора қилинади.. Уч тўрт кун олдин Бобожоновдан бошқа ҳаммасини Тошкентга олиб келишди. Полвоновнинг уйи 4 миллиард сўмга (3 ярим миллион доллар) баҳоланиб мусодара қилинган.

Туркман газини Тожикистонга етказиб берувчи Трансгаз шўъба корхонасининг раиси Зуфар Ботиров ҳам чет элга қочиб кетиш учун уйини “сотиб” Тошкентга борганида қўлга олинган. Бир неча кишининг қочиб кетгани маълум.

Қўққисдан бошланган бу “тозалашнинг” сабаблари нимада? Гулнора ишга киришдими ёки бу масалага Гулноранинг аралашганидан хабардор бўлган Каримовнинг жаҳли чиқдими? Агар яқин кунларда вилоят ҳокими ишдан олинса, демак иккинчи тахмин тўғри бўлиб чиқади.

Хуллас, Гулнора ва Мирзиёев кўринишда жуда яқин бўлсаларда амалда жиддий рақобатнинг ичидалар. Буни биргина Хоразм мисолида таҳлил этдик. Ваҳоланки, бугун ҳар бир вилоятда шундай манзарани кузатиш мумкин. Каримов бу жуфтликнинг рақобатларига ҳам чора топса керак? Тополмаса, демак диктатура қўлдан қўлга ўтиш фазасига кирган.

Гулнора бугун Жиззахда.

Нега у Жиззахга қатнаб қолди?

13-4-2006

САВОЛ: Сиз Каримов яна ўзи ҳақида ўйлай бошлади деб ёзган эдингиз, бошқа манбалар Гулнора ҳақида ёзмоқдалар, бунга нима дейсиз?(Шермат).

ЖАВОБ: Албатта, бугун ҳамма ҳар нарсани тахмин қила олади, аммо эртага нима бўлади ҳеч ким аниқ айта олмайди. Лекин мен ҳали ҳам Гулнора отасининг ўрнига ўтишига у қадар ишонмайман. Чунки бунга вақт керак. У камида бир вилоят ҳокими, кейин Бош вазир бўлиб, бу вазифаларнинг ҳавосини олмаса бўлмайди.

Агар Каримовнинг кўнглида шу нарса бўлса, ҳалига қадар Гулнорани ана шундай ишлардан бирига тайинлар эди. Лекин кейинги вақтда Гулноранинг вилоятларга қатнови кўпайиб қолди. Ҳали унинг Мирзиёев ҳамроҳлигида Жиззахга борганига кўп бўлган эмас. Аммо у кеча ва бугун ҳам Жиззахда. Нима эмиш, кам таъминланган оилаларга ош бериш учун борибди. “Тереза она” номини олмоқчими ёки бошқа мақсади борми бу энди унинг ўзига ва яратганга аён.

У Жиззахга кеча кечқурун бориб, вилоят ҳокими қароргоҳида дам олган ва фаоллар, бизнесменлар билан кўришган. Тошкентдаги манбага кўра, Хоразм туфайли ораларидаги кўринмас кураш очилиб қолганидан Мирзиёев ташвишда ва хонимнинг кўнглини олиш учун Жиззах учрашувини ташкил қилдирган. Шу билан бирга унутмаслик керакки, Мирзиёев ёки бошқа одам келиб қолмасин деган кучлар ҳам бор ва улар бойликка ўч бўлган Гулнора омили бу хавфни бартараф этади деган тушунчадалар.

Каримовга қайтсак, унинг калласида нима борлигини ҳам билиш мушкул. Чунки у қатъий қарорга эга бўлмаган одам. Ҳар лаҳзада гапидан ва фикридан қайтиши унга одат. Шунга қарамай Девондаги воқеалардан келиб чиқиб, баъзи нарсаларни тахмин қилиш мумкин.

Энг асосийси у жуда қўрқув ичида. Олдингилари каби Девонга тушга яқин келиш одати йўқолган ва баъзи кунлар кабинетига саҳарлаб келиши эса, тинч ухлай олмаётганидан ҳам даракдир. Айни пайтда бу унинг қандайдир ишга тайёргарлик қилаётганини ҳам кўрсатади. Унинг тез-тез Мирзиёевни чақираётгани баҳор келиб, ташвишлар кўпайганидан бўлмаса керак?!

Нима бўлганда ҳам вақт Каримовни исканжага олган ва у хато қилиб қўймаслик чорасини изламоқда. Оддий бир хато қум устида турган “қаср”нинг қулаб кетишига боис бўлишини ким, ким, бу қасрнинг “меъмори” Каримов яхши билади.

Тошкентдан олинган яна бир маълумотга кўра, Каримов Мирзиёевга ташқаридаги мухолифатнинг радикал бўлмаган, “ўз номига қора доғ туширмаган” қанотлари билан тил топишиш, уларнинг мамлакат ичидаги баъзи фаолларини ўз партиясига жалб қилиш, айримларига иш ваъда этишни буюрган.

Ўзбекистонда

“бугун-эрта жанг бўлади”-ми?

18 Апрел, 2006 йил

САВОЛ: “Озодлик’ радиосининг 2006 йилнинг 16 Апрел кунги “Қурултой” дастурида Ўзбекистонда “бугун-эрта жанг бошланиши” ва бу мухолифатнинг қандайдир катта ва яширин кучлар қаноти остида ватанга қайтишига йўл очиши ҳақида Муҳаммад Солиҳнинг тарафдори сифатида гапирган Исмат Хушевнинг баёноти янгради. Бир пайтлар ўқиган эдим, Исмат Хушев ҳам ДЎКга аъзо бўлганди. Мана шунга ДЎКнинг позицияси борасида нима дейсиз?(Обид).

ЖАВОБ: ДЎК фаолиятида қатнашмай қўйган шахслар автоматик равишда унинг аъзолигидан чиқиб кетишлари ташкилотнинг низомида очиқ ёзилган ва бу унинг сайтига қўйилгандир. Исмат Хушев ташкилот билан узоқ вақтдан буён алоқада бўлмагани, унинг фаолиятида қатнашмагани учун ўз ихтиёри билан ундан чиққан ҳисобланади ва ҳозир ДЎКнинг аъзоси эмас. Бу демократик танлов.

Энди “баёнот” масаласига келсак…Бу гапни Канадада яшаётган Исмат Хушев айтгани учун жиддий олмаса ҳам бўларди. Қолаверса, бошқа пайтда ва бошқа мавзу муҳокамасида бу гап айтилганда ҳам жиддий олинмаслиги мумкин эди.

Аммо 2007 йилда Эрк партиясининг сайловда қатнашиши олдинга сурилган махсус дастурда, мазкур масалани астойдил қўллаб қувватловчилардан бири сифатида гапирган шахс бу гапни айтгани жуда хавотирли.

Чунки биз жиддий олмаганимиз билан, ҳукуматдагиларга худди шундай “баёнот” керак ва улар буни жуда жиддий оладилар. Хориждан босим қилувчиларнинг оғзига шундай “баёнот” билан урадилар ва мамлакат ичидагиларни ҳам шундан келиб чиқиб баттарроқ қатағон қиладилар.

Бу эса биз хатолардан мутлоқ хулоса чиқармаслигимизнинг оқибатидир. Чунки илгарилари ҳам худди “Озодлик”дан айтилган худди ана шундай “баёнот”лар туфайли юзлаб фаоллар қамоқларга тиқилган ва демократик жараёнларга қарши қатағон юритилган эди. Ўша “баёнот”лар диктатура режими ўзбек халқининг бошида бугунга қадар қолишига озми-кўпми ёрдам берганини ҳам инкор қилиш мумкин эмас.

Ҳукумат мана шуни баҳона қилиб хориждан келадиган ҳар бир учқичдаги ҳар бир одамни текшира бошласа ва чегараларда зуғум янада кучайса асло ажабланмайман. Халқни қўрқитиш авжига чиқса, Ғарбга нисбатан шубҳа янада кучайса ва бу одимлар танқидга учраса, ҳукумат ана шундай “баёнот”ларни рўкач қилади. Мана шундай “баёнот” фойдасида зулмнинг умри янада узайтирилади. Буни ҳар бир сайлов олдидан кўрмоқдамиз.

Минг афсус, яна бир бор кўрамиз, шекилли. Бу масалага умуммухолифатнинг демократия учун тинч йўллар билан кураш позициясини қўллаймиз деб айтаётган ЭРК партиясининг (Муҳаммад Солиҳ гуруҳи) дахли, алоқаси борми-йўқми билмайман. Ҳар ҳолда бунга уларнинг ўзларидан жавоб кутмоқ керак.

Биз эса узоқ давом этсада, тинч, демократик йўлни танлаганмиз ва ҳар қандай жанг фақат оддий халқнинг қони тўкилишига олиб келишини биламиз. Ўзимиз панада, тинч жойда туриб, халқни жангга киришга, зулмнинг оёқлари остида жон беришга руҳлантиришдан ҳам йироқмиз, буни маънавиятсизлик, худбинлик деб қараймиз. Мен 2005 йилнинг 8-Май куни худди ана шу “Озодлик” радиоси орқали айтган эдим, қанча одам чиқса ҳам бу режим танклар билан мажақлайди деб. Орадан беш кун ўтиб, шундай бўлганди. Бугун ҳам фикрим ўзгарган эмас. ДЎКга аъзо бўлганлар билан бу масалада ҳамфикрмиз. Шу сабаб ҳар қандай жангга ва жанг ташвиқотига қаршимиз. Аксинча жангларнинг олдини олишни катта вазифа деб биламиз. Позициямиз ана шу!

Шу ўринда бир мулоҳаза. “Озодлик” мухбири Абдулла Искандар (Шуҳрат Бобожонов) эса бундай жиддий мавзуни муҳокамага қўйганда озгина одил бўлиши керак. Айниқса, Бобожоновлар 1991 йилда Муҳаммад Солиҳнинг сайловдаги (Хоразмда) ишончли вакили бўлгани учун ҳам у бир қадар инсоф билан ҳаракат қилмоғи зарур. Чунки бироз олдин “Бирлик” ҳам ўз номзодини илгари суриши ҳақида билдирганди. Нега бу ҳақда лом-мим дейилмади? Ёки “Озод деҳқон”лар-чи? Нега уларнинг ҳам вакиллари қатнашмади? Қолаверса, “ЭРК”нинг Самад Мурод қаноти-чи? Бунинг устига Муҳаммад Солиҳ номзодига очиқ қарши чиқаётганлардан бири Баҳодир Чориев номи бот-бот тилга олингани ҳолда унга минбар берилмаслиги ҳам ўзини мустақил ҳисоблайдиган, аммо мустақилликдан анча йироқда қолаётган Шуҳрат Бобожоновга ярашмайди.

Омон бўлсак, бу гапларни

Сизга 2008 йилда эслатаман

22 Апрел, 2006 йил

САВОЛ:ДЎКнинг позицияси ҳақида: “Бугун ўзбек демократик мухолифатининг ташқаридаги барча аъзолари тенг ҳуқуқлидирлар. Ҳамманинг битта статуси бор – ҚОЧҚИН! Шундай экан, уларнинг битта йўли бор: шахсий амбицияни йиғиштириб, ўзаро бирлашиб, бутун сиёсий, молиявий ва маънавий кучни мамлакатга сафарбар этиш, ичкаридан битта номзодни танлаб, диктатурага қарши туриш. Бу демократик умуммухолифатнинг бирлигига ҳам кафолатдир.

Биз ана шу йўлда ҳар қандай музокарага, таклифга очиқмиз ва ёрдам қўлини узатишга ҳозирмиз. Акс тақдирда 2007 йил ҳам ўтади ва мухолифат тарқоқ, кучсиз ва халқдан ажралган, Ватандан айро тушган, шахсий манфаатлари учун яшаётган бир неча кимсанинг атрофида уймалашган тўдаларга айланиб қолаверади” деб ёзибсиз. Менда дарҳол савол туғилди: Нега номзод ичкаридан бўлиши шарт? (Озодбек).

ЖАВОБ: Бугунги шароитларда ташқаридан кўрсатилган номзод шундай ҳам тарқоқ бўлган мухолифатни янада парчалашга уриниш ва сайловга етмасдан туриб 100 фойизлик мағлубият эканлигини ёш бола ҳам тушуниб турибди. Буни англаган ҳолда ўзини шунга уриш эса, шунчаки соддалик ёки Ватан ҳақида нимадир қилишга уриниш эмас, балки шу баҳонада сиёсий кампания қилиб ўзининг ташқаридаги сиёсий умрини, роҳатини кафолатга олиш ва “мен президент бўламан” дея олган қарзларини “списат” қилиш ва турли тадбирларга харажат қилувчиларнинг диққатини жалб қилишдан иборатдир. Яъни тирикчиликнинг бир йўли.

Бугун мамлакат ичида қолган мухолифлар бирлашишни ва бирлашиб битта номзод чиқаришни истаётган эканлар, нега уларга пешвоз чиқмаслик керак? Бу осмондаги ойни узиб оламан дегандан кўра, заминга яқинроқ ҳаракат эмасми? Бу ҳолатда ҳеч бўлмаганда мухолифатни бирлаштириш ва уни катта сиёсий кучга айлантириш мумкин ҳамда Ўзбекистоннинг бугунини бўлмаса ҳам келажагини қутқазиш ва 15 йил давомида кичкина диктаторлар дея қозонилган тавқи лаънатдан қутулиш мумкин.

Каримов тарихни мен ёзаман деган ахмоқона тушунча билан яшаганидек мухолифлари ҳам айни мантиқ билан иш битирмоқдалар. Лекин тарихни халқ ёзади. Бугун бўлмаса эртага.

Мамлакат ичида умуммухолифатнинг ишончига сазовор номзодлар борми? Албатта бор. Мамлакат ичида халқ бор. Халқ бор жойда эса лидерлар бор.

Агар Ўзбекистон ичидан бир лидер танланса ва мухолифатнинг барча қанотлари уни қўлласа, жумладан ташқаридагилар сиёсий, молиявий ва маънавий ёрдам кампаниясини бошласалар бу номзодни бутун дунё қўллайди.

Битта нарсани унутмайлик, дунёнинг бирор бир мамлакати турли сайтларда ёзилган ёки ахборот манбаларида ишлаётган тарафкашларнинг фикри билан хулоса қилмайди. Агар шундай бўлганда АҚШ Давлат департаментининг йиллик ҳисоботида баъзи “лидер”ларни ихтиёрий қочоқлар деб элон қилишмас эди. Чунки барча мамлакатларнинг Ўзбекистонда элчихоналари бор ва бу жойларда кимнинг кимлиги ва нимага қодирлиги ҳақида ҳар куни ҳисоботлар тайёрланади ҳамда ўз мамлакатларига тақдим этилади. Улар кимнидир битта одам номзод деб эълон қилаяптими ёки орқасида кўпчилик борми, ҳаммасини бизу сиздан яхши биладилар.

Санжар Умаров нега бу қадар дунё диққатини тортганди?

Биринчидан, у мамлакат ичида эди.

Иккинчидан, ҳеч бўлмаганда беш – ўнта одамга раҳбарлик қилган ва мамлакатдаги бошқарувдан хабардор эди.

Учинчидан, мамлакатдаги замонавий бойлар ва ёшлар унга эргашишлари эҳтимоли кучли эди.

Тўртинчидан, уни ҳукумат доиралари билан ҳам алоқаси бор деб ўйлашганди.

Бешинчидан, у уйим йўқ, машинам йўқ дейдиган даражада очофат эмас эди.

Шу ҳам етарли бўлмади ва қув тушди. Лекин истайсизми истамайсизми бугунги даврда бу каби нарсалар ҳисобга олиниши керак.

Каримов бугунга қадар мухолифатни қўлланиб ўз зулмини асослашга уриниб келмоқда. Кимлардир бу борада Каримовнинг оқловчисига айланиб қолишмоқда. Бугун ҳам умуммухолифатга қулоқ солмасдан уч-тўртта қарсакбоз билан ура-ура қилиш Каримов режимининг умрини узайтиришга хизмат қилишдир.

Ҳозирданоқ ҳеч иккиланмай айтиш мумкинки, кейинги кунлардаги шовқин-суронлар билан мухолифатнинг 2007 йилги сайловга кира олмаслиги таъмин этилди ва мухолифат мағлубиятга маҳкум қилинди. Агар мен хато қилган бўлсам, 2008 йилнинг бошида эслатинг, бўлмаса бу гапларни ўшанда мен сизга эслатаман!

Шу ўринда фақат шуни илова қилмочиманки, демократик шароитлар ва доираларда истаган одам мен президент бўламан деб айтишга ҳақли. Аммо у бу ҳаққа ҳалол кураш туфайли сазовор бўлади. Дастлаб партия ичи курашида “Мен президент бўламан” деганлардан бир нечаси беллашиб, охирида биттаси қолади ва у бошқа партияларнинг ёки ҳаракатларнинг номзодларига ёхуд мустақил номзодларнинг қаршисига чиқади.

Диктатура ўлкалари ва давраларида эса бир киши “Ҳа, энди кўрамиз” деб қўяди ва атрофида уймалашган бир икки маддоҳ эртасигаёқ унинг номзодини кўрсатади. Табиийки, “партия”, “халқ” номидан. У ҳам дарҳол қабул қилиб, ҳатто билдирилган юксак ишонч учун раҳмат ҳам айтади. 15 йилдир биз иккинчи ҳолатни кўрмоқдамиз ва бугун ҳам.

Мен мулоҳазаларимни айтдим ва хулосани сиз чиқаринг!

“Ё Раб, бугун қиёматми?”

25 Апрел, 2006 йил

САВОЛ: Мен илгари ҳам сизга бир икки марта ёзган эдим. Ҳозирги хатимдан мақсад сизнинг 2007 йил бўладиган Ўзбекистон президентлик сайлови ҳақида фикрингизни сўрамоқчи эдим. Сизнинг бу ҳақда умумий фикрингиз қандай.Яна эса, сизга мендан Юлдуз Усмонованинг “Иймон” номли қўшиғини. (Мана бу ерда эшитиш мумкин) Бу қўшиққа нисбатан ҳам ўз фикрингизни билдирсангиз, илтимос. Балки эшитгандирсиз. Шу қўшиқ билан янги концертни очиши керак эди, лекин қўйишмади, шекилли. Сабабини ўзингиз билсангиз керак. Ҳурмат ила Европадаги юртдошингиз Г.

ЖАВОБ: Кўп йиллардан бери Юлдуз Усмонованинг қўшиқларини тингламас эдим. Унинг “ватангадолар”, “Ватан хоинлари”, “қочиб кетганлар”, “кўзлари бир ҳовуч тупроққа зор қолиб кетгурлар” га аталган қўшиқлари бунга сабаб эди. Мустақиллик куни байрамларида Каримовнинг кўксига бош қўйишлари ҳам унга нисбатан нафрат уйғотганди. Чунки истеъдод Яратгандан келади ва бундай қобилиятга соҳиб одамлар уни шоҳнинг остонасига ташламасликлари керак. Юлдуз катта истеъдод соҳибаси ва шунга муносиб қолиши шарт деб ўйлардим.

Баъзилар унинг орада қувғинга учраганини эслатишса, яна баъзилар уни Каримовнинг ишқи тушган таннозлардан бири ва Каримов унинг думба рақсларига маҳлиё ҳам дейишарди. Уни шахсан таниганим учун ва гапларга қўл силташнинг бирдан-бир чораси уни эшитмаслик эди.

Менинг бу сукунатимни сиз буздингиз ва сиз юборган қўшиқни эшитдим. Ҳақиқатдан ҳам жуда қизиқ. Балки Юлдуз ҳажга бориб, Ҳожи она бўлиб қайтгандан кейин ўзлигига қайтишни ихтиёр қилган бўлиши мумкин. Ёки бу режимнинг охири кўриниб қолганига ҳатто у ҳам ишона бошладими? Акс тақдирда, ўзининг лойи олинган Андижонда қон тўкилганда ашулачи Юлдуз мум ютганда ҳам, сиёсатчи Юлдуз Усмонова нимадир дейиши керак эди. Балки бу қўшиқ ўша айтилмай қолган “тугун”нинг юракдан отилган наърасидур?

Қўшиқдаги “Ё Раб, бугун қиёматму?” деган сатрнинг ўзи Каримовга ва унинг режимига исён. Чунки барча қўшиқчилар ва шоиру ёзувчилар “Ё Раб, бугун жаннатдур” деб турганда буни савол остига олиш мушкул иш.

Шунингдек, қўшиқдаги: “Ўргансинлар Қуръонни…/Агар қалби уйғонмаса,/ Қайдан олсин иймонни…” каби гаплар Ислом Каримовнинг башарасига тортилган тарсакидир.

Юлдуз буни балки билиб айтган, балки билмай. Ҳар ҳолда билиб-билмай айтганки, “Ё Раб, бугун қиёматму?” деб сўрамоқда. Агар билиб айтганда “Ё Раб, бугун қиёматдур?” деб юборган бўларди.

Нима бўлганда ҳам бугунги золим режимнинг бир “гули” бу режимнинг қонга ботган қўлига ўз тиканини ботирибдими, демак, бу гулдан нафратланмаслик керак!

Сўнгги имконият!

6 Май, 2006 йил

САВОЛ: Менимча, Андижон фожиасининг бир йиллиги бутун мухолифатни бирлаштирди, энди ана шундан фойдаланиб, бир иш қилиш мумкин эмасми? (Акрам).

ЖАВОБ: Бугун бутун “Мухолифат бирлашсин!” деган чақириқлар бор, аммо бирлашиш йўқ. Аксинча амалдаги баъзи фаолиятлар мухолифатни нафақат бирлаштириш, балки бирига иккинчисини чайнатишга хизмат қилмоқда. Ҳали сайлов кампанияси бошланмасдан, бир гуруҳ инсон ҳуқуқлари фаоллари Жаҳонгир Шосалимов номзодини қўллашга чақирса, “ЭРК” нинг 5-6 кишилик бир гуруҳи Муҳаммад Солиҳни аллақачон ўз президенти деб эълон қилиб, унинг этагидан тутган ва “ЭРК”нинг иккинчи гуруҳи “Давра кенгаши” атрофида ягона номзод тарафдоримиз дея баёнот эълон қилган, яна бир 5-6 кишилик гуруҳ Абдураҳим Пўлат номзод бўлиши керак деб бонг урмоқда ва ҳоказо. Демократик жамият учун бу нормал ҳол. Аммо диктатурага қарши кураш шароитида бу тарқоқлик, парчаланиш, бўш аравани Криловчасига ҳар томонга тортишдир.

Даҳшатлиси шундаки, мухолифатнинг бу ҳолидан ҳатто диктатура режими ҳам кула бошлади. Илгари бу режим мухолифатни парчалаш учун кўп иш қилган бўлса, бугун энди МХХнинг ҳам кераги бўлмай қолди. Шуҳратпарастлик, манфаатпарастлик, маҳаллийчилик ва бир-бирига кин сақлаб, “сандан ман устунман” деган тушунчалардан келиб чиқиб, ўжарлик билан қилинаётган ҳаракатлар илгари ёзганимдек, мухолифатнинг 2007 йилги сайловдаги мағлубиятини олдиндан тахтлаб қўйишдир.

Бугун ҳамма самимий бўлиб, диққатни ичкарига йўналтирсагина бир нарсага эришиш мумкин. Масалан, ичкаридан бир умумий номзодни танлаб, сайловга яқин қолгандагина унинг номини мустақил номзод сифатида эълон қилиб, ҳамма бир тан, бир жон тарзида унинг учун имзо тўплашга киришилса, бу:

-биринчидан, халқнинг ишончини қозониш учун омил бўлса;

-иккинчидан, тарқоқ мухолифатнинг бирлашувини таъминлайди;

-учинчидан, режимни қалқитиши мумкин.

Бугун Муҳаммад Солиҳ ва Абдураҳим Пўлат номзодларини дунё жамоатчилиги, ўзбек умуммухолифатни қўлламаслигини англаш учун беш кило ақл талаб этилмайди. Шундай экан, мухолифат бирлашиб қўлламаган номзодни халқ қўллайдими? Аммо улар бугун тарихий одим отиш имконига эгадирлар. Бу уларга обрў олиб келадиган сўнгги имкон. Абдураҳим Пўлат ва Муҳаммад Солиҳ “Бизнинг мақсадимиз президент бўлиш эмас, балки халққа хизмат қилиш!” деган шиорни ўртага ташлаб, ўз номзодларини четга суриб, мамлакат ичидан танланадиган номзодни қўллашларини айтишлари керак. Бирлашув учун биринчи одим мана шундай заковатли бўлади.

Уч кун олдин кутилмаганда бир йиллик “танаффус”дан кейин менга Абдураҳим Пўлат телефон қилиб қолди (у билан охирги марта 2005 йилнинг 10 Июл кунги мажлисда кўришган эдик-ЖМ) ва АҚШдаги мухолифат намоёндалари учрашиб, гаплашиб туриши кераклигини айтди. Унинг маълум қилишича, 6 Май кунига белгиланган мазкур учрашувга жой ҳам танланган, Бобур Маликов “ЭРК”нинг Муҳаммад Солиҳ гуруҳидан Сулаймон Мурод қатнашувини уюштиришни ўз гарданига олган. Яхши гап. Айни муддао!

Гарчи бир натижа чиқишига ишонмасамда, уларга масаланинг жиддийлиги ва бу сўнгги имконият эканлигини яна бир бор эслатишни назарда тутиб, Демократик Ўзбекистон конгрессидан мен, Зокир Алиев, Баҳодир Чориев, Жамшид Очилов ва Бобуржон Исоевлар қатнашажагимизни маълум қилдим.

Менимча, бу “бир нарса қилиш мумкин эмасми”, деган саволга ҳам жавоб бўлади. Кўрамиз, сўнгги имкониятни, тарихий бурилиш нуқтасини белгилайдиган имкониятни ким, қандай баҳолайди?

Андижон қатлиомини фош этишимиз учун қўлимиздан келадиган битта иш бор.  У ҳам бўлса Андижонда ўлдирилганларнинг рўйхатини тузиб, БМТ фойдаланадиган олтита тилда нашр этиб, дунё лидерларининг столи устига қўйишдир. Бу кўп қийин иш эмас. Халқаро ташкилотлар ва бир қатор давлатлар ўз манфаатларидан келиб чиқиб, бундан буёғига Андижон масаласида намойишлар, митинглар, ҳисоботлар, конференсиялар, мажлислар учун пул-грант ажратадилар. Ана шу маблағни оладиганлар шунинг бир қисмини Андижондаги 3-4 кишига маош қилиб берса, улар уйма-уй юриб, ўлганларнинг рўйхатини тузиб чиқадилар. Бу режимни қулатадиган ҳужжат, қатлиомни тарихга битадиган қудратли китоб бўлади. Акс тақдирда режим, режимбоши яшайверади, Андижон қатлиоми унутила боради.

Кетдингизми, қайтмайсиз!

18 Май, 2006 йил

САВОЛ:Сиз бундан бир неча йил олдин битта саволга жавоб ёзганингизда Ватандан чиқиб кетганларнинг қайтмасликларини, бунинг жиддий асослари борлигини ёзган эдингиз. Лекин бугунга келиб қайтиш иштиёқи кучайиб бормоқда, бунга нима дейсиз?( Баҳром).

ЖАВОБ: Қайтиш иштиёқи ҳамма вақт кучли бўлади, айниқса, Ватандан яқинда кетганлар орасида. Улар айрилиқ, соғинч, ёлғизлик каби дардларнинг гирдобига тушадилар. Ҳатто эҳтиросли шоирга ҳам айланадилар. Мен ўзим 1992-1994 йиллардаги ижодимга назар солсам жуда кўп шеърлар ёзган ва асосан ана шу мавзуларда бўлган экан. Кейин кейин ҳақиқатни тушуна бошладим.

Афғонларда бир гап бор. Қўпол бўлса ҳам самимий айтилган гап. “Бир марта қоғоз ишлатган одам, кейин кесакни ишлатмайди” дейди улар. Бу шунчаки гап эмас. Четга кетдингизми, йиллар сизни бошқа шароитларга, бошқа одамларга ва бошқа турмуш тарзига ўргатади. Сиз Ватанга риштани сақлаб қолишингиз мумкин. Аммо бошқа муҳитда ўқиган фарзандларингиз учун Ватан улар яшаган жой ва сизнинг Ватанингиз эса ота-онасининг тарихий юрти бўлиб қолади. Сизнинг қўлингиздан келгани уларда ўз тилингизни қисман сақлаб қолиш, уларда тарихий Ватанингизга муҳаббат уйғотиш ва уларни тарихий Ватанингизга ёрдам беришга руҳлантириш. Қолган гаплар афсона. Сиз қайтсангиз ҳам улар қайтмайдилар. Ҳатто сиз ҳам меҳмон сифатида бориб, яна болаларингиз ҳузурига келасиз.

Очиқ бир гапни айтай, ҳатто ўлиб, Ватаннинг тупроғида ётиш ҳам афсонага айланади. “Ўзбеклар ва ўзбеклар” китобида Ҳожимурод ҳолвачи ҳақида ёзган эдим. Ватан деб умр бўйи ўзлаган инсонлардан бири эди у. Ватан мустақил бўлганда кўчиб бораман деса, буни уддалай олмабди. Оилани ташлаб кетиб бўладими? Оила дилга Ватандан ҳам яқин! Оиласини ташлаган инсоннинг Ватан ҳақидаги гаплари шунчаки сиёсат!

Ана шу Ҳожимурод ака Ватанга охирги марта боришларидан олдин мачитга кириб “Мени дуо қилинглар, Ватанда жон берайин” деб кетдилар. Орзуларига етиб, 86 ёшда Ватанда жон бердилар. Лекин “Озодлик” радиосида Ватан ҳақида ёниб-ёниб гапирадиган Усмон Муроднинг ота васиятини бажариш учун қилган интилишлари зое кетиб, қолган фарзандлар ва қариндошларнинг талаби билан майитни Америкага олиб келишди. Бу ҳаёт ҳақиқати. Бу ҳақиқатдан ҳамма қўрқади ва шу боис бу ҳақда ҳатто гапиргиси ҳам келмайди. Бу минглаб мисоллардан фақат биттаси!

Афғонистон ўзгаргандан кейин четда яшаётган ватандошларга икки фуқаролик ҳуқуқини беришди ва қайтишга ундашди. Мингдан бири қайтди. У ҳам тужжорлар ва бир иш қилиш ниятида. Ёки сиёсатдонлар. Ҳукуматда ишлаш учун. Аммо уларни “хоинлар” деб эълон қилишди ва бугун битта-битта қувиб чиқаришмоқда, Карзайни ҳам “сотқин” дейишади ва у ҳам барибир бир кун Ғарбга қайтади, собиқ вазирлар каби. Чунки уларни бегоналар дейишмоқда, қийин кунда жонини олиб қочганлар дейишмоқда. Худди шу ҳол Ўзбекистонда ҳам юз беради.

Биринчидан сиз у ерда ўзингизни бегона ҳис этасиз, иккинчидан у ердагилар сизни бегона деб биладилар. Бу нарса 1990 йилларнинг бошида юз берди ва хориждаги ватандошлардан биттаси ҳам қайтмади. Қайтганларини қувиб чиқаришди. Шунинг учун ҳам агар ҳаётингиз ўлим-қолим билан юзма-юз бўлмаса КЕТМАНГ!!!

Хўш нима қилиш керак? Бир томонда юрагимиз ёнмоқда. Иккинчи томонда тошдай зил ҳақиқат. Менимча, самимий бўлиб, ҳақиқатни кўзига тик қарасак, Ватан ҳақидаги ура-ура гаплар билан ўзимизни ҳам, бошқаларни ҳам алдамаган бўламиз. Кетдингизми, тамом кетдингиз! Энди фақат Ватанга, Ватандагиларга узоқдан туриб моддий ёрдам беришингиз, узоқдан туриб маънавий қўллашингиз, узоқдан туриб қандайдир мадад кўрсатишингиз мумкин. Агар шуни уддалай олсангиз Ватанга энг улкан хизматни қилган бўласиз. Қайтаман, деб ҳар куни жар солиш эса, ана шу хизматни қилмасликнинг бир баҳонасидир!

Ватанга қайтишни мендан кўра

кўпроқ истаган одам бўлмаса керак!

20 Май 2006

САВОЛ: Ватанга қайтиш ёки қайтмаслик ҳақидаги савол-жавобни ўқиб, юрагим алланечук бўлиб кетди. Жавобда сизни ватанга қайтмаслигингиз тўғрисидаги фикр англашилган. Сизга қандай билмадим-у, лекин сизнинг ашаддий мухлисингиз сифатида менга бу гапларни ўқиш ж-ж-ж-уда оғир. Биз сизни оила аъзоларимиз билан яхши кўрамиз. Деярли ҳар куни сизнинг фикр-мулоҳазаларингиз, китобларингизни муҳокама қиламиз. Мени ҳаётда эзгу орзуларим кўп. Сиз билан ватанда кўришиш ва сизни ўз уйимда меҳмон сифатида кўриш ўша орзулар сирасига киради. Ман аминманки, бундай орзули инсонлар Ўзбекистонда жуда кўп. Гапнинг индаллоси шуки, сиз ва оилангиз ватанга қайтишингиз шарт. Шундай эмасми? (Азамат).

ЖАВОБ: Албатта қайтишим шарт ва Ватанга қайтишни мендан кўра кўпроқ истаган одам бўлмаса керак! Бугунги режим ўзгариб, йўл очилиши билан мени Ватандан топасиз. Ватанга кетишга мутлоқ мажбур бўлган саноқли инсонлардан бири бўлганим каби Ватанга қайтиши савол остига тушмайдиган саноқли одамлардан бири деб биламан ўзимни. Мен умримнинг ҳар сониясини Ватанга атаганман! Буни айтишни истамаганим учун ёзмагандим. Аммо маълум бўлаяптики, камтарлик қиламан деб ҳам хато қилиш мумкин экан.

“Кетдингизми, қайтмайсиз” деган жавобни фақат Азамат укамиз эмас, яна бир қанча дўстларимиз ҳам менинг Ватанга қайтмаслигим тарзида тушунган бўсалар, демакки мен бироз ноаниқроқ ёзган ёки камтарликнинг тузини кўпроқ сепиб қўйган бўлсам керак.

Гап менинг ёки яна бир икки саноқли кишиларнинг тақдири ҳақида эмас, балки умумий анъана ҳақида эди. Мен ҳаммани масалага жиддий қарашга чақиргандим. Бармоқ билан санарли кишилар ўлим билан юзма-юз қолиб Ватанни тарк этгандилар. Аммо Ватанни шунчаки шамолнинг “шир” этганига ташлаб кетганлар ёки ширин ҳаёт излаб тарк этганлар бугун Ватанга қайтишни катта сиёсатга айлантираётганлари, кечирасизу менинг ғазабимни уйғотади.

Ахир Сизга ҳеч қандай таҳлика йўқ эди, фақат машина, уй-жой, бойлик истаб ташлаб кетдингиз! Шундай экан, самимий бўлинг! Агар Сиз “Мен яхши ҳаёт истадим ва кетдим” десангиз бу самимий бўлади ва бунга сизнинг ҳаққингиз бор, буни ҳурмат қиламиз. Мана гап нима ҳақида.

Бугунга қадар шаклланган анъана ва реаллик шундан иборатки, турли сабаблар билан Ватандан кетганлар қайтмаганлар ва қайтмайдилар. Бу минг йиллардир шундай бўлган ва яна шундай бўлиб қолади. Аммо ўз тақдирини Ватан тақдири билан боғлаган саноқли кишилар бундан мустасно.

Каримов мухолифатнинг терроризмга

аралашмаган қисмини сиёсатга тортмоқчи…ми?

27 Май 2006

САВОЛ: Кеча “Озодлик” радиосидаги чиқишингизда Ўзбекистонда ўзгаришлар томонга қараб ғимирлашлар борлигини айтдингиз. Ватанга қайтиш – қайтмаслик ҳақидаги саволларга жавоб берар экансиз, “режим ўзгарса…” деган шартни қўйган эдингиз, бу режим ўзгармаслиги ҳам мумкин деган маънони ҳам беради. Қолаверса, радиода бугунги шароитдан келиб чиқиб, режим ўзгариши имкониятларидан гапирдингиз. Ростдан ҳам Ўзбекистонда қандай тахминий вазиятлар пайдо бўлиши мумкин?(Холиқжон).

ЖАВОБ: Танганинг икки томони бўлганидек, ҳар қандай гапнинг ҳам иккинчи томони топилишига шубҳа йўқ. Лекин мен кўп нарсага ишонмасам ҳам Ўзбекистонда режим ўзгаришига жуда ишонаман.

Аввало ўзгаришларнинг тахминий эҳтимоллари ҳақида:

1.Иссиқ жон. Кутилмаганда Каримов “думалаб” қолиши мумкин. Бундай ҳолда ҳозирги вазиятда ҳокимият Мирзиёевнинг қўлига ўтади. Бунинг учун асос мавжуд. Агар бу ҳол кейинчалик юз берса, яна Мирзиёев ёки унинг ўрнида ўтирган шахс ҳокимиятга эгалик қилади.

2. Мен олаётган маълумотларга кўра, Мирзиёевни истамаган кучлар ҳам мавжуд ва улар ҳам жиддий ҳаракат қилмоқдалар. Бундан Каримовнинг хабари бор ва “думини қимирлатган”ларни асфаласофинга жўнатмоқда ёки жўнатиш билан овора. Баъзи бир маълумотларга кўра, Мирзиёевнинг энг яқин дўсти Эркин Халиловнинг ҳам “уйқуси қочган”.

Россия Мирзиёевни у қадар хушламагани учун баъзилар Эркин Халиловга “отни қамчиланг” деб маслаҳат беришган. Жумладан, “Ислом отамиз қўққисдан кетиб қолсалар нима қиламиз, отни қамчилаб қўйинг” деб маслаҳат берганлардан бири Эркин Воҳидов эканлиги айтилмоқда. Мен Эркин Воҳидов билан икки йил бир қўмитада ишлаганим учун ундан бундай журъат чиқишига ишонмайман. Лекин Эркин Воҳидовнинг ўғли Хуршид ҳали МХХ, ҳали ИИВ ертўласида бир-икки кечадан “тунаб” чиқмоқда экан.

3.Каримовга яқин манбалардан олинган маълумотга кўра, у Бухоро сафари чоғида Нақшбандий мақбарасида қўй сўйдириб, ўзини дуо қилдирар экан, маҳаллий мулланинг “Илоҳим дунё тургунча туринг” дейишига “Шу гапингизни ҳали мендан кейин келган одамга ҳам айтасиз” деб ҳазил қилган. Ёки Бухоро туманидаги “Ғанипўлат” фермер хўжалиги раҳбари Субҳон Ғаниев билан кўришар экан, “Чарчаб қолдим” деб юбориши Каримовнинг умиди сўниб, тақдирига тан бераётганидан дарак.

Хуллас, Каримов қай тарзда кетган ҳолда ҳам, ундан кейин ким келишидан қатъий назар Ўзбекистон ҳам инқилобзада Шеварднадзе, Кучма ёки Акаев даврларидаги вазиятни бошидан кечириши эҳтимолга яқин. Бу эса демократик мухолифатга жуда тор йўлак очилишига имкон беради. Тор йўлакни кенгайтириш қийин бўлмайди, агар бу иш халқ ҳашарига айланса, табиийки.

Кўрдингизми, булар катта қанордан бир анор! Шунинг ўзи ҳам “режим ўзгарса…” деган гапимнинг ишонч тарафи оғир босишини кўрсатади.

Илова: Каримов Путин билан учрашувга борганда бешта таклиф олиб борган ва Путиндан маслаҳатлар олган. Жумладан, у қайтгач, Девонда яқин маслаҳатчилари билан учрашганда, Путиннинг “Мухолифатнинг терроризмга аралашмаган қисмини сиёсатга жалб этиш керак”, деган гапини айтган. МХХ ва ИИВга мухолифатчилардан кимнинг кимлигини аниқлаш топширилган.

Диктатура- заҳар, вужудингизга кириб олиб, сизни лоқайд ва бепарво,

умидсиз ва бефарқ қилиб қўяди, овозсиз қулга айлантиради

7 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Ассалому алайкум Жаҳонгир ака, аввало сизга бўлган самимий ҳурматимни билдириб ўтмоқчиман. Илгари сизни танимас эдим, бироқ Университетга кириб, интернетни ўргангач, Сизни танидим, асарларингизни (уйимда интернетга уланган компьютерим бўлса-да, билиб бўлмайди, деган ўй билан ўртоқларимдан яширинча) ўқиб чиққанман. Мен собиқ шўролар даврида туғилган бўлсам-да, шу мустақиллик даврида ўсиб-улғайдим. Эсимни танибманки, бир кишининг, ўша халқнинг Доно Раҳнамоси бадиий раҳбарликларидаги бир ҳил “куй”ни эшитаман. Сизни ҳам қулоғимга ўрнашиб қолган доимий “куй”дан безиб тоза, янги ва энг муҳими самимий наволар эшитиш иштиёқи билан интернетга кириб, “Ота”нинг номларини гооглега қидиртирганимда, “ИАК” асарингиз орқали танидим.

Бир нарсага тушунмайман: Бўлаётган бу қинғирликлар, ифлослигу манфур ишлар ҳозирга келиб ҳамманинг ҳалқумига келган. Бироқ бир киши кўчада миқ этиб буни маълум қила олмайди. Нега деган саволга эса, кўпчилик “Бизнинг халқ азалдан бир-бири билан қўшилмаган ва қўшила олмайди. Жаноби Ҳақ ҳамма ҳалқларга нимадир берган бўлса, ЎЗБЕККА БИР-БИРИНИ ТИНМАЙ ТАФТИШ ҚИЛИБ, КАВЛАБ ТУРИШИ УЧУН ПЎЛАТДАН ЧЎП БЕРГАН!”, дея тагдор жавоб беради.

Дастлаб мен бу гапнинг қай даражада ҳақлигини текшириш учун узоқ ва яқин ўтмишимизга назар солиб чиқдим. Назаримда, бу гапларда ҳақиқат бордай, биргина мисол сифатида яқин тариҳимизга қора доғли саҳифалар бўлиб кирган “Пахта иши” ва ундаги Ивановларнинг қилмишларини эсга олиш етарли. Айтишларича, ўша пайтда бизда колхоз раисидан тортиб райком, ҳатто обкомларгача қўрққан бўлса, ҳудди шу жараённи Грузияда ҳам бошламоқчи бўлганларида, халқи чунонам тўполонлар қилгандан кейин “адолат таъминотчилари” бу ҳудуддан тез бадарға бўлишга мажбур бўлган эканлар.

Мени яна шунингдек бир муаммо ҳам қийнарди. Мен уни авваллари негадир таниқли шоир Эркин Воҳидовдан сўрамоқчи бўлиб юрардим. Балки, унинг оташин сатрларига маҳлиё бўлиб, ҳақиқатнинг танҳо куйчиси шул зот бўлсалар керак, деган қаноат бор эди менда. Аммо “ИАК”да у кишининг мулойим ва ним табассумли ниқоблари ортидаги башаралари очиб ташланганини кўриб, ўзимнинг соддалигимдан уялиб кетдим. У кишининг ҳақиқий портретларини чизиб берганингиз учун катта раҳмат. Майли бу алоҳида мавзу.

Хуллас, муаммо шуки, менинг кўпчилик оғайниларим бакалаврни битиргач, бу ердаги оғир вазиятдан қутулиш учун фаровон ҳаёт дардида ўқишни баҳона қилиб чет элларга (асосан АҚШ ва Европага) кетиб қолмоқдалар. Яқинда яна бир курсдошим ҳам Германияга кетишга бирга ҳужжатлар тайёрлашни таклиф қилди. Мен ахир ҳамма кетиб қолаверса нима бўлади, бу ер, шу халқ учун ҳам бир нарсалар қилиш керакку?”-деганимда у:

-Э, барибир бир ўзингни қўлингдан нима келади, қолаверса, “отамиз” Ўзбек-ни билган жойларигача олиб бориб қўйдилар, энди у оёққа туриб кетиши жуда мушкул, қолаверса, умр ҳаммага ҳам ўлчаб берилган, нега энди мен ана шу қисқа вақтимни ғалва-ю суронлар ичида ўтказишим керак?,- деб жавоб берди.

Ҳақиқатдан ҳам шундаймикан. Сиз сиёсатни яхши тушунасиз, бундан ташқари, юртимизнинг аҳволи четда янада яққолроқ кўринади-ку. Умуман, биз ёшлар учун бу ерда умид борми? Илтимос, бу борада фикрларингизни баён қилсангиз. Жавобингиз учун олдиндан раҳмат. (Исмоил).

ЖАВОБ: Ватанни севиш туйғуси ҳаммада бор. Аммо Ватан учун жон койитиш туйғуси ҳаммада йўқ.

Ватан ҳақида ҳамма гапира олади. Аммо Ватан ҳақида ҳамма ҳам бир нарса қила олмайди, ҳатто бунга қодир бўлсада.

Ватан ҳақида қайғуриш юракдан келади ва кимнингдир бўғзида қолиб кетади, кимнингдир ҳаётини остин-устун қилиб юборади.

Мен “Биз ватандан чиқиб кетиб хато қилдик” дея олмайман. Чунки Каримов бизни ўлдириб юбориш, қамоқда чиритиш учун юзимизга қараб қасам ичган кунлар эди. Мен билан бирга Каримовга қарши бош кўтарган депутатлардан қийнаб ўлдирилган Шовруқ Рўзимуродов, сирли равишда оламдан ўтган Тойиба Тўлаганова, ҳалига қадар зиндонда ётган Мурод Жўраев, Самандар Қўқонов ва бошқаларнинг қисматлари Каримовнинг ўзи шахсан таниганларга нисбатан кин сақлаши нақадар даҳшатли эканини кўрсатиб турибди.

Аммо бугун энди Каримов яна 1990 йилларнинг бошидаги каби “санларни қамоқда чиритаман” дея зиндонга ташласада у яна 15 йил томоша қилиб ўтира олмайдиган кун. Унинг қуёши найзага кўтарилиб, пастга оға бошлаганига кўп бўлди. Фақат ерга қоришиб кетиши қолди, холос. Шубоис Ватанда туриб, демократик мухолифат сафларига яқинлашмоқ бугунги ёшларнинг келажаклари ёруғ бўлишига кафолатдир.

Четга кетганлар ва кетаётганларга “Тўхтанг, орқага қайтинг!” дея олмайман. Бунга ҳеч кимнинг ҳаққи ҳам йўқ. Ҳар ким ўз тақдири ва ўз йўлини ўзи танлайди.

Каримов режими ёшларнинг келажаги ва тақдири учун ҳам ҳукмдорлик қилмоқчи бўлади. Биз эса аксимиз. Ёшлар ўз йўлларини ўзлари танласинлар деймиз.

Каримов режими уларга буйруқ берса, биз уларга маслаҳат берамиз. Яъни бир томон уларга ҳокими мутлақ, иккинчи томон уларга маслаҳатчи бўлмоқчи. Маслаҳат мажбурийлик ташимайди. Истаган олади, истамаган йўқ. Шу боис бизнинг маслаҳатимиз шуки, агар очликдан ўлмайдиган, зулмдан синмайдиган шароитингиз бўлса, четга кетманг. Кетган тақдирда ҳам, қора меҳнат сўқмоқларида ёки битмас тунларнинг ёғдусида йўқолиб қолманг.

Қайтишга тайёрланинг, билим билан, янгиланиш кучи билан, эътиқод билан, аҳд билан қайтишга тайёрланинг. Ҳали шундай кунлар келади-ки, Ватан сизнинг қўлингизга ўтади.

Эртанги кунга ишонч билан яшаш сизга куч беради ва сиз келажакнинг соҳибига айланасиз. Эртанги кунга ишонмаслик эса сизни адаштиради ва ҳеч кимга айланиб қоласиз.

Диктатура – заҳар, вужудингизга кириб олиб, сизни лоқайд ва бепарво, умидсиз ва бефарқ қилиб қўяди, овозсиз қулга айлантиради. Агар тафаккур ва вужудингиз ана шу заҳарга қарши оёқ тирай олса, демак сиз соғлом ва бу заҳарни вужуддан чиқариб, унинг асли ўрни бўлган ахлатхонага ташлашга қодирсиз.

Демократик кучларнинг майдонга қайтиш уринишлари

9 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Мен гарчи “Эрк”, “Бирлик” ва бошқа соғлом демократик кучларнинг ғоявий тарафдори бўлсамда, уларнинг кураш услубларини унчалик маъқулламаган бўлардим. Чунки тан оламизми йўқми, мухолифат (“Эрк”, “Бирлик”) билан халқ ўртасида икки томонлама алоқа ҳақиқатан ҳам узилиб қолган. Ўзбекистонда инқилобий ўзгаришлар бўлиши учун интернет, Озодлик-ББCдаги чиқишлар, Лондон ва Вашингтондаги учрашувлар жуда-жуда камлик қилади, менимча. Битта мисол: Бугунги ўзбекистонликлар “Эрк”, “Бирлик” мафкурасидан кўра Ҳизбутчилар тўғрисида кўпроқ маълумотга эга. Бугун Ўзбекистонда Ҳизбутчилар кириб бормаган бирорта маҳалла қолгани йўқ, десам лоф бўлмайди. Соғлом мухолифатнинг ҳам Ҳизбутчилар сингари “подполя”да ячейкалар ташкил қилиш, жонли одамлар билан алоқа ўрнатиш орқали курашиш усулларини қўллаш вақти етмадимикан? Сизнинг фикрингизни билишни истардим.(Барлос).

ЖАВОБ: Халқ билан ораси узилиб қолган куч ҳаёт риштасидан айрилиб қолган қоқ танага айланади.

Биласизми “жамиятдаги вакуум” деган бир тушунча бор. Бу сиёсий майдонда бўшаб қолган жойни англатади. Сиёсий майдонда бўшаб қолган жой узоқ шу ҳолда қолмайди. Бўшадими, майдондан чиқиб кетган бир кучнинг ўрнини иккинчиси эгаллайди.

Каримов режими демократик кучларни қатағон қилиш билан уларнинг ўрнига бошқа кучлар келди. Жумладан сизнинг таъбирингиз билан айтганда “Ҳизбутчилар”. Демократик кучлар қатағонга учраганда заиф бўлгани каби бугун “Ҳизбутчилар” ҳам сиз айтган каби кучли эмас. “Бугун Ўзбекистонда Ҳизбутчилар кириб бормаган бирорта маҳалла қолгани йўқ, десам лоф бўлмайди” дебсиз. Лекин бу лоф. Лоф бўлганда жуда катта лоф ва Каримов режимининг “ҳаммаёқни ҳизбутчилар босди” деган иддаосини оқлайдиган даражада катта лоф бу!

Балки улар демократик кучларга нисбатан яхшироқ шаклланган бўлишлари мумкин. Аммо улар бугун жамиятни ўзгартира оладиган даражадаги катта куч эмас. Буни Тожикистон ва Қирғизистон тажрибаси ҳам исботлади. Қирғизистонда ҳатто ҳукумат вакууми пайдо бўлганда ҳам улар “подполя”дан очиққа чиқа олмадилар. Демократияларда эса “подполя” бўлмайди. “Подполя”га кирдингизми демак, сиз демократ эмассиз.

Тўғри, Ўзбек жамияти бугун диктатурадан қутулиш учун ҳар қандай кучга умид билан қарамоқда. Аммо бу дегани бутун мамлакат аҳолиси диний давлат тарафдори дегани эмас. Лекин демократик кучлар мамлакатни бугунги каби ташлаб кетаверсалар, табиийки биз заиф деб атаётган ҳар қандай куч майдонда ҳокимлик қилиши мумкин.

Шунинг учун ҳам бугун президент сайлови олдидан бирлашиб, мамлакат ичидан бир номзод чиқариш учун бўлаётган интилишлар аслида демократик кучларнинг майдонга, халқнинг ҳузурига қайтиш учун очиқ курашидир. Аммо бу кураш қандай тус олади, буни яқин келажак кўрсатади.

-Қувғиндаги ижодкорлар уюшмаси ва

Кимнингдир кўнглини овлайин деб ўйлаш ижодкорнинг инқирозга юз тута бошлаши ҳақида

10 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Агар ўқиган бўлсангиз, рус тилида чиқадиган Узметроном сайтида http://www.uzmetronom.com/fact/hushe_bivaet-_no_redko янги ташкил топган Қувғиндаги Ўзбек ижодкорлари уюшмаси ҳақида “қалампир сепилган” бир мақола чиқди. Унда айтилишича, бу ташкилотни “Бирлик”ни Каримовнинг оёғига поёндоз қилиб ташлаган, шу пайтгача ҳукуматнинг иккинчи даражали нашрларида раҳбар бўлиб, ижоди кўзга ташланмаган Исмат Хушев ташкил қилган. Ҳатто номини ҳам у бергани, агар мўъжиза рўй берса бу ташкилот ҳомийлигида ўлмас асарлар яратилиши каби гаплар айтилган.

Лекин сизга саволим бошқа. Шу ташкилотга муносабатингизни ва унга аъзо бўлиб-бўлмаслигингизни билмоқчи эдим. Қолаверса, “ижодкорнинг кимлиги”, “ижодкорнинг мустақиллиги” “ижодкорнинг мақтовпарастлиги” каби тушунчаларга сизнинг нуқтаи назарингиз қандай? (Отабек).

ЖАВОБ: Дарҳақиқат ўқимаган эканман. Ўқидим. Раҳмат. Менинг билишимча, бу ташкилотнинг асосчиси Юсуф Расуловдир. Чунки ташкилот тузилиши жараёнида шунақа нарса тузаяпмиз дея Юсуф Расулов бир мактуб ёзган ва Низом лойиҳасини юборган эди. Унга тузилажак ташкилотни қўллашимни билдириб жавоб ёзгандим. Чунки мен доим янгилик, янгиликка интилиш тарафдориман. Эсингизда бўлса, 2005 йил, 23 Июлда ёзган “Яна янги ташкилотми?” деган мақоламда агар ҳар бир одам биттадан ташкилот тузса ҳам бундан фақат фойда келишини айтган эдим. Ташкилот тузиш жуда осон, аммо уни ишлатиш анча мушкул. Шу нуқтаи назардан сиёсатдан узоқ туришни мақсад қилган бу ташкилотга омад!

Менга юборилган лойиҳани кўриб чиқиб, Юсуф Расуловга унинг номланиши билан боғлиқ бир фикр ёзгандим. Гапни чўзиб ўтирмасдан икки савол билан фикримни англатишим мумкин. Фараз қилинг, эртага Ўзбекистонда демократия бўлди. Шунда бу ташкилот номини қайтадан қўядими? Ёки қувғинга учрамасдан ижоди дунё кўзини кўра олмай юрган ижодкорлар бу ташкилотга аъзо бўлишни истасалар-чи? Юсуф Расулов бу фикримга ижобий қарагани ва мени тушунгани учун раҳмат.

Аъзо бўлиш ёки бўлмаслик ҳақида. Менимча бу ташкилотни тузиш ғоясини қўллаганимнинг ўзи етарли бўлса керак. Аммо менинг унга аъзо бўлишим ҳақида гап ҳам бўлиши мумкин эмас.

Энди бу масалани ёпиб, сизнинг ижодкор қиёфаси борасидаги гапларингизга мухтасар тарзда жавоб берсам. Демак:

Ижодкорнинг кимлиги : ижодкорнинг кимлиги бирор бир ташкилотга аъзо бўлгани ёки қандай унвон олгани билан эмас, балки унинг ижоди билан баҳоланади. Аъзолик ёки унвонлар кўпинча ижодкорнинг зиддига ишлайди ва истеъдодни тупроққа қориштиради. Диктатура режимининг қаҳрамонлик унвони катта истеъдод соҳиблари Эркин Воҳидов ва Абдулла Ориповни ер билан яксон қилгани каби.

Ижодкорнинг мустақиллиги: ижодкор жуда ҳам мустақил ва ўз позициясида устивор турадиган шахс бўлиши керак. Масалан, мен бугунга қадар ҳеч кимга тобе бўлмадим ва кўнглимдаги бор гапимни у кимга тааллуқли бўлса ҳам очиқ айтдим. Буни Тангридан келган буюк ажр деб биламан. Чунки бу ҳолатни жуда оз одамларда кўрдим. Баъзилар мени тушуна олмагани ҳам шундан бўлиши мумкин. Буни нормал ҳол деб биламан. Бошқалар мени тушуна олмаса нима бўлади, уларнинг кўнглини овлайин деб ўйлаш ижодкорнинг инқирозга юз тута бошлашидир.

Ижодкор бировнинг этагига осилишини шармандалик деб биламан. Лекин бизнинг жамиятда ўзини ижодкор деб ҳисоблаганлар албатта, кимнингдир этагига осиладилар. Бошимизга келган балолар мана шундан. Ўзбекистонда саноқли ижодкорларгина Тангри берган ажрни оёқ ости қилмадилар. Аксарияти бу ажрни топтаб ташлади.

Шоҳга маддоҳлик қилсанг, ё қул, ёки ўғрисан,

Золимга исён этсанг, демак халқнинг ўғлисан.

Ижодкорнинг мақтовпарастлиги: мақтов ва гиёҳванд модданинг фарқи йўқ. Ҳар иккаласи ҳам кишини маст қилади, ақлини ўғирлайди ва нашаванд этиб, танқидни эшита олмайдиган даражада кар қилиб қўяди. Ижодкор мақтовни эшитишдан ҳам, мақтовга маҳлиё бўлишдан ҳам устун тура олса у ижодкордир. Акс тақдирда у нашавандга айланиб қолади. Ўзбек жамиятида, афсуски, бугун нашавандлар даври бўлди!

Жаҳонгир Шосалимовнинг қаҳрамонлиги

11 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Ўзбекистон ичида яшаётган Жаҳонгир Шосалимов ўз номзодлигини президентликка қўйганлиги ҳақида маълумот ўқиб қолдим. Бу маълумот ҳақиқатга қанчалик яқин? У киши номзодлигини қонуний равишда рўйхатдан ўтган ҳолда қўйдиларми ёки муҳолифат сифатиданми? Шу ҳақда уз мулоҳазангизни билдирсангиз. Мақолани қуйидаги линкда уқиш мумкин ( Ж.Шосалимов).Ҳурмат билан, Комилжон.

ЖАВОБ: Амалдаги қонунларга кўра, Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзодлар кўрсатиш сайловга олтмиш беш кун қолганида бошланади ва қирқ беш кун қолганида тугайди. Яъни бунга бор-йўғи 20 кун берилган.

Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзодлар кўрсатиш сиёсий партияларнинг юқори органлари томонидан, яъни қурултой томонидан ёки сайловчилар ташаббускор гуруҳи йиғилиши томонидан амалга оширилади.

Ўзбекистонда шахсларнинг ўзларини-ўзлари номзод сифатида кўрсатишлари қонунда назарда тутилмаган. Лекин демократик тамойиллардан келиб чиққанда, бу нормал ҳодисадир. Чунки демократияларда шахслар ўз номзодларини илгари суришлари ва шундан кейин партия ичи сайловида қатнашишлари ёхуд якка тартибда ўз тарафдорларини тўплашлари одат тусига кирган.

Сиз айтган ҳолда Жаҳонгир Шосалимов сайловчиларнинг ташаббус гуруҳи томонидан номзод сифатида кўрсатилиши мумкин. Бошқача айтганда у фуқароларга олдиндан нафақат розилик бермоқда, балки мени қўлланганлар деган ишорада ҳам бўлмоқда. Унинг бу фуқаролик ҳаракатини диктатура шароитида қаҳрамонлик дейиш мумкин.

Мамлакат ичидаги мухолифат сафларидан ана шундай қаҳрамонлар кўпроқ чиқса, уларнинг орасидан бир кишини танлаш шунча осон кечади.

Умуман шу кунларда сайлов билан боғлиқ жуда кўп саволлар олмоқдаман ва яқин орада бу йўлдаги тўсиқлар, қонуний имкониятлар ва мухолифатнинг имкониятлари каби масалаларни ўз ичига олган батафсил бир мақола ёзсам керак. Бу айни хусусдаги саволларига жавоб кутиб турган ўқувчиларга ҳам жавобим бўлади.

Гумон фитнадир! Гумон учун Жабборнинг жазоси бор!

14 Июн, 2006 йил

САВОЛ: 10 Июнда ҳттп://cентрасиа.орг/неwсА.пҳп4?ст=1149907620 да рус тилида Абдураҳим Пўлатов ҳақида бир мақола чиқди. Мақола автори Пўлат Тошев деб айтилган. Шу мақолани сиз ёзган деб эшитдим. Шу тўғрими? (Олимжон).

ЖАВОБ: Агар бу саволни сиз каби сиёсатнинг паст-баландини тушуниб қолган бир укам бермаганида ёки бу саволни биргина сиздан эшитганимда эътибор қилмасдим. Бу савол мени ранжитди. Чунки мен фикримни очиқ айтишда ҳеч кимдан қўрқмаган, чўчимаганман. Шундай экан, Пўлатовни ҳам ўз номимни очиқ қўйиб, жуда кўп марта, кескин равишда танқид қилганман. Ҳеч ким унинг юзига қараб менчалик аччиқ гапларни айтмаган бўлса керак.

Менда кимнингдир номидан ёздириш, имзосиз ёзиш ёки бошқа исм билан ёзиш, “мустақил хабар” тарзида” дарс бериб қўйиш” касали йўқ. Гапим бўлса, ўз номимдан очиқ ёзаман. Бугунга қадар ҳатто ҳаётимни таҳликага қўйиб, ҳеч ким ёзолмаган мавзуларда ҳам ўз номимдан очиқ ёзиб келдим. Бу билан жамиятимизга ва кишилар онгига сингиб қолган қўрқоқлик ва сиртдан иш битириш иллатига қарши курашни ҳам ўйлаганман. Шундан қутулсак, миллатимиз соғлом бўлади деб ўйлаганман. Афсуски, сизнинг бундай саволингиз мени ранжитди ва меҳнатларим зое кетгандек ҳис қилдим ўзимни.

Яна ҳам ачинарлиси, ҳатто Сулаймон Мурод ҳам “Бу мақолани ўша куни воқеа жойида бўлганлардан бири ёзган бўлиши керак. Бор одамлардан эса фақат сиз ёзишингиз мумкин” дея уялмай-нетмай “тўп”ни мен томонга итқитгани дилимга оғир ботди.

Агар мен ёзганимда Пўлатовни ёмонлаб, ўзимни, Сулаймон Мурод ёки Муҳаммад Солиҳни мақтамаган бўлардим. Чунки Пўлатовнинг гапларида қисман жон бор. Узоққа бормайлик, унинг ўтган йили мухолифатни бирлаштириш ҳаракатларимизни чиппакка чиқаришдаги “жонбозлиги” менда жиддий норозилик уйғотган. Буни унинг ўзига, юзига очиқ айтганман. Мен уни ёши ўзимдан анча катта ва оддий бир юртдошим сифатида ҳурмат қиламан, қадрлайман, аммо сиёсатчи сифатида эмас. Шундай экан, унақа мақолани мендан кутманг!

Мен ўша мақолани ўқишим билан услубига қараб, “Ҳа, бу фалончининг услуби” деган гап хаёлимдан кечди. Аммо гумон фитнадир, гумон учун Жабборнинг жазоси бор дея буни хаёлимдан чиқардим. Сизга ҳам шуни тавсия қиламан.

Саволларга жавоб бермаслик

диктатурага хос одатдир!

15 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Мана сиз саволларга жавоб бериб турасиз. Баъзилар эса бутун жамоатчилик томонидан сўралган саволларни ҳам инкор этадилар. Буни қандай баҳолаш мумкин? (Обид).

ЖАВОБ: Саволларга жавоб бермаслик диктатурага хос одатдир. Диктатуранинг қулоғи кар. Саволларни эшитмайди. Эшитган тақдирда ҳам эшитмасликка олади. Чунки жавоб бера олмайди. Хато гапириб қўйишдан қўрқади. Тили ва дили бир эмаслиги маълум бўлиб қолишидан чўчийди. “Вақтим йўқ!”, “Бандман!” дея баҳоналарни рўкач қилиши мумкин. Аслида эса саволни ҳам, савол берувчиларни ҳам менсимагани туфайли шундай ҳол юз беради.

Бир киши сизга савол бердими, бу саволнинг қандай оғирликда бўлишидан қатъий назар бу ўша одамнинг сизга эътибори ёки ҳурматини кўрсатади. Бировнинг эътибори ёки ҳурматини оёқ ости қилсангиз, табиийки ўзингиз ҳам оёқ остида қолиб кетасиз.

Биз халқимизнинг камчиликларини ҳам очиқ айтишга ўргана

олмас эканмиз, ҳеч қачон халқ бўла олмаймиз!

16 Июн, 2006 йил

ЖАВОБ: Бугун тамойилни бузиб жавобни олдинга олдим. Гап шундаки, ҳаётга бефарқ бўлмаган талаба йигитнинг, ҳаётни Абдулла Қаҳҳор “даричаси”дан кузата олиш лаёқатига эга йигитнинг саволи жуда долзарб ва жавоби ҳам ўзи билан бирга.

Буни ҳаммага ўқишини тавсия қилган бўлардим. Яқинда Ғарбга келиб олган бир укамиз халқдан нолиган улкан шоир Юсуф Жумани халқдан ортда қолган одам деб ёзибди. Бир нарсани унутмайлик, биз халқни ҳар қанча севсак ҳам ўз жонимизни ундан устун кўриб, четга кетдик.

Юсуф Жумага эса Америкага келиш таклиф қилинганда ҳам у ўз жонини ўйламади. Демак, халқ ҳақида аччиқ гаплар айтишга шу халқ учун жонини фидо қилаётган Юсуф Жуманинг бизга нисбатан кўпроқ маънавий ҳаққи бор. Худди Тошкентда тиқилинч автобусларда туртилиб-суртилиб юрган мана бу қобилиятли йигит-Абдулло каби.

Биз халқимизнинг камчиликларини ҳам очиқ айтишга ўргана олмас эканмиз, ҳеч қачон “буюклик” касалидан қутула олмаймиз, халқ бўла олмаймиз!

Биз Ватанни соғинган каби Ватанда демократияни шу қадар соғинган йигитга қулоқ тутинг:

САВОЛ: Ассалому Алайкум Ҳурматли Жаҳонгир ака ва ватандошлар.

Мен Тошкентдан ёзаётган ушбу хатим билан бир-икки ўзимнинг фикрларимни айтмоқчиман. Қарши бўлмасангиз Жаҳонгир ака, буни оммага ҳавола этарсиз.

Билмадим мен айтмоқчи бўлган мавзуда бошқа фикрларни олдин ҳам олгансизми ёки йўқ, лекин мен Буюк Ўзбек халқининг ҳозирги кундаги ҳатти-ҳаракатлари, феъл-атвори ҳақида гапирмоқчиман. Мен ҳам ўзбекман, Тошкентда оддий оилада туғилганман. Лекин билмадим халқим, миллатимга нисбатан ўзимда бундай, норозилик деймизми,пайдо бўлди ва мен шуни айтишга ботиндим. Ҳақ гап – ҳақ гап.

Ҳозирги пайтда Ўзбекистоннинг, умуман ўзбекнинг шу аҳволга тушиб қолишига айнан ўзбекнинг айби, бошқа сабаблардан ҳеч ҳам кам бўлмаган деган қарор келдим.

Ўзбек сўзи қаердан келиб чиққанини билмаслигим айбим. “Ўзига бек” ёки бошқачароқми? (ҳулоса қилиб кўриш керак!). Тариҳдан маълум, саркарда Амир Темур ўзидан кейин катта империя ташлаб кетган. Кейин нима бўлди? Авлодлар, ака-укалар… бир бирлари билан ер, мулк талашиб ўзаро урушар, халқ қонини тўкар.

Тўғри кўпроқ ерларни босиб олиш, урушлар ўша даврларга ҳос, ҳамма мамлакатларда ҳам бўлган. Лекин биздагидек ўзаро миллат ўз гўштини егани бўлганмикин?

Мен бу савол билан озми-кўпми тарих ҳақидаги билимларимга таяняпман: эслаб кўринг, Чор Россияси бостириб киришдан олдин, буни аниқ билиб турган ҳолда, уч хонлик ўртасида қанчайин шундай қон тўкишлар бўлиб ўтган? Натижада заифлашган Ўрта Осиё анчайин енгил тарзда руслар томонидан қўлга киритилган. Билишим бўйича баъзи хонлар ўзлари улар билан келишиб олишиб иш кўришган, кейинчалик қандайдир адьютант ёки шу каби мукофотлар ҳам олишган.

Қанча вагон олтинлар Питербург, Москов тараф йўл олгани ҳақида ҳалигача одамлар тилида гаплар юради. Албатта, қанчадан қанча ватанпарвар инсонларни инкор этмоқчи эмасман, улар кўп курашишган, лекин ким билан нимани, ўз халқи билан ўз ериними? Мен шу ўринда нотўғри маълумотга эга бўлиб, хато айтаётган бўлсам узр сўрайман ва энди ҳозирги аҳволга назар ташлашга чорлайман…

Ҳозирчи, мисол учун Тошкентда аҳвол қандай? Буни тасвирлаб беришга ҳаракат қиламан: Бугунги кунда нафақат давлат бошида турган “катталар”, балки оддий аҳоли ўртасида ҳам ҳеч бўлмаганда маданият, ўзаро ҳурмат деган нарсалар борган сари афсуски йўқолиб бормоқда.

Баъзи жойларда умуман йўқ деса ҳам бўлади. Давлат органлари, ташкилотлар (нодавлат банк,ташкилотлар бундан “мустаснороқ”) ёки бўлмаса оддий жамоат жойларида маданият ва одоб деган нарсалардан асар ҳам қолмаганлигига амин бўляпман.(албатта бу гапим билан юз фоиз одамларни айтмоқчимасман!) мисол-1.Аксар ҳолларда оддий ЖЭК(ҳозирги турар жой ширкати)ларга кириб у бу маълумот сўрамоқчи бўлсангиз, кайфиятингиз жуда ёмон бўлиб чиқиб кетасиз. Агар бордию қандайдир турар жойдан маълумотнома, ёки қандайдир ҳужжатга муҳр керак бўлиб қолса-чи?! Буни гапириб ўтирмайман…қисқаси пул билан эришасиз.

Ўзим билан боғлиқ бўлган чалкаш ва жуда қизиқ мисол: менга туманимиз мудофаа ишлари бўлимида (военкомат) қандайдир ххх-форма номли справка олиб келишим кераклигини айтишди. Ҳурсанд бўлган жойим, бу справкани қаердан олиш кераклигини ҳам айтишди – ЖЭКдан.

ЖЭКка бордим, ёши катта аёл бу справка қанақа бўлиши ҳақида билишини, лекин мудира опа йўқлиги сабаб барибир муҳр қўйдиролмай кетишимни айтиб, кейинроқ кел деди. Кетма-кет 3 марта ЖЭКни зиёрат қилганимдан сўнг ҳалиги аёл айтган справка берадиган инсонни топдим. Лекин униси унданам ақлли чиқиб қолди.

Менга бу справкани бу ердан эмас, паспорт столи(паспортиска)дан олишим кераклигини тушунтириб қўйди. Жахлим чиқмади десам ишонмайсиз, тўғри қиласиз. Паспортистка аёл ҳафтада 3 кун ишлайди, эшигини олди ҳамиша “меҳмонлар” билан гавжум. Энди навбат келса, обед вақти бўп қолади…уруш жанжал.

Бу ерда кўпинча муомала ҳақида гапириш ноўрин. Майли кириб ҳам чиқдик. Лекин иш битмади. Аниқ бўлишича, мен бу кишидан шу формани олишим учун, ҳалиги ЖЭКдан думалоқ муҳр босилган, уйимиз ҳужжатининг нусхаси керак экан.

Во ажаб, шу арзимаган нарса ҳаёлга келмаптида…аттанг. Бундай ишлар қилиб юрмаган кишилар учун осонмас-да. Бўлмаса бир оғиз гап айтсаку ЖЭК дагилар, бир неча марта лайча бўлиб бориб келмаган бўлардим.

Шу ўринда пулингиз бўлсачи, ооо ундан жуда самарали фойдаланишингиз мумкин. Чунки бир оғиз гап+мулла жиринг ЖЭКдаги хонимга, ва эртага керакли справкани олиб кетаверинг ёки менга ўҳшаб…. Бу дегани, ҳа, кўп марта айтилаётган порахўрликнинг миллат қонига сингиб бораётгани. Оддий қийналган пистачидан тортиб жаноб Каримовга қадар. Бунга яхшироқ бўлган анча мисол келтиришим мумкин.

Мисол-2. Транспортлар. Шаҳар гўзаллашиб бормоқда, аксар Мерседес-Бензларда юрамиз, ҳаёт эса борган сари қийинлашиб бормоқда десам, ажабланмайсиз, албатта. Одамлар транспорт воситаларида қалай юришади? Метрополитен учун ойлик йўл чипталари йўқ қилингани ҳақида биласиз. Бу ўқувчи, асосан студентларга Мике Тайсоннинг чап қўл зарбасидек бўлди.

Айтиш керак Ўрта Осиёдаги ягона метрополитен бекатлари аввалгидек гавжум эмас. А майли мерседес, шкодалар бор-ку! Аммо бу асло яхшиликка олиб келмади. Икки йилларча метрога ўрганган эканманми, ер устида ҳаракатланиш жуда қийинлигини биляпман. Биласиз, ёз пайт Тошкент қандай исиб кетади, уни устига ҳайдовчилар плани бор, бола-чақаси бор…осонмас. Аммо бир омадиз юришмай, автобус ичи зич пайт, қоқ пешинда, тепасидан серқуёш нурлар уриб турган бўлса-ю, лекин ҳайдовчи ака яна 2 та метрони кутиб(метро бекати ёнидаги автобус бекатда) кейин юришни режалаштириб қўйган бўлсалар…бу аҳволга тушишни ҳеч кимга раво кўрмайман.

Бошидан ўтганлар мени тушунишади. Кун дим-ку, ёши катта кўтарадиган кўтармийдиганлар бор, ким кеч қовотти, кимми нафаси қайтиб кетвотти,- деган ҳаёл камдан кам ҳайдовчининг калласига келаяпти.(Келаётганларга раҳмат айтмоқчиман фурсаттан фойдаланиб.)

Миянгизга келган фикр тўғри : Агар планни тепа ошириб юборган бўлса булардами айб? Бола чақа мўлтиллаб қараб турса, одамлар кўзга кўринадими? деб ўйлаш ҳам тўғридир бир тарафдан. Лекин лиқ тўла автобус одамлар қарғишини(деярли ҳамма ичида айтади) эшитиб топилган пул уларнинг бола-чақасига юқармикин. Куни кеча бир одам шундай иссиқда ўзидан кетиб қолди…ва б.

Майли бекаттан ҳам амал тақал қилиб силжиб оламиз. Бу ҳолҳам сизга қизиқ туюлади, айтиб бераман,менимча ҳали эшитмагансиз;-). Бунақа бўлади: учта эшик очиқ, ҳуллас бояги ҳолат, иссиқ метро ёнидаги бекат. 10см-10см олдинга силжиб-тўҳтаб,силжиб-тўҳтаб “юришга ҳаракат қилаётган” автобус олди эшигидан ярим ерда турган чиптачи баланд баланд овоз билан,”Фарҳод бозор-падмасковний – ҳокимият” ёки бу тарафга “сергели-мошина бозор-эркин”(овозлар баъзида жуда баланд ёқимсизки, 5 минутдан кейин, бу сўзлар қулоғингиз тагидан кетмай қолади, албатта автобускетиб бўлгандан кейин.).

Шу 10см-10см олдинга силжиб-тўҳтаб,силжиб-тўҳтаётган автобусдагилар ҳам “ана кеттик-мана кеттик” деб , бир ҳурсанд бўлишади, бир ичида сўкишни давом эттиради. Ачинарлиси “қани кеттик энди”, “юрақолинг” деган гаплар жуда камдан-кан пайтлар чиқади. Бундай устидан кулишликларга инсонлар ҳам ўрганиб қолишмоқда, норозилик билдиришликлар бўлмаяпти.

Шу пайт русларда бўлган ачинарли ибора “узбеки – барани” дегани калламга келади. Тўғри ахвол жуда ачинарли, замонимиз оғир, лекин бир бирини миллат чуниб ҳурмат қилса енгилроқ бўлса бўладики баттарлашмайди-ку? Йўлга ҳам тушдик, кетяпмизу лекин секин. Нега? Жавоб тайёр одам йиғиш керак. Аксар ҳолатта ” тезроқ юрийлик ” деб ўзига ёки чиптачига мурожаат қилинганда камида “бизани воқтимиз бор, воқт бўйича юрамиз” деган жавоб оласиз ё жуда оғир ҳолатларда яхшилаб сўкиш эшитиб оласиз.

Қоида бўйича, гараждан чиқаётиб воқтини билиб чиқиши керак, лекин уларга буни аҳамияти йўқ , чиқиб олишса бўлди. Атрофга қараб воқтти билволишади. Бир қараса орқасидан яна овчи кевоттими, демак пойга булади.

Омади келмади – қисқа пойгада ютқазди, энди сираям шошилишга ҳожат йўқ, ҳаммаси олдинда! Агар шуни юзига солиб “и-я ака, боя қайтишда тез юрдила, нега энди секин юрвоссила, битта йўл-ку” деб қитмирроқ савол берсангизчи, ўшанда очиқчасига эшитасиз “70 минг план қўп қойган, онансини …и, қаттан обораман ман-а а?”.

Бу эса яна бояги гап. Одам йиғиш бир масала. Боя пойга дегандим. Пойга бўлмаса ҳам, омадиз келиб яхши тезликда кетаётган автобусдасиз. Лекин улар ҳам кўпинча салонда нима ташиётганларини унитиб қўйишади. Тўла, иссиқ.. а майли куз ҳавоси, ок . Биров зўрға турибди оёқда, чарчаган, мазаси йўқдир ёки майли шунчаки кетаяпти. Силкиниб у-ёқдан бу-ёққа бориб келади. Бу”Счумачер” нинг светофорларда жой талашиб кириб олишлари, бекатларда шунақа тормозлар билан тўҳташлари…Буни ман сизга кўп марта бошидан ўтган ва баъзида бунга эътироз билдириб, таъзиримни еган, айтяпман. Эътироз, норозилик билдирдизми сиз уларга душмандан баттар кўринасиз. Бу одам ташиш эди ҳолос!

Салонда йўл кира ҳаққини йиғиш жараёни анчайин аянчли бўлиши ҳам мумкин. Зўрға кунини кўраётган, баъзан кўкракда орденлари билан чиққан, жуда қари пенсионерлар камроқ йўл кира ҳаққини тўлашни ҳохлашлари табиий хол. Лекин бошидан ўтганлари, бу ишни қилишмайди. “Қатта ёзиб қўйипти , пенсионерларга 50 % деб”, деган бақир чақириқлар бод-бод қулоққа чалинади. Баъзида улар шаънига айтиладиган ёмон гаплар, куракда турмайдиган сўкиниш-ҳақоротлар ўтиб тушади. Бу ҳаммаси яна планга бориб тақалади. Лекин шу ҳунук можарони кузатиб турган бошқаларчи….

Жуда-жудаачиниш билан айтаман Жаҳонгир ака, лаоқал “мана бер ман тўлайман” ёки “а бўлди тинч қўй” демийдиям. Камдан-кам ҳолларда. Кўрганэкансан, ўзинчи дейишиз мумкин. Мен бундай холларда албатта ўзими четга оладиганлар тоифасига кирмайман. Лекин шу йўл биланҳаракат қилганизда , сизни ҳам можарога аралиштириб юбораверади баъзилари.

Бу автобусда ичида буладиган баъзи кўринишлар эди. Тўғри, ҳамма автобусларни ёппасига айблаб ўлиппанми. Инсофли ва яхши инсонлар ҳам ишлашади ўша плани осмон автокорхонада! Уларга минг раҳмат айтмоқчиман. Лекин юқоридаги кабилар олдин қанақа билмадин , кундан кунга афсуски кўпайиб боряпти.

Ҳали сариқ чироқ ўчиб улгурмай, орқангиздан сигналини кучи борича чаладиган, ноилож пул кетига тушган шахсий автоулов эгалари ҳақида гапирсам хатим чўзилиб кетади.

АҚШда 2 йил бўлиб, тўсаттан онасини деб, аэропортдан тўғри бир ўзи уйга келиб, 3 соаттан сўнг мен билан учрашган дўстимнинг гап орасида Тошкент ҳақида айтган сўзи ҳеч эсимдан чиқмайди: “…тўба, одамла бир-бирини еб қўяй девоттия-а..”.

Шу каби муаммолар ҳақида мен кўп яқинларим, дўстларим билан суҳбатлашиб кўп мулоҳаза юритаман. Чет элдаги ватандошлар билишадими йўқми шунчалик бу нарса кучайиб кетганини, лекин мен ёзяпман.

Анчадан бери фикрларимни кўпчиликка айтиш, улардан ҳам фикрлар эшитишни истардим. Оҳири ҳафсала қилиб ёздим. Бунгаям бўлган туртки, соат кечки 9 да, кўп сонли дарслар сериясидан сўнг, тўғриси, чарчаб келаётиб, автобусда юқорида айтганимдек ҳодиса бўлгани. Бугун кун айниқса дим бўлди. Тўғриси кишини жони хиқилдоғига келиб қолади, шунақанги яхши “нафас олишга” ҳалақит қилаётганларни ёмон кўриб кетасизки….Оҳири ёздим.

Бу Жахонгир ака, анча ўйлаб юрилган қўшимча фикрлар билан, шу кеча тунгача пайдо бўлган “иншо”. Мен айтмоқчи бўлган асосий нарса нима эди ўзи?::

Бундай ҳолатлар олдиндан бор, мен бошида оз бўлсада тарихдан мисол келтиришга ҳаракат қилдим. Ўзини ўйлаш, ҳурматсизлик ва ҳоказо.

Ўзини ўйлаш инсонга хос, лекин биз ўзбекларда шу ҳусусият кўпроқ эмасмикин? Шу сабабдан Каримов шиорларидан бирига айланган “Ўзбекистон ҳеч кимга қарам эмас, бўлмайди ҳам” ёки “..кам эмас бўлмайди ҳам” каби сўзлар жуда анчадан буён ғирт сафсата бўлиб келмаётганмикин? Қани халқпарварлик, ўзаро ҳурмат, шарқона иззат? Бу нарсаларни йўқ бўлиб кетгани, кейинроқ қийин бўлмасмикин? Халқ иллатларини даволаш пайти етмадимикин?Бу нарсалар қаёқда? Замон қийинлиги-ю, яшаш анчайин мушкуллашиб бораётганлигини пеш қилиб ё шуни сабаб қилиб олиш??? Йўқ-йўқ, менимча бу нарсалар олдин ҳам унчалик кўзга кўринмаган.

Шунчаки ҳозир у умуман кўздан қочяпти.Ҳақиқий инсонлар қани?Давоси Демократия-ми? Менимча биз аввал ўзимиздаги бу лоқайдлик-у, бош эгиб кетаверишлик, бошқаларга зулм-у, ўз ҳурматини билмаслик, нуқул ўзини ўйлашлик каби иллатларни йўқотмас эканмиз…ким билсин, келажакда келадиган демократ ҳам шу касалликка дучор бўлиб , Каримов-ИИ га айланмаслигига ким кафолат беради?

Жаҳонгир ака, сизлар, муҳолифат анчадан бери демократик давлатлардасизлар. Кўпчилик у ерларда анча яшаб, ишлаб(легал) келган ёшлар бу ерга кўниколмай, яна кетишаётганларини биламан. Қийин бу ерда. Сизлар анчадан бери ҳаракат қиласизлар, демократиямиз учун курашасизлар.

Одамларга биринчи ўринда шу одат бўлиб қолган нарсалардан воз кечишни тушунтириш керак, деган фикрга қандай қарайсиз? Зеро биз кимга айланиб боришаётганимизни Тушунайлик. Аста-секин англаб етайлик. Ёмон иллат одатларни жирканч эканлигини чуниб етайлик. Шунда Ўзбекистонни Демократик Ўзбекистон Республикасига айлантириш осонроқ кечармиди?

Мен бу хатимда озгина Тошкент ҳаётидан лавҳаларни гапириб бердим ва сиз билан ўз фикрларим билан ўртоқлашдим. Ўз фикрингизни билдиринг, бошқа ўқиганлар ҳам билдиришсин. Нотўғри фикрлаётганимни асослаб берувчилар бўлса, марҳамат, ўзим ҳам миллатимиз ҳақида бунчалик ёмон фикрга эга бўлишни ҳохламас эдим.

Халқимиз орасида ҳам, ватанда туриб демократия аталмиш неъмат ғунчаларини, гул қилиб етиштиришга ҳаракат қилаётганлар ҳам талайгина. Оммалаштириш учун стимул ва ботирлик керак! Демократияни соғиниб қолувчи ва тезроқ келиши учун ҳаракатини аямайдиган Абдуллоҳ. (абдуллоҳ_дд@яҳоо.cом)

Портлашлар…. Шанхай… Путин?

САВОЛ: Тошкентда юз берган портлашлар ҳақида нима дея оласиз? (Абдусамад).

17 Июн, 2006 йил

ЖАВОБ: Тошкент ва Наманганда юз берган портлашлар ҳақида “Туронзамин” рўзномасида кечадан олдин расмлари билан репортаж бердик. Саволингизга шу билан жавоб қилиб қўя қолган бўлардим.

Аммо кеча кечаси Душанбе яқинида газ қувур йўли портлаб кетиши оқибатида мамлакатнинг бир қатор минтақалари табиий газсиз қолган ва бир кун олдин Душанбе шаҳрида уч жойда қўлбола бомба портлагани “тасодифлар” жуда кўпаймадими деб мени ҳам ўйлатиб қўйди.

Қизиғи шундаки, Душанбедаги бомбалардан бири Ислом уйғониш партияси биноси ёнида юз берган. Ҳукумат буларнинг ҳаммасини “тасодифлар” деган.

Худди шундай Тошкент ва Наманганда бензин станцияларида юз берган портлашлар ҳам “тасодифлар” дейилди. Портлашлар юз бериши билан қўлбола бомбалар портлаши кетма-кет келгани диққат тортади.

Масаланинг яна бир жиҳати эса айни воқеалар бу мамлакатларнинг раҳбарлари Шанхайда ўзларини сотувга қўйганларида юз берганидир.

Нима бўлганда ҳам шамол “шир” этса, юраклари “пир” этадиган бизнинг “боши”ларнинг тиззасини қалтиратадиган ва Ўрусият раҳбари Путинга фойдаси тегадиган “тасодифлар” кўпайиб кетмоқда.

Каримовнинг тиззасини қалтиратган

Ёдгор Турлибековлар…

21 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Яқинда Орол денгизининг жонланаётгани ҳақида хабарни ўқиб ўйлаб қолдим. Каримов ҳокимиятга келишидан олдин қуришга бошлаган Оролнинг энди жонланиши Каримовнинг даври тугаётгани эмасмикин?… Каримов келиб барака кетди, Оролбўйи атрофига касалликлар келди, кетса бунинг акси бўлса керак. Ҳусаин Бойқаро даври ва Каримов даври ўртасидаги боғлиқлик ҳақидаги саволимга профессионал жавоб бергандингиз. Бу ҳам тасодиф бўлиб чиқсин илоҳим. Тарих Каримов лаънатини мана шундай тасодиф билан олиб кетсин. Нима дейсиз?(Жавлон).

ЖАВОБ: Албатта, бу дунёга устун бўлиб қоладиган одам йўқ. Ҳеч нарсани билмаган одам ҳам буни билади. Аслида бировнинг ўлимини кутма, деган гап бор. Аммо ҳаётнинг ўзи ҳаётнинг қолипларини бузар экан. Бугун Каримовнинг ўлимини кутаётганлар кўпайиб кетди. Бу ҳам маънавий ўзгариш. Лекин Каримов кетиши билан ҳам Ўзбекистон узоқ йиллар у ботирган ботқоқдан чиқиши қийин бўлади. У бадбахт нималар қилмади. Тарихда шахснинг роли йўқ дейишади. Бу ахмоқона гап. Қаранг, битта бадбахт тарихни қанчалик бузди.

Дарёдан, фақат етти қатраси:

1.Каримов биринчи галда Ўзбек халқининг мустақилликка бўлган жўшқин ишонч ва умидларини ўлдирди ва Ўзбеклар бугун яна русни оғам деб, русни мақтаб ўтиришибди.

2.У иқтисодий потенциали кучли бўлган Ўзбекистонни қашшоқ бир ўлкага айлантирди ва унинг бойликларини ўзи, оиласи, бир ҳовуч тўдалар ва Ўрусият орасида тақсимлади.

3.Ўзбекистонда диктатура билан қоришган мафия бошқаруви ўрнатилди.

4.Қишлоқ хўжалиги, саноат, ишлаб чиқаришнинг бошқа тармоқлари, маданият ва ижтимоий соҳалар барбод бўлди. Бу эса қадриятларни, маънавиятни ўлдирди. Ўзбекистон касалликлар, порахўрлик, фоҳишабозлик масканига айлантирилди.

5.Миллатнинг истиқбол ва истиқлолини ўйлаганлар йўқотилди, матбуот, адабиёт маддоҳлик карнайига айлантирилди ва оқибатда манқуртлик оммавий тарзда ёйилди. Каримов миллатни зукколикдан манқуртликка бошлади.

6.Ўзбекистонни эшакнинг ҳолига тушириб, Кремлнинг қозиғига боғлаб қўйди. Бу энди коммунистлар давридагидан ҳам ёмон тарзда бўлди. Каримов ўлиб кетса ҳам Ўзбекистон бу иқтисодий қарамлик жиловидан осонликча қутула олмайди.

7.Ва ниҳоят Каримов Ўзбекистон давлатчилигини йўқолиш остонасига келтириб қўйди. Ундан кейин жамиятда фуқаролар уруши бошланиб кетиб, Ўзбекистон деган давлат харитадан йўқолиш даражасига келди.

Бугун биз ана шу офатнинг олдини олиш ҳақида қайғураяпмиз ва қайғуришимиз шарт ҳам. Ўзбекистонни қутқазиб қолиш чораларини кўришимиз зарур. Кимдир катта ишлар билан, кимдир қўлидан келгани қадар бунга ҳисса қўшиши мумкин.

Оролнинг қайтиши рост бўлсин! Каримовнинг кетиши ҳам! Аммо тасодифлар ва дуолар билан иш битганда бугунга қадар кўп нарсалар бошқача бўларди. Демакки, фақат дуо билан чекланмай, тасодифни кутмай нималардир қилишимиз ва Ватан ҳамда миллатни қутқазишга интилишимиз керак. Бу нарса бизга тинчлик бермаслиги лозим!

Мен кичкина одам, нима ҳам қила олардим деб ўйламанг, бу дунёни ушлаб турганлар-кичкина одамлардир. Катталар эса фақат ўзларини ушлаб турадилар, холос, лекин вақтинча.

Шукрки, 70 ёшида ҳам Каримовнинг тиззасини қалтиратган Ёдгор Турлибеков кабилар – бу дунёнинг устунлари бор ҳали. Каримов ана шу чинорларни кесиб, саҳрода фақат саксовулларни қолдирмоқчи, дунёни устунсиз кўрмоқчи. Шайтоний орзу. Дунёни саксовулзор деб билиш букри туянинг орзуси. Туяни эса орзуси ўлдиради. Ёмон томони ундан кейин саксовуллар қолади…

Пессимизм курашмасдан мағлубиятни тан олишдир! Ёки мухолифат нега сайловга кириши кераклиги ҳақида

22 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Ассалом алайкум Жаҳонгир ака. Мен сизга анчадан бери ҳат ёзмай қўйган бўлсам ҳам , лекин ҳар куни сизни сайтингизни, айниқса, сиёсий латифалар бўлимини ўқиб чиқаман! Жуда қойил!

Сиёсатга келсак , менга сиз раҳбарлик қилаётган ДЎКнинг “Туронзамин” рўзномасида эълон қилинган Юсуф Жумаевнинг “Ё Каримов , ё сайлов” деган мақоласи ёқди. Унинг фикрлари жуда тўғри деб ўйлайман. Иложини қилиб, Ўзбекистонда сайловларни Нолегитим деб эълон қилиш керак! Чунки бунақа режим остида ўтадиган сайлов профанаcиядир, ўзини ўзи алдаш!

Яна мен сизни Ўзбекистонга, унинг давлат арбобларига АҚШ томонидан қўйилиши мумкин бўлган санкцияларҳақида “Тhе Washington Тimes” газетасига билдирган мулоҳазангизга қўшиламан! Бу санкциялар Каримов режимига моддий зарар етказмасада лекин катта маънавий зарар етказади ва ҳалқни руҳини кўтаради, Бутун дунё Ўзбек ҳалқидан бош ўгирмаганини кўрсатади.

Яна битта кичкина шаҳсий мулоҳазам. Ҳозирги кунда кўриниб турибдики, Каримовдан кейин ҳам УЗ Россия қарамоғида қолади! Ҳозирги Кремл олдингиси эмас! Анча йиртқич ва бети-уяти йўқ режим! Уни фақат пул ва фойда , ўзини Империя каби ҳис қилиш қизиқтиради. Кремл ҳеч қачон Молдавия, Украина, Грузия, Қирғизистондаги хатоларини унутмайди! Энди у ўз “колониялари” учун очиқчасига талашади, деб ўйлайман! Бу деганим, Каримовга қарши бўлган муҳолифат автоматик тарзда Кремлга , Путинга, ФСБ га қарши деган гапдек.

Каримов барибир Путин айтган одамни ўзидан кейин қўяди. Ёки ўзи умрнинг оҳиригача ўтиради. ЎЗ нинг геополитик жойлашуви эса жуда ҳам унчалик яҳши эмас. Грузия , Озарбайжон, Украина, Молдавия АҚШ ва Европа учун ҳозирги кунда Каспийдаги нефть ва газни олиб келишда роли катта бўлгани учун , бир кун келиб, Каримов сайловига яқин, Путин Европа ва АҚШ билан савдо қилиб, “МЕН ГРУЗИЯНИ ТИНЧ ҚЎЯМАН, АБҲАЗИЯ ВА АДЖАРИЯНИ ЎЗИГА ҚОЛДИРАМАН. УКРАИНАДА ҲАМ, ҚРИМДА ЎЗИМНИ ТИНЧ САҚЛАЙМАН, ЖАНЖАЛ ПАЙДО ҚИЛДИРМАЙМАН. ЛЕКИН СИЗЛАР МЕНГА ҲАЛАҚИТ ҚИЛМАЙСИЗЛАР ЎРТА ОСИЁ БЎЙИЧА. ЧУНКИ ХИТОЙНИ, ДАҲШАТЛИ ВА КУЧЛИ ҚЎШНИМНИ КОНТРОЛ ҚИЛИШИМ УЧУН МЕН ЎРТА ОСИЁДАГИ НЕФТ, ГАЗ, ТРУБАЛАРНИ КОНТРОЛ ҚИЛИШИМ КЕРАК” деб айтса керак.

Шунда АҚШ ва Европа учун, албатта, ЎЗ ва бошқа Ўрта Осиё давлатларидан кўра бошқа, тепада айтилган давлатларнинг қизиқроқ бўлиши бу аниқ! Яъни, менимча, Каримов бўшлик қилиб қолган тақдирда ҳам, Кремл ҳеч қанақа Ўзбек муҳолифатига ЎЗ ни бошқаришга йўл қўймайди! Кремл эса, Оқ сарой эмас! Биласиз, қўлидан анча иш келади ва қўли анча жойга етади. Фақат бирон бир иш бўлиб қолиб Кремл кучсизланиб ёки бошқа, муҳимроқ иш билан машғул бўлиб қолсагина ЎЗ да муҳолифат ютиб чиқиши мумкин, деб ўйлайман.

Муҳолифат бўлгандан кейин, давлатни қўлга олмоқчи бўлгандан кейин ҳозирги кундаги геополитик аҳволни ҳам ўйлашга мажбурдир. Аҳир ҳозирги кунда ҳеч қайси давлат ичидаги аҳвол фақат уни ичкарисидаги кучларга боғлиқ эмас! Региондаги, минтақадаги, дунёдаги бошқа давлатларнинг аҳволига ҳам боғлиқ деб ўйлайман. Бу фикримдан кейин эса ўзим ҳам пессимист бўлиб қолдим. Каримовнику бир амаллаб кеткизса бўлар, лекин Кремлдан қутулиш жуда қийин! ЎЗ да кўп газ, нефт йўқ, деб ўйлаши мумкин кимдир. Лекин ЎЗ да 26 млн потребител бор! Бу дегани 26 млн ҳаридор! Буларни мол билан, емак – ичмак билан таъминлашни ўзидан катта-катта даромад қилинади. Шундай эмасми? (Улуғзода).

ЖАВОБ: Юсуф Жуманинг ҳам, сизнинг ҳам фикрингизга қўшиламан. Тўғри, Каримов бор экан, диктатура оёқда экан Ўзбекистонда сайлов бўлмайди, балки сийлов бўлади.

Лекин сайлов бўлмайди деб индамай ўтираверсангиз ҳам барибир бу режим биз сайлов қилдик деб дунёни алдайверади. Шу зайлда Каримовдан кейин каримовчалар ҳам шу йўлни давом эттираверадилар ва мухолифат эса бу юртда сайлов бўлмайди дея қўл қовуштириб ўтираверади.

Мухолифат қатнашса ёки қатнашмаса ҳам кимдир сайловни “легитим” дейди ва кимдир “нолегитим.” Лекин ҳеч ким бориб бу режимни йиқитиб бермайди. Қолаверса, мухолифат “қатнашаман” дегани билан “қатнашди” деганининг орасида ер билан осмонча фарқ бор. Бу режимда зиғирдек ақл бўлганда сайловга мухолифатни қўйиб, ўзини демократик қилиб кўрсатарди. Аммо мана шу ҳам йўқ. Шунинг учун мухолифатни яқинлаштирмайди. Қўрқади. “Балки…”дан қўрқади. Иштонсиз ходадан ҳам, ипдан ҳам чўчийди деганларидек бу режим ҳам ҳамма нарсадан қўрқади.

Бугун биз сайловда қатнашамиз дер эканмиз, бунинг жуда кўп мантиқлари бор.

Биринчидан, демократик дунё ҳалига қадар Каримов режимига қарши альтернатив сиёсий куч йўқ деб ҳисобламоқда. Демократик дунё фалончининг орқасида деган гаплар олифтагарчиликдан ёки сиёсий чаласаводликдан бошқа нарса эмас. Шундай экан, сайловга тайёргарлик жараёнида биз бу режимга қарши альтернатив сиёсий кучни вужудга келтиришимиз ва дунёга кўрсатишимиз мумкин.

Иккинчидан, энг асосийси, ўзбек халқи бугун Каримовни ағдарадиган мухолифат мавжудлигига ишонмайди. Ана шу ишончсизлкни бартараф этиш керак. Бунга ҳам сайловга тайёргарлик жараёни асос бўлиши мумкин.

Учинчидан, Каримов режими ўзи қабул қилган қонунларда мустақил номзодга йўл берилишини назарда тутган ва йўл бермаса, бу ҳам режимнинг ниқоби эканлигини яна бир карра исботлаган бўлади..

Тўртинчидан, бугун мухолифат четга чиқиб кетиш ва четда жойлашишнинг омилига айланди. Ватансеварлар ҳаётлари таҳликага кирмаган тақдирда ҳам имконини топишлари билан Ватанни ташлаб кетмоқдалар. Сайловга тайёргарлик жараёни ана шу кетишнинг оқимини қайтишга томон буриши ҳам мумкин. Ҳеч бўлмаганда улар қайтмоқчику, мен кетиб нима қиламан деган фикрни уйғотиши мумкин.

Бешинчидан, мана шу жараён 15 йиллик тарқоқликка нуқта қўйиши ва мухолифат сафларини жипслаштириши мумкин…

Албатта, яна бир қанча “мумкин”ларни санашга имкон бор. Лекин ҳеч нарса қилмаганликдан кўра мана шу “мумкин”лардан ҳеч бўлмаганда биттасига эришмоқ ҳам натижа-ку! Бу энг камида.

Аммо режимлар битиши мамлакатлар учун доим таҳликали бўлган ва сайловга тайёргарлик жараёни мухолифатни кучга айлантирса, Ўзбекистонни яқинлашиб келаётган таҳликадан қутқазиш учун замин бўлади. Шундай экан, пессимизмга ўрин йўқ, дўстим. Пессимизм курашмасдан туриб мағлубиятни тан олишдир! Миллатнинг тақдири миллатнинг қўлида. Шундай экан, ҳеч бўлмаса миллатга шамчироқ бўлиш керак!

Россия ёки Хитой бугун Каримовни куч деб билгани учун ўлган кунидан уни қўллашмоқда. Аммо мухолифат кучга айланса, улар ҳам ҳисоб-китоб қилишга мажбур бўладилар. Шунинг учун ҳамма саволларнинг жавоби битта – куч бўлишда. Курашмасдан, чиниқмасдан, амалий тажриба тўпламасдан куч бўлиш мумкин эмас. Сайлов жараёни эса кураш майдонидир.

Танқид ва тош отишнинг фарқи нимада?

24 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Танқид ва тош отишни ажрата олмай қолаяпман. Мухолифат ичида танқид қилмасликка чақирилмоқда. Буни тош отиш деб баҳолашмоқда. Лекин нега мақтовни қабул қилиб, танқидни қабул қилмаслигимиз керак? Тош отиш ва танқиднинг фарқини тушунтириб бера оласизми? (Норқобил).

ЖАВОБ: Албатта, луғавий маъноларини яхши билсангиз керак. Лекин гап нима ҳақда бораётганини англаганим учун мухтасар тарзда жавоб бермоқчиман.

Танқид нимагадир қўшилмаслик, ишонмаслик ёки хатони тузатиш учун отилган одимдир. Бунда қўлингизда далил бўлса – бу танқид, аммо кўрмасдан-билмасдан, шунчаки тахминга таянсангиз у тош отишдир. Тош кимнидир жароҳатлаш, бошини ёриш ва ҳаттоки ўлдириш учун отилади. Тош отганда унинг жавоби ҳам тош отиш бўлишини назарда тутмоқ керак.

Бугунги воқеликдан келиб чиқиб савол бергансиз. Бахтиёр Ҳамроевнинг лидерлардан 10 та саволга жавоб сўрагани савол бўлса, ўша саволлар остидаги мулоҳазалари конструктив танқиддир. У сўкаётгани йўқ ва у тахминларга таяниб гап айтаётган эмас. Ўзи бевосита иштирокчиси бўлган мухолифатнинг келажагидан куюниб, унинг лидерларини танқид қилмоқда. Бунга унинг юз фойиз маънавий ҳаққи бор. Аммо кечаги кунга қадар Каримовни мақтаб келиб энди бирданига мухолифатнинг “лидер”ини айни руҳда мақтай бошлаган бебурд одамни дўст деб билиш ва Бахтиёр Ҳамроев каби демократия йўлидаги жасоратли курашчиларни тош отувчиларга чиқариш каби ҳол инсон фитратининг разолат қисми кучланиб кетганда юз беради.

Гап шундаки, биз Шўро зеҳнияти остида улғайганимиз учун мақтовга маҳлиё бўлиб, танқид фақат теппадан келадиган нарса, пастдан келадиган ҳамма гап тош отишдир деган тескари тушунча билан яшашга одатланганмиз. Фожиаларимиз илдизи шу нуқтага бориб қадалади.

Агар кимдир президентликка даъво қиладиган бўлса, 27 миллион одамнинг 27 миллион саволини кўз олдига келтириши керак.

Кимдир “Нега сочинг тўкилган?” деб маданий қилиб сўраса, кимдир “Нега калсан?” дейиши мумкин.

Кимдир “Нега соқол қўймадинг?” деб савол берса, кимдир “Нега бесоқолсан?” дейиши мумкин.

Кимдир “Нега хотининг рўмол ўраган?” деса бошқа биров “Нега хотининг боши очиқ?” дейиши мумкин ва ҳоказо.

Бу ҳолда буларнинг бирортасини тош отиш деб айта олмайсиз. Чунки сиз бу одамларнинг қаршисига “Мен сизга йўлбошчи бўламан” деб чиқдингиз ва энди чидайсиз. Улар сизни чиғириқдан ўтказишга ҳақлидирлар.

Диктатура зеҳниятига кўра, лидерларни ё мақташ ёки улар дунёни оёқости қилсалар ҳам индамай туриш мантиқсизлиги бор. Лекин сиз демократия байроғини кўтарганман деб даъво қилаяпсиз. Шундай пайтда беш кишини ҳам тўпламай Партия Марказий кенгаши номидан ўзингизни номзод деб эълон қилсангиз, кечирасизу бу демократия эмас, бу диктатуранинг ахлатга қоришган кўринишдир.

Балки сиз “Бизнинг Низомда шундай!” деб ўзингизни оқлашга уринарсиз. У ҳолда партиянгиз демократик эмас. Чунки демократияларда президентликка номзодни бутун партия аҳли муҳокама этиб, қурултойда бир неча номзод орасидан танлайди. Бу ҳолни танқид қилиш мутлоқ зарур. Бу тош отиш бўлмайди.

Ёки президентликка номзод ўртага чиқиб, “Мен фалон мамлакатнинг разведка идорасидан олган махфий маълумотга кўра…” деб гап бошласа, бу демократияларда унинг президентлик бир томонда турсин, сиёсат майдонидан қувилиб, қора курсига ўтиришига сабаб бўлади. Бундай ҳолни кўриб, танқид қилмаслик фақат диктатура шароитида мумкиндир.

Ҳар қанча мисоллар келтирмайин ва ҳар қанча тушунтиришга уринмайин, танқидни ҳазм қила олмаган одам барибир яна баҳона топади. Агар мақтаса, мақтовдан “Каримов” калимасини ўчириб унинг номини қўйиб гапирса, дунёнинг энг харом одамини ҳам сафдошим дейди, танқид қилса, дунёнинг энг ҳалол одамини ҳам тош отувчи дейди. Бунинг ҳам оти ўзбекчиликдир!

Аввал гапбўрон,

кейин тошбўрон

25 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Ўзбекистон Коллектив Хавфсизлик ташкилотига аъзо бўлди, лекин Каримов ишни орқага ташламоқда. Бу унинг маневр қилаётгани ва эртага яна Ғарбга юз буришидан далолат эмасми? (Илҳом).

ЖАВОБ: Йўқ. Каримов қолган умри давомида Ғарбга юз буришга журъат эта олмайди. Бу унинг учун икки томонлама ўлим эканлигини билади. Ғарбнинг майда-чуйда давлатлари ва ташкилотлари билан ўйин қилиб кўриши мумкин. Аммо Вашингтонга ташриф қила олмай ўлиб кетишини бемалол тахмин қилиш мумкин.

Энди Коллектив Хавфсизлик ташкилоти масаласига келсак, Ўзбекистон дея олмайман, лекин Каримов унга “аъзо” эди ва кейин “аъзо”лигини музлатганди. Ҳозир мана шу музни эритди ва яна “аъзо”га айланди.

Аммо бу ташкилотдаги бир қатор талаблар Каримов учун борса келмас бўлиб кўринмоқда ва шундай ҳам. Масалан, божхона, чегаралар масаласи…

Тасаввур қилинг, Жаслиқ қамоқхонасининг қоровулларини олиб ташланг ва эшикларини очинг, нима бўлади? Аввалига ичкаридагилар қочиб чиқадилар ва кейин ортга қайтиб ўзларига зулм қилганларни жазолайдилар. Бу қадар оддий фалсафа.

Худди ана шунинг учун Каримов бу ишни орқага ташлади. Аммо бўлмади. Энди мазкур масалаларни Августга қадар ортга суришди ва Каримов буни сайловга қадар чўза олмайдиган вазиятда. Буйруқни Россиядан олган қўшнилар аллақачон Каримовни гапбўрон қилишга бошладилар. Ҳатто Раҳмонов ҳам Каримовга хода кўрсатмоқда.

Каримов ҳам анойи эмас, чегараларда отишмалар, жанжаллар, “шпион” овлашлар каби нарсаларни кун тартибига келтириб, нимагадир эришмоқчи. Лекин вақтинча. Путинга ҳам, бошқаларга ҳам Каримовнинг хавфсизлиги эмас, балки бозор керак. Сут бермас сигирни нима қилишади. Буни Каримов ҳам билади.

Хуллас, АҚШнинг Тожикистондаги элчиси айтганидек, минтақадаги баъзи раҳбарлар ўз оний шахсий хавфсизликлари ва оилаларининг тинчлиги, тор манфаати учунмамлакатларини ҳам, ҳатто ўз қалбларини ҳам сотиб юбормоқдалар.

Бу эса Каримовдир. Лекин сотқинлик билан ҳам у мутлоқ хавфсизликка эриша олмайдиган кўринади. Зотан ҳар қандай сотқинликнинг охири войдир.

ТЕМИР ТЎСИҚЛАР

Ёки уларни қандай ҳатлаб ўтиш борасидаги ўнлаб саволларга мухтасар жавоб

1.Лидерман деган одам учун Ватаннинг қамоғи ҳам Ватан!

28 Июн, 2006 йил

Бугун “президент бўламан” деган ҳаваскорларнинг сони кундан кунга кўпайиб бормоқда. Лекин улардан бирортасида сайловга яқин йўлатилмаслик учун қўйилган темир тўсиқларни қандай қилиб бузиш режаси йўқ. Умуман бугунги шароитларда бу тўсиқни бузиш мумкин-ми? Бу саволга жавоб беришдан олдин тўсиқларнинг ўзи нима деган саволга тўхталиш керак. Ҳар жойда ҳар хил гап айтилади ва ҳар турлича талқин этилади.

Бу борада Ўзбекистон Конституциясида “Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига ўттиз беш ёшдан кичик бўлмаган, давлат тилини яхши биладиган, бевосита сайловгача камида 10 йил Ўзбекистон ҳудудида муқим яшаган Ўзбекистон Республикаси фуқароси сайланиши мумкин. Бир шахс сурункасига икки муддатдан ортиқ Ўзбекистон Республикаси Президенти бўлиши мумкин эмас.” (89-модда) деган банд бор ва бу банд атрофида кўп гапирилмоқда.

Бу талаб ғайри демократик эмас. (Ҳатто Америкада ҳам шундай талаб мавжуд-ЖМ) Гарчи мен ўзим бу Конституцияга қарши овоз берган бўлсамда унинг мана шу моддасини тўғри деб ҳисоблайман. Шу сабабдан ҳам “Лидерларнинг ўрни Ватандадир” деб ёзган мақоламда ана шунга урғу берган эдим.

Яқинда бир йиғилишда “Бирлик” раиси Абдураҳим Пўлатов биз вазиятни ҳаддан зиёд кўпиртириб юбораётганимиз, бугун Ўзбекистонда сиёсий фаолият кўрсатиш учун имкон борлигини ва бунинг учун режим бировни ўлдиртириб юбормаслигини айтиб қолди. Мен унинг сўзини бўлиб, “Сиз нега бормаяпсиз бўлмаса?”-дедим. Унинг жавоби “Мен борсам мени ўлдиртириб юборади” деди. Худди мана шу нарса кўпиртириш. Бугун у қайтиб борса, Каримов ўлдиртириб юбормаслиги унинг ўз ифодаси билан айтганда “учинчи синф боласига ҳам аён”.

Шунинг учун кимдир ўзини лидер деб ҳисобласа, эълон қилса ва қайтиб бориш керак бўлса, жамиятда ўзгартириш қилиш мақсад эрса, бунинг вақти бугундир. Бормайман деса ҳам бу унинг ҳаққи. Шундан келиб чиқиб, Пўлатовнинг “бормайман” дейишини ва у сайловда ўз номзодини (ҳозирча-ЖМ) қўймаётганини, аммо сайловда қатнашайлик деб жон куйдираётганини тушуниш мумкин. Агар бу самимий ҳаракат бўлса, орқасидан бир ўйин келиб чиқмаса (буни вақт кўрсатади-ЖМ), у ҳолда унинг сайъи- ҳаракатларини ҳурмат қилиш керак.

Хуллас, Конституциядаги тўсиқни мамлакат ичидан бир номзод топиш билан енгиш мумкин. Аммо Сайлов қонунида қандай тўсиқлар бор ва уларни енгиш мумкинми?

2.Ҳукумат шохида юрса, сиз баргида юринг!

Демак, диктатор Каримов имзолаган “Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови тўғрисида” қонунга назар солиш керак. Бу 1991 йилда қабул қилинган қонунга ҳар йили, каллага бир фикр келганда тузатиш киритилади. Охирги марта 2005 йилда, яъни ўтган йили киритилган. Яқин кунларда яна бир нарсалар қўшилиши ҳам ҳеч гап эмас.

Сайлов жиловини қўлда тутиш учун ўйлаб топилган биринчи янгилик шуки, аввал иқтисод, кейин сиёсат деган “фалсафа” асосида қонунга қуйидаги сатрлар битилган.

“Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш билан боғлиқ харажатлар Ўзбекистон Республикасининг давлат маблағлари ҳисобидан амалга оширилади. Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзодларни бошқа маблағлар ҳисобидан молиявий таъминлаш ва ўзга тарзда моддий жиҳатдан қўллаб-қувватлаш тақиқланади.” (6 Модда).

Кўрдингизми, пулнинг жилови ўзларининг қўлларида. Бу ҳам оз шекилли, бошқа томонлар ҳам назоратга олинмоқда. Жумладан, хориждан бевосита шахсларнинг номига келадиган маблағлар ҳам ҳукуматни безовта қилмоқда. Ҳозир солиқ тўламаганлик баҳонасида бир неча шахсни жазолаб, бошқаларга дарс бериб қўйишмоқчи.

Шунинг учун озми-кўпми ёрдам оладиганлар мавжуд қонунлар тартиби асосида солиқ тўлаб қўйишлари ва ҳукуматнинг бу тузоғига илинмасликлари керак. Ҳукумат шохида юрса, баргида юра олиш қобилияти бўлсагина унга қарши тура олиш мумкин.

3.Сайловолди манзирати

Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун бир қанча жавобгарликлар белгиланган. Жумладан:

“Номзодларнинг шаъни ва қадр-қимматига доғ туширадиган сохта маълумотларни эълон қилган ёки бошқа йўсинда тарқатган, сайлов комиссиялари аъзоларига нисбатан ҳақоратомуз муносабатга йўл қўйган шахслар ҳам жавобгарликка тортиладилар.” (7-модда).

Бу эркин гапириш ва эркин ёзишга қарши ўйлаб топилган чиройли гап. Масалан фалончи чўтир десангиз, бас. Жаслиққа кетасиз. Гарчи у ростдан ҳам чўтир бўлса-да! Масаланинг бу томони қизиқ эмас.

Демак, шаъни, қадр қиммати деган умумий тушунчалар исталгани қадар талқин қилиниши мумкин. Масалан, “Президент ўрусга уйланган десангиз ҳақиқатни айтган бўласиз, аммо бу у кишининг шаънига тегиш деб баҳоланади. Ёки “Президент қариб қолди” десангиз ҳам шу. Ваҳоланки у 70ни қоралаб, чол бўлиб қолди. Бу ҳақиқат, аммо айтиб кўринг-чи?

Шундай экан, сайлов арафасида ичкаридагиларнинг ҳар бир сўзни ўлчаб, кейин гапиришларига тўғри келади. Яъни сайловолди манзирати қилиш керак. Сўкиш даркор бўлса, ташқаридагиларга қўйиб бериш лозим.

4.Чеклов… чеклов…

“Овоз бериш кунига қадар қолган беш кун ичида, шунингдек овоз бериш куни жамоат фикри сўровлари натижаларини, сайлов натижалари прогнозларини ва ўтказилаётган сайлов билан боғлиқ бошқа тадқиқотларни нашр этиш (эълон қилиш), шунингдек уларни умумий фойдаланишдаги ахборот-телекоммуникация тармоқларига (шу жумладан Интернет тармоғига) жойлаштириш тақиқланади.” (7-модда).

Бутун дунёда чеклов охирги кунга қўйилган. Ўзбекистонга эса беш кун керак. Агар фавқулодда бир кор-ҳол юз берса, беш кунда беш марта ойга бориб келиш мумкин деб ўйлашадида. Бу ҳам майли. Лекин латифа бу ёқда.

“Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови бўйича сайлов кампанияси бошланганлиги Ўзбекистон Республикаси Президентининг ваколат муддати тугашидан камида уч ой олдин Марказий сайлов комиссияси томонидан оммавий ахборот воситаларида эълон қилинади. (8-модда).

Демократик давлатларда сайлов кампанияси икки йил олдин бошланади. Биринчи йили партия ичи сайловлари ва иккинчи йили мамлакат бўйлаб кампания. Бизда бир йил судралиб юришга тоқат йўқ. Уч ойда юмалоқ ёстиқ қилиб юборилади.

Демак, кучни тўплаб, ана шу уч ойда ишга солмоқ керак.

5.Эшитиб қўяверасиз, аммо…

“Сиёсий партия сайлов кампанияси бошланганлиги эълон қилинган кундан камида олти ой олдин Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан рўйхатга олинган тақдирдагина Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзод кўрсатиши мумкин.” (24-модда).

Бу мухолифатга тегишли. Қани рўйхатдан ўтиб кўрсин-чи. Мўъжиза рўй бериб ўтган тақдирда ҳам олти ойда яна йўқотиб юбориш учун вақт етарли. Шунинг учун бу ҳақда бош қотирмаса ҳам бўлади. Кимдир партияни рўйхатдан ўтказамиз ва кейин сайловга кирамиз дейиши мумкин. Кимдир янги бир партия тузамиз, сўнг сайлов дейиши мумкин. Майли булар ҳам фикр. Эшитиб қўяверасиз. Аммо диққатни қуйидаги нуқтага жалб қилиш керак.

“Сайлаш ҳуқуқига эга бўлган ҳар бир фуқаро ёки фуқаролар гуруҳи Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзод кўрсатиш учун камида уч юз нафар сайловчидан иборат сайловчилар ташаббускор гуруҳини тузиши мумкин” (24-модда).

Бу энди ўзини мухолиф деб билган ҳаммага оид. Мана шу жойдан йўлга чиқиб, темир тўсиқни бузишни бошлаш керак. Уч юз киши тўпланиши учун четдаги уч юз киши номзод бўлмаслиги ва номзодни ичкаридан, легитим бўлганлар орасидан топиш керак. Шунда четдаги уч юз киши биттадан тоғаси ёки аммасини юборса ҳам уч юз киши тўпланади. Табиийки, мана шу мақоладан кейин 300 ни 30.000 минг қилиб тузатишмаса. У ҳолда 30 минг киши тўпланади. Йўқ, ҳукумат 30 минг киши бир жойга тўпланишидан қўрқади ва аксинча 300ни ҳам тўпламасликка интилади.

“Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловида иштирок этиш учун сайловчилар ташаббускор гуруҳининг ваколатли вакили гуруҳни рўйхатга олишни илтимос қилиб, сайловга камида етмиш кун қолганида Марказий сайлов комиссиясига ариза билан мурожаат этади. Аризага қуйидагилар илова қилинади: сайловчилар ташаббускор гуруҳи аъзоларининг фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган санаси, яшаш жойи манзили, паспортининг серияси ва тартиб рақами кўрсатилган рўйхат; сайловчилар ташаббускор гуруҳи йиғилишининг ваколатли вакил тайинлаш тўғрисидаги қарори ҳамда қонунда белгиланган тартибда унинг номига расмийлаштирилган ишонч қоғози; Ўзбекистон Республикаси Президентлигига бўлажак номзод тўғрисидаги маълумотлар” (24(1)-модда).

Мана шу нуқта ҳам ошиб ўтиладиган катта теппаликдир. Чунки уч-тўрт киши қўрқитилиб, “биз қатнашмагандик” деб ёздириб олишса, иш хуржунга тушади. Бугунга қадар шундай қилиб келишмоқда. Шунинг учун мажлисга борадиган вакилларни алоҳида танлаш ва сўздан қайтмайдиган одамлар бўлиши ҳақида ўйлаш керак. Мана нега бугун бутун мухолифат бирлашмоғи ва ҳамма фаоллар ишга киришмоғи муҳимдир. Акс тақдирда арава ҳар томонга тортилиб, яна битта жойда депсиниб қолинаверади.

6.Жунбушга келиш муҳим

“Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзодлар кўрсатиш сайловга олтмиш беш кун қолганида бошланади ва қирқ беш кун қолганида тугайди…

Сиёсий партия Ўзбекистон Республикаси Президентлигига фақат ўз партияси аъзолари орасидан ёки партиясизни номзод этиб кўрсатишга ваколатлидир, сайловчилар ташаббускор гуруҳи эса Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзодни, башарти мазкур номзод у ёки бу сиёсий партияга мансуб бўлмаса, кўрсатишга ҳақлидир” (24(2)-модда).

Демак, номзод танланганда унинг ҳукумат тузган ва мухолифатдаги бирор бир партияга аъзо бўлмаслигини ҳам назарда тутмоқ лозим. Акс тақдирда яна тарвуз қўлтиқдан тушиши мумкин.

Бутун мухолифат ва фаоллар бирлашиб ҳаракат қилишларининг шарт бўлгани мана бу тўсиқдан ўтишда айниқса, муҳимдир:

“Сиёсий партия томонидан тақдим этилган имзо варақалари Ўзбекистон Республикаси жами сайловчиларининг умумий сони камида беш фоизининг, камида саккизта маъмурий-ҳудудий тузилма намояндаси бўлган сайловчиларнинг имзосини қамраб олган бўлиши керак. Маъмурий-ҳудудий тузилмалардан бирида (Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят, Тошкент шаҳри) сиёсий партия имзолар умумий миқдорининг кўпи билан саккиз фоизини тўплаши мумкин.

Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзод кўрсатган сайловчилар ташаббускор гуруҳи республика сайловчилари умумий сонининг камида беш фоизи миқдорида, камида саккизта маъмурий-ҳудудий тузилма (Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят, Тошкент шаҳри) намояндаси бўлган сайловчилардан номзодни қўллаб-қувватловчи имзо тўплаши керак “ (24(2)-модда).

Бу осон жараён эмас. Аммо бутун мухолифат киришса, бажариш мумкин бўлган иш. Фақат олдиндан бир неча адвокатни олиш керак ва барча ҳужжатларни тайёрлашни уларга юклаш лозим. Шунингдек, номзод танлаганда мана бунга ҳам эътибор қилмоқ шарт бўлади:

“-қасддан содир этилган жинояти учун илгари судланган фуқаролар;

-ўзларига нисбатан жиноий иш қўзғатилганлиги муносабати билан қонун томонидан таъқиб этилаётган фуқаролар;

-диний ташкилотлар ва бирлашмаларнинг профессионал хизматчилари Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзод этиб рўйхатга олинмайдилар” ( 25-модда).

Бир қарашда енгиб ўтилмайдиган тўсиққа ўхшайди. Аммо қаерларнидир портлатишдан анча ва анча осон. Ўзини ўлдиришдан ҳам анча осон. Бировнинг жонига қасд қилишдан ҳам осон.

Мен демоқчи бўлган нарса, бугун ҳам имкон ўлмаган. Бугун демократик кураш йўли бор. Мана шунинг учун жон-фиғон бўлиб бирлашиш керак деб фарёд қилаяпмиз. Мана шунинг учун бирлашишга қарши бўлганларни аёвсиз танқид қилаяпмиз.

Тўсиқлар темирдир. Аммо чиниққан одам учун темир ҳам ҳеч нарса эмас.

Энг катта мафия -адиблар мафияси

30 Июн, 2006

САВОЛ:Янгиликларни ўқир эканман, бегуноҳ гуноҳкорларнинг қайси бир бегона юртларда сарсон бўлиб юрганларини, уларнинг умуман бегона жамиятдаги аҳволларини кўз олдимга келтира олмайман. Ушбуларни ўқиб, доим хафа бўламан.

Пинакларини бузмай “Республикамиздаги ривожланиш бунчага кўтарилибди” деяётган сиёсатчиларнинг, диктаторларнинг гапираётган гапларини умуман тушунмайман. Қаерга қараманг, кимдир қаёққа кетишни мўлжаллайди. Пули йўқлари эса рўзғор деган шўри қуриб кетганни ҳали ҳам олдингидек аранг тортиб юришибди.

Ўзбекистон номини булғаб ташладилар, сиёсатни устига ҳар нарсани чапладилар. Афсус…, ажойиб ижодкорларимизнинг ҳам анчагинаси ўшалар билан чапланган жойларга қоришиб кетди. Номи минг улуғ бўлсин, “Қаҳрамонлик” унвонларининг саноғи бўлмасин, сиёсатга аралашиб Каримовни томонига ўтганларнинг ижодигина ҳурмат қилинади, ўзлари эса “иккиюзламачидир“, чунки эртага Каримовнинг эртаси тугаса “Ўша вақт ахмоқ бўлган эканмиз” деб ўзларини оқлашга тушишадилар, ҳамда янгисини олқишлайдилар.

Ушбу мулоҳазам ҳам худди шу ижодкорлар тўғрисидадир. Жаҳонгир ака, “ҳақиқий ижодкордан ёмонлик чиқмайди” деган иборани мен кўп эшитганман. Бизнинг энг улуғ ижодкорларимиз сиёсатга аралашиб-қуралашиб кетгани барчага маълум, ўша ҳолатдан келиб чиқиб, Сизга савол бермоқчи эдим.

Абдулла Орипов ва ҳоказо казо улуғ ижодкорларимиз, ажойиб асарлар муаллифлари сиёсатга аралашиб, Каримовни қўллашадилар (қайси ижодкорларимиз ҳозир сиёсатга аралашганини аниқ билмаганим учун умумий қилиб ёздим), ва улар халқни аҳволи не кечаётганини Сизу, биздан-да яхши билишадилар ва ҳар куни эшитиб, кўришиб туришадилар.

Шуларни бизлар ижодкор десак, нега бунақа йўлни танлаганлар улар? Шеърларини ўқисанг одам мазза қилади, асарларини ўқисанг иймон эътиқодни англатиб турадиган сатрларга кўзинг югуради, ўйлантириб қўяди, сатрларини ўқисанг хақиқий ватанпарвар инсон қандай бўлишлигини ўргатади, лекин нега ўзлари шунга амал қилишмайдилар? Уларнинг ҳақиқий ижодкор деган номга арзийдиган ижодий қобилиятлари бор-у, виждонлари йўқми?

Шунча ифлосликлар Ўзбекистонда содир қилинди, шундан сўнг ҳам қайси юзлари билан улар Каримов томонида ўтиришибдилар? Пул дегани виждонни сотиб олишга қурби етади деб эшитганман, лекин ҳақиқий ижодкорнинг виждони сотилишини ҳатто тасаввур қилолмайман. Халқ учун куюниб ёзилган “содда халқим, меҳнаткаш халқим, табаррук халқим” деган мисралар қайси қўллар, қайси юракдан, қайси виждон билан ёзилишини мен тушуна олмаяпман.

Нега ижодкорлар манқурт тўғрисида ажойиб асарлар ёзиб, мухлисларини йиғлашга келтиради-ю, ўзлари эса манқуртлик қилишадилар?

Халқни дардини ҳам, қувончини ҳам ўшалар ёритадилар-ку, наҳотки асл ҳаётда улар умуман бошқа инсон бўлсалар? У ҳолда халқ кимдан ҳақиқатни, яхши кунларни, эртани ишонч билан кутади? Жавобингиз учун олдиндан раҳмат. (ОРЗУ).

ЖАВОБ: Сиз қўйган саволлар жуда оғир ва уларга қисман илгари ҳам жавоб беришимга тўғри келган.

Бугун эса Сизга кўпдан бери кузатиб келаётганим ва ниҳоят далилларим етарли бўлган бир нарсани айтмоқчиман. Бу борада ҳалига қадар ёзилмаган ва айтилмаган. Аслида мафия ҳақида жуда кўп ёзилган, лекин адиблар мафияси, мафия бўлганда ҳам мафиялар ичидаги энг кучли мафия бўлгани ҳақида бугунга қадар ёзилмаган. Балки ёзиш уларга оид бўлгани учун ҳам бу мавзу теша тегмай қолган бўлиши мумкин.

Мафия нима? Мафия бу маълум гуруҳлар ўз ниятларини амалга ошириш учун ҳукумат билан бирлашиб, ғайриқонуний ишларни амалга оширишларидир. Адиблар мафияси минг йиллардан бери бўлган ва Совет даврида ҳам бор эди, бугун ҳам энг кучли мафиядир.

Совет даврида нафақат ҳокимият билан бирлашиб кетиш, балки ҳокимиятни мутлоқ қўлга олиш даражасига қадар етиб борди. Масалан, Шароф Рашидов Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг раиси бўлган. Унинг Олий Совет раислигига сайланиши ортида Ғафур Ғулом мафияси турган. Сиз ва биз энг буюк адиблар деган Ойбекдан тортиб, Абдулла Қаҳҳорга қадар ана шу мафиянинг фаол аъзоларидир. Рашидов Абдулла Қаҳҳорни қувғин қилган деган гаплар “муридлари”нинг тўқиган ҳикояларидир. Рашидов даврида Абдулла Қаҳҳорнинг “Синчалак” деган асари барча олий ўқув юртларига кириш имтиҳонларида ва мактабларни битиришда ҳамма вақт мажбурий мавзу қилиб қўйилганининг ўзигина “мурид”ларни ёлғончига чиқарди.

Ҳа, Адиблар мафиясида ‘эшон’лар ва ‘мурид’лар масаласи жуда кучли. Аслида адиблар орасида мафияни “авлодлар” деб аташади. Ғафур Ғулом авлодлари… Ҳамид Ғулом авлодлари…

Ҳамид Ғулом истаган одам бир кунда машҳур бўлган ва китоблари тинимсиз чиқиб турган. Истамаса, у қанчалик кучли ижодкор бўлмасин, илҳоми бўғилиб йўқ бўлган. Адиблар орасида ҳар доим камида иккита-учта мафия гуруҳи бўлган. Булар ҳокимиятга ўз одамларини суқиш борасида ўзаро рақобатлашиб турганлар ва ҳатто бир-бирларини ўлдиртириб юбориш даражасига қадар етиб боришган. Масалан, совет куйчиси Ҳамид Олимжон мисоли.

Мафия отахонларига ёқмаганларни қамоқларга тиқишган. Совет даврида ҳатто КГБ ҳам бу мафияга қуллуқ қилган ва унинг отахонларига ёқмаган адибларни йўқотиб турган.

Ҳар бир мафия гуруҳларининг ўз адабий танқидчилари бўлган. Масалан, Озод Шарафиддинов, Умарали Норматов. Аҳмад Аъзам каби. Уларнинг доимий равишда улуғловчи ва доимий равишда танқид қилувчи “манба”лари бўлган. Буни ҳам мафиянинг авзойи ҳал қилган. Ҳамид Ғуломдан кейин мафиялардан бирининг бошқаруви Одил Ёқубовга ўтганди. Ундан Абдулла Ориповга қолди ва ҳоказо.

Адиблар мафияси ҳамма вақт ҳукуматдан катта ҳақ ундириб келган. Янги уйлар, машиналар, дачалар, курортлар, орден-мукофотлар ва ҳоказо. Халқ орасида энг бой синф бу мафияларга кирган адиблар синфи бўлган ва ҳозир ҳам шундай бўлиб қолмоқда.

Ана шу мафиялар бугун тақдим этаётган адабиётни табиийки бошқаси билан солиштириш имконидан маҳрум бўлган авлод “энг зўр” дейди. Бугунги ёшлар билан гаплашсангиз нега зўр шоир Муҳаммад Юсуф эди деган гапни эшитасиз. Чунки унга шундай деб уқтирилган. Аммо энг зўр шоир Юсуф Жума десангиз, “У ким эди?” деб юзингизга қарайди.

Мафия ҳамма вақт “халқпарвар”, табиийки кўринишда. Амалда эса халқни оёқ ости қилган, уни ўзига қул деб билган. Адиблар мафияси ҳам шундай. Битта “эшон”нинг этагини тутдими тамом. Уни мақтаган сари ўзим ҳам юксаламан деган ақида билан яшайди.

Хуллас, бу жуда катта мавзу ва кенг қамровли таҳлилга эҳтиёж бор. Насиб этса, бир кун бу ҳақда ҳам ўқиб қолармиз. Ўшанда саволларингизга тўлиқ жавоб топасиз деган умиддаман.

Қаҳрамонлик учун имконият

5 Июл, 2006

САВОЛ: Сизга бир лаҳза сиёсатни унутиб, оддий бир инсоний савол бермоқчиман, фараз қилинг, катта йўлда кетаяпсиз, ярим кеча, сиздан олдин кетаётган машина аварияга учради, атрофда сиздан бошқа одам йўқ, сизга одамларни қутқазиб, қаҳрамонлик кўрсатиш учун имконият туғилди, нима қилган бўлардингиз?(Шерзод).

ЖАВОБ: Америкада бу қаҳрамонлик учун имконият эмас. Агар дарҳол машинадан тушиб, аварияга учраган кишини қутқара бошласангиз, аксинча бу ахмоқлик учун имконият бўлади. Чунки бу ерда илк ёрдам кўрсатишни фақат бу борада дарс олганларгина қилишларига изн берилган. Акс тақдирда Сиз аварияга учраган одамга фойдадан кўпроқ зарар етказишингиз мумкин.

Сизнинг вазифангиз дарҳол “Тез ёрдам”га қўнғироқ қилиб, авария жойини билдиришдир. Ҳали машинангиздан чиқиб, авария жойига яқинлашмасингиздан улар етиб келадилар. Бу сизнинг қаҳрамонлигингиз бўлади. Афсуски Америкада бундай қаҳрамонликка деярли ҳар куни имконият туғилиб қолиши мумкин. Шу сабаб бу қаҳрамонликдан оддий ҳолга айланиб қолган.

Ҳозир мактабларда “Илк ёрдам бериш” дарслари ўқитилади. Шунда ҳам аварияга учраган одамни иложи борича машинадан безовта қилмасликка ўргатилади. Чунки машина уни қисиб қолган бўлса Сиз тортиб чиқараман деб унга баттар зиён етказасиз ёки машинадан бензин тўкилган бўлса, Сизнинг уринишларингиз туфайли учқун чиқиб, портлаш рўй бериши мумкин ва ҳоказо. Одам-ку одам, ҳатто мушук бир жойга тиқилиб қолган бўлса ҳам биринчи галда “Тез ёрдам”га хабар бериш талаб этилади.

Хуллас, Америка қонунлар мамлакати. Қаҳрамонликнинг ҳам ўз қонун қоидалари бор бу ерда. Қонунсизлик ўлкасида етишган Сиз ва биз учун бу ерда қонунларни билиш, ҳурмат қилиш, қонунлардан ташқари иш қилмаслик қаҳрамонликка тенг ишдир. Агар қаҳрамонлик қиламан десангиз, мана имконият!

Ким кимнинг тузлигига

тупургани ҳақида

6 Июн, 2006 йил

САВОЛ: Жаҳонгир ака, Солиҳчилар яна сизга қарши постинглар курашини бошлатдилар. Мен уларга мана бу жавобни ёздим. Шу сизга ҳам юбордим. Илтимос, шунга очиқ жавоб берсангиз. “Эй, биринчидан Ойдин эмас Светлана. Бу Светлана дегани… Энди Cолих ҳаққида- у ….ни ким билмайди?

Қўрқоқлигини ҳам биламиз, бўлмаса, ҳеч бўлмаганида бир марта бўлса ҳам ўз отидан мақола ёзарди. Бошқаларга пул бериб, уларни сотиб олиб, кейин улар отидан ўзининг фитна тўла мақола-ю, китобларини взяткага олган пулларига чиқармас эди…Эсиз бизнинг шунча вақтимиз. У фақат бизнинг курашга халақит бермоқда, бизнинг диққатимизни бошқа томонга тортмоқда. У Каримовнинг ҳақиқий ёрдамчиси.

Мен кўпдан бери мухолифат ичидаман ва шуни кўриб ва тушуниб етдимки, етакчи мухолифатчилар ичида фақат Маматов чиқиб радиода ҳам, мақолаларида ҳам эркин, очиқ ва ўз номини қуйиб мақолалар ёзади ва очиқ ҳамма нарсани гапиради. Эй, cолих группаси сизлар ҳам мард бўлинг, ўз номингиздан ёзинг ва ўз номингиз билан чиқинг! Шунча йиллардан бери Cолихнинг бирор бир мухолифатчилар бахсида очиқ қатнашганини эшитмадим. У ўз фикрини қоғозга қарамай изхор эта олармикан деган фикр туғилди менда ва менинг ёнимдаги дўстларда. Бунга шубҳам бор…

Хаёлида фақат фитна ёзиш, приказ қилиш ва бошқаларга оз-моз пул бериб уларнинг номларини қўллаш… Овқатни Номоз ака ёки муфтининг укаси пиширарди. Ёлғоннинг ҳам чегараси бор. Жаҳонгир ака, сиз ҳам ўша ерда эдингиз, бошқалар ҳам бор эди. Ўша ердаги қанча дўстларимиз қамалиб кетди, cолихнинг балосига қолиб. Мен ёлғон гапираётган бўлсам, сизлар ёзинг. Жаҳонгир ака сиз ёзинг бу ҳақда!(Рустам)

ЖАВОБ: Аввало, Рустамжон, хатингиздаги баъзи ўта ҳақоратли нуқталарни қисқартиришимга тўғри келди ва мени маъзур тутасиз деб ўйлайман. Мен “постинглар” ҳужумларига илгари жавоб берганман ва қайтиб бу мавзуга кирмайман деб қарор қилгандим.

Афсус! Сизнинг хатингиздаги баъзи нуқталар ҳақида яна бир бор ёзиш керак, шекилли. Айниқса, бизнинг Туркияда МС (Истаган одам Муҳаммад Солиҳ ва истаган одам Салай Мадаминов деб ўқиши мумкин) билан қўшни яшаган пайтларимиз ҳақида. Чунки Ризо Обиднинг Конгресс сайтида 22 Июн куни эълон қилинган шеъридан ўпкалаган ва “Озодлик”ни оёқ ости қилаётгани учун Шуҳрат Бобожоновни танқид қилганим учун менинг “кимлигимни фош этиш” ҳақида пўписа қилиб, кеча менга ёзган хатида Қудрат Бобожонов мени МС нинг “тузини еб, тузлигига тупуриш”да айблади.

Гарчи “Туркияда тўрт йил” китобимда бу борада батафсил ёзилган бўлса-да, баъзи нуқталарга ойдинлик киритмоқчиман. Биз Туркманистонда таҳликали вазиятда қолганимизда Мурод Жўраев билан бирга МСга телефон қилганмиз ва у бизнинг Туркияга боришимизга кескин қаршилик қилган. “Уй-жой йўқ!” “Пул йўқ!” ва ҳоказо баҳоналар. Лекин изимизга МХХ тушиб, борадиган жойимиз қолмагач Анқарага борганмиз ва Истанбулга ўтиб, Аҳад Андижонга телефон қилганмиз. У МС турадиган бинода бир квартира унга ва яна бир квартира Ўзбекистондан келадиган қочқинларга вақтинчалик ажратилганини ва буни Анвар Олтойли гаплашиб олганини айтиб, ўша ерга олиб борди. Биз келсак, ҳар икки квартира, 3 чи қаватдагиси ҳам, 4-қаватдагиси ҳам МС оиласи томонидан ишғол қилинган экан.

Шу куни биз Анвар Олтойли билан бино соҳиби собиқ депутат Бадриддин Далан ҳузурига бордик. У “Иккита квартира бергандим-ку?” дея ажабланди. Хуллас, собиқ депутатнинг собиқ депутатга ҳурмати ўлароқ у бизга биринчи қаватдан битта квартира ажратди. МС бу жойни умумий меҳмонлар квартирасига айлантирамиз деди ва мен қаршилик қилмадим.

Биринчи қаватда овқат пиширардик. Навбати билан. Бир кун мен, бир кун Номоз Нормўмин, бир кун Мурод ёки Муфтининг укаси-Муҳаммад Амин пиширардик. Улар ҳам шу ерда турардилар. МСнинг умр йўлдошининг исми Светлана эди ва биз уни Света опа дер эдик. У хазиначимиз эди. Ҳар куни МС ундан пул олиб, нима олишимизни рўйхат қилдириб, ҳисоб-китоб билан овқат учун пул берарди ва қайтимини талаб қилиб оларди. Кўпинча улар теппада нотаниш одамлар учун зиёфатлар уюштириш билан овора эдилар. Бунинг устига бизнинг овқатнинг ҳам ярмини олиб кетишарди. Биз нима ҳам дердик. Овқатга МС пул сарфламоқда деб ўйлардик-да.

Лекин унинг бирор жойда ишламаслиги ва пулнинг қаердан келиши бошқаларни қизиқтирмаса ҳам мени ташвишга солган ва мен ўзим ишлашим керак деб аввалига таржима ишлари олганман, кейин Аҳад Андижоннинг ёрдами билан иш топганман. Билсам пулни Анвар Олтойли берар экан.

Кейинроқ Абдураҳим Пўлатовдан билиб қолдимки, МС АҚШнинг Миллий Демократия фондидан 50 минг доллар олган ва мурожаатда нафақат бизнинг исмларимиз, балки “Бирлик”нинг ҳам номи қўшилган экан. “Бирлик”нинг норозилиги туфайли бу пулнинг ярмини олгандан кейин қолганини бермай қўйишган. 20-25 минг доллар ҳам оз эмас. Бу пулни Анвар Олтойлининг ҳисобига ўтказишган ва у барча таъминотни бўйнига олган.

Анвар Олтойли бошқа манбалардан ҳам катта ёрдамлар ташкил қилган. Жумладан Туркия ҳукуматининг Рашид Дўстимга дея ажратган ёрдамларининг катта бир қисмини ўзбек мухолифати номига деб МСга беришган. Буни Туркия матбуоти ҳам ёзган ва охир оқибатда бир неча маъмур жазоланган ҳам.

Қолаверса, Измирда ўқиётган талабаларнинг таклифига кўра, МС билан бирга у ерга борганмиз, кейин мен ўзим Бурса ва бошқа жойларга бориб учрашувлар ташкил қилиб, ёрдам ташкил этганмиз. Партия ҳисобига тушган пулларни яна МС дан бошқа ҳеч ким кўрмади.

Шуларга қарамай Туркияга келган ёшлар қотган нон еб ўтирган кунлар ҳам кўп бўлган ва МС оиласи эса чет элликларни чақириб, ўз укалари, яқинлари ва МХХдан унинг ёнига қўйилган айғоқчи Адҳам Розиқов билан бирга доимий зиёфатлар уюштиришдан тўхташмаган.

Мен ўзим учун ишлаш билан бирга, (бир тийин олмасдан!!!-ЖМ) “ЭРК” газетасини ҳам чиқарганман. (Худди бугун бирор жойдан бир тийин олмасдан ДЎК фаолиятини юритаётганим каби-ЖМ) Ўшанда ҳам тунлари ухламай, эртасига ўз ишимни қилганман. Бугун виждоним олдида очиқ айтаман, МСдан бир тийин ҳам олганим йўқ! У ўзини танқид қилувчига бир тийин берадиган характерга соҳиб ҳам эмас! У фақат мақтов учун пул беради! Мен эса уни мақтай олмаганман. Ҳатто уни ягона лидерга айлантириш ҳақида Шуҳрат Бобожонов ёзган мақолани газетага қўймаганим учун жаҳли чиқиб, ўзини қўярга жой топа олмай қолган. Мен кетганимдан кейингина бу мақолани чиқарган. Қудрат Бобожонов тузлигини ейиш ҳақида гапирар экан, акасини назарда тутган бўлса, у бугунга қадар ана шу тузликни оқламоқда ва АҚШ нинг демократиясидан фойдаланиб, “Озодлик”ни “ишончли вакил” сифатида МСнинг уйдирма минбарига айлантириб юрибди. Танқид қилсак, укаларини ишга солиб, пўписа қилишади!

Бугун бизнинг келишмай қолганимизни атайлабдан майда-чуйдаларга буришмоқда. Бу ҳам манфур усул. Биз Солиҳ билан жиддий масалаларда келишмай қолгандик. У демократ эмас, диктатор эди. Унинг хатоларидан Ўзбек халқи жуда катта зарар кўрди. Мана бугун ҳам у сўнгги имконият-бирлашиб сайловга кириш имкониятини йўққа чиқарди. Андижон воқеаларидан кейин у хатоларини англаб етди деб ўйлагандим. Аксинча, Каримов разолатдан ортга чекина олмаганидек, у ҳам эски ўйинларидан қутулмабди. У ҳар доимгидек бирлашув йўлида тўғон бўлди.

Хуллас, у билан келишмай қолганимизда, 1994 йилда, мен оиламни олиб келмоқчи бўлганимдан жаҳли чиқиб бино соҳиби Бадриддин Даланнинг ёнига борган ва биринчи қаватдаги квартирани олиб қўйишни сўраган. Шунда саховатли инсон ва кўпни кўрган сиёсатчи Далан мени чақириб, аҳволни суриштириб, менинг ўзимга биринчи қаватдан бошқа бир квартира берди. Мен оиламни олиб келиш учун Бакуга кетсам, МС қоровулдан калитни олиб, менинг квартирамни ҳам янги келганларга берибди.

Биз келгандан кейин МС билан умуман келиша олмадик, унинг шахсий манфаатлари учун жуда кўп одамлар қамалиб кетди. Шу боис биз деярли гаплашмас эдик. У мени бу бинодан чиқариб юбориш учун Даланннинг ёнига боравергач бир куни Далан мени чақириб “Бу одам эмас экан, ҳар куни сени қувиб чиқаришимни талаб қилмоқда” деди ва МСнинг ўзини “Кетсин” деб қарор қилди.

Олтойли унга Истанбулнинг қарши томонидан янги уй сотиб олиб берди. Далан уни бинодан қувиб чиқаргандан кейин МС унинг рақиблари-радикал исломий гуруҳлар билан яқинлашиб, уч йил уйида бепул яшаганига қарамай Даланнинг тузлигига тупурди.

МС қувилгандан кейин ҳам мен оилам билан ўша бинода икки йил яшадим ва Далан ўз мактабида болаларимни ҳам ўқитди. Бу саховатли турк қардошимдан бир умр миннатдорман.

МС одатига кўра ўзбек халқининг яна бир имконияти-сайлов масаласини қўлланиб, ўзини сохта номзод эълон қилиб, БМТ Инсон ҳуқуқлари комиссиясида номимни оқламоқчиман деб жар солмоқда. Мард бўлса, Каримов ҳам ўзи панада туриб итларини акиллатгани каби беш пулга остонасига боғланган қулваччаларини ишга солмасдан, БМТ комиссиясига мени гувоҳ сифатида чақирсин ва ким кимнинг тузлигига тупургани масаласини, унинг молиявий манбалари ва бошқа гапларни ҳам ойдинлаштириб оламиз, шу билан бу тортишувларга узил-кесил нуқта қўйган бўламиз.

Мен унинг мазкур комиссияга мурожаатини ва комиссиянинг расмий таклифини кутаман!

АКШ Ўзбекистонга пўписа килмокдами?

10 Август, 2006

САВОЛ: АКШ Давлат котибининг ёрдамчиси Ричард Баучер Ислом Каримов билан ўтказган учрашувдан кейин берган баёнотида Ўзбекистонга пўписа килгани хакида гап эшитдик. Бу хакда нима дея оласиз? (Эркин).

ЖАВОБ׃ АҚШ Давлат котибининг ёрдамчиси кейинги йилларда Ислом Каримов билан юзма-юз энг узоқ муддат гаплашган вашингтонлик мулозимдир. Унинг суҳбати икки соатдан кўп давом этган ва мазкур оғир кечган учрашувдан сўнг журналистларнинг саволларига жавоб берар экан, икки давлат ўртасидаги муносабатларнинг келажаги ҳақида аниқ бир гап айта олмаслигини билдирган.

Бу келажак қоп-қоронғудир ёки яхши бўлмайди, деган гапнинг дипломатик тарзда юмшатилиб айтилишидир. Шунинг учун ҳам бу жавоб яна савол уйғотган ва Баучер муносабатларимиз янада ёмонлашса, шунга қараб чора оламиз, деган.

Аввало шуни айтиш керакки, Ричард Баучер Ўзбекистонга пўписа қиладиган мавқедаги одам эмас ва унинг бундай ваколати ҳам йўқ. Буни унинг ўзи ҳам яхши билади. Шу боис унинг гапини пўписа деб баҳолаш нотўғри бўлади. У фақат бор ёки мавжуд ҳолатдан келиб чиқиб гап юритган.

Мавжуд ҳолат эса, АҚШ Конгресси ва Буш маъмуриятининг Ўзбекистонга муносабати бир хил эмаслигидир. Кўпчилик Каримов режимига нисбатан қаттиқ чоралар кўриш, жумладан, санкциялар қўйиш талабида экан, катта кучга соҳиб бўлган баъзи сиёсатчилар эса, аксини айтмоқдалар. Улар Каримов режимига қарши альтернатив сиёсий куч йўқ ва бу режим қуласа, мамлакат иккинчи Афғонистонга айланади, миллий манфаатларимизга жиддий зарар етади деган фикрдалар. Бу фикр шу кеча-кундузда оғир босмоқда. Ўзбек мухолифати номидан Хельсинки комиссиясида брифингга борган А. Пўлатов ва М. Солиҳни эшитиш учун ҳатто битта конгрессмен ёки ҳукуматнинг битта ҳам мартабали расмийси чиқмагани ана шундан.

Давлат департаменти бу икки қараш орасида қолган. Баучернинг сафари ҳам шундан келиб чиққан ва бу АҚШнинг Каримов оёғига йиқилиши эмас. Агар шундай бўлганда, Баучер Тошкентда аввал ўта заиф вазиятдаги мухолифат вакиллари билан учрашмаган ва Тошкентнинг Россия ҳамда Хитой қаршисида ўз мустақиллигини йўқотаётгани ҳақида гап қилмаган бўларди.

Унинг Каримов билан суҳбати осон кечмагани аниқ. Чунки у гапиришдан ҳам кўпроқ эшитиш мавқеидаги мулозимдир. Шунга қарамай, у Каримов ҳузурига жиддий эътирозлар билан кирган ва Каримовдан ҳам бунга жавобан узоқ лекция эшитган.

У Каримов режимига қарши санкциялар қўйилиши кун тартибида эканлигини унга эслатган. Вашингтон жуда кескин чораларга борган тақдирда ана шу йўлга бош уриши ва хориждаги ўзбек мухолифатини очиқдан-очиқ қўллашга ўтиши мумкин.

Бугун Ўзбекистон АҚШ учун биринчи даражали мамлакатлар рўйхатида эмас. Буни Каримов яхши билади ва шунинг учун ҳам бундан ўзига сиёсий багаж қилмоқда. Қолаверса, Вашингтон ички сайловлар кампаниясига киргани ва бундай пайтда ташқи сиёсатга оид масалалар осонликча ҳал этилмаслиги анъанаси ҳам кўпчиликка маълум.

Аммо шу нарса аникки, тарсаки еган пайтда Вашингтон дарҳол қизишиб, рақибига мушт урмайди, рингда ўйнашни давом эттираверади. Унинг чидаш ва кутиш тоқатига қойил қолиш керак. Аммо пайти келганда, ҳаммасини бир қилиб, рингдаги рақибининг оёғини осмондан қилиб юборади. Шунинг учун ҳам Вашингтон пўписа қилмоқда, дейиш хато, чунки Вашингтон рингда сакраб туриш, кучсиз зарбачалар бериш билан кутиш сиёсатини давом эттирмоқда ва давом эттиради, дейиш тўғри бўлади.

Бу ўта жиддий ҳолатни кўра олмаётганлар келажакни қандай кўрадилар?!

16 Август, 2006

САВОЛ: АҚШнинг Идаҳо штатида оламдан ўтган Олимжон Собиров нимадан ўлгани аниқландими? (Мурод).

ЖАВОБ: Ҳали ўн гулидан бир гули очилмаган Олимжоннинг жасади солинган тобут кеча 15 август куни Андижонга етиб борган ва бугун дафн этилган.Воқеа жараёнларини кузатар эканман:

-Унинг акалари ва оиласининг талабига биноан АҚШда яшаётган дўстлари, Олимжон ишлаган идора ва демократик мухолифат мансублари 6 минг доллар пул тўплаб, тобутни Андижонга жўнатдик,-деди Демократик Ўзбекистон конгрессининг Идаҳо штатидаги вакили Акрам Маҳмедов.

Акрам Маҳмедовнинг таъкидлашича, докторлар ҳар томонлама текшириб кўришган, аммо ўлим сабабини аниқлай олишмаган. Марҳум ўлимидан олдин кўлга чўмилишга борган ва уйига кечроқ қайтиб ухлаган. У доим тонгда ўзи билан бирга яшаётган йигитларни намозга уйғотар экан. Бу сафар уйғотмаганидан шубҳаланиб хонасига кирган йигитлар уни жони узилган бир ҳолатда топишган. Тангрининг раҳматига қовушган бўлсин.

Идаҳо штатида 60 дан зиёд андижонликлар бор. Лекин уларнинг кўпчилиги орқага қайтмоқчи.

-Уларнинг орасида ҳақиқатдан ҳам қандайдир бир диний гуруҳга боғланиб қолганлари бор,-дейди Акрам Маҳмедов.-Лекин улар билан ҳатто гаплашиб бўлмайди. Сиёсий мавзуда миқ этишмайди. Ораларида катталари бўлиб, ҳаммасини ўша бошқаради. Унга қулоқ соладилар ва у нима деса, амри вожиб. Муршид ва муридлар каби бир вазият.Уларга қаерлардандир, қандайдир хатлар келмоқда. Энг таҳликалиси улар яқиндан бошлаб, “Қайтиб борамиз ва ватанда шаҳид бўламиз”, деб очиқ гапира бошладилар. Баъзилари эса, қайтиб борганларга бизнесларини тиклаб беришибди, деб тарғибот юритишмоқда.

ДЎК аъзолари Акрам Маҳмедов ва Неъматилла Назаралиев андижонлик қочқинларнинг Ўзбекистонга қайтишига демократик жамоатчилик жиддий эътибор қилмаётганидан норози. Дарҳақиқат, ҳатто АҚШнинг ўзбек тилидаги радиолари- “Америка овози” ва “Озодлик” ҳам бу масалани кампания тарзида ёритиб қўйиш билан чекланмоқдалар ва масаланинг ўта муҳим жиҳатларини четлаб ўтмоқдалар.

Умуман, демократик мухолифат бу борада ўз фикрини очиқ айтиши керак. Ахир Андижонда жуда кўп бегуноҳ одамлар ўлдирилди ва қийноқларга маъруз тутилди. Энди битта қандайдир диний гуруҳнинг ҳукуматга ўйнаб бериши ёки унинг тузоғига илиниши билан ҳамма нарсанинг тескариси бўладими? Балки айни шу гуруҳ Андижон фожеасида ҳам ҳукуматга ўйнаб берган бўлмасин?

Акрам Йўлдошев у пайтда қамоқдан туриб воқеаларни бошқаргани айтилганди. Энди эса, қамоқдан туриб “Қайтинглар”, деб буйруқ бераётган эмиш. Бу ўта жиддий ҳолатни кўра олмаётганлар келажакни қандай кўрадилар?!

Ажабланишга ўрин йўқ

17 Август, 2006

САВОЛ: Пўлат Охунов cентрасиа.ру деган сайтда 2006 йил, 16 август куни эълон қилган мақоласида АҚШ ва Европани Андижон воқеаларига ортиқча баҳо берганликда айблади, сиз эса, санкциялар жуда заиф ва аксинча қаттиқроқ санкция берилишини талаб қилиб чиққан эдингиз. Шунга ажабландингизми?

ЖАВОБ: Демократик плюрализм. Ҳар ким ўз дилидан ўтганини айтади. Шу боис ажабланишга ўрин йўқ. Айтилган гаплар Пўлат Охуннинг шахсий қарашлари.

Менинг қарашларим бир йил олдингиси каби. Бугун ҳам Каримовга қарши кескин чоралар кўрилмади ва бу Ўзбекистоннинг АҚШ ҳамда Авропа манфаатлари доирасида биринчи даражали мамлакатлар рўйхатига кирмаганидан деб биламан. Улар ортиқча баҳо берганлари йўқ. Халқаро текширув ўтказишни талаб қилдилар ва шу талаб ҳавода қолгани учун бир неча кишига енгилгина санкция қўйдилар. Шунда ҳам рўйхатга асосий фармончи-Каримовни киритмадилар.

Андижон воқеалари ҳақида 2005 йил Май ойида айтган гапларимда қарорлиман. Андижонда нима бўлгани бугунга қадар аниқланмади. Бу ишнинг ортида хурмача қилиқ бўлмаса Каримов ҳукумати нега халқаро текширувни рад этди? Буни “Ички ишимизга аралашув” деб биламиз деб айтишди.

Ахир ундан бир йил олдин инсон ҳуқуқлари билан шуғулланувчи халқаро ташкилот-Хьюман Райтс Ватч бир киши қамоқда қийноқдан ўлди деганда Каримов ўзи АҚШ ва Авропадан текширувчилар чақириб бу маълумот нотўғри деб эълон қилдирганди. Андижон воқеалари юз берган кунларда ҳам Каримов Вашингтоннинг яқин одами эди ва нима учун халқаро текширувдан қўрқди? Ахир Вашингтон дарҳол Каримов ҳукуматини қоралаб чиқмаганди-ку?

Эълон қилинган видеотасмалар ҳам исботладики, Бобур майдонида оддий, қуролсиз одамлар бўлган ва уларнинг аксариятини аёллар ва болалар ташкил этган. Каримов эса ана шуларга қарши ўқ очиш учун буйруқ берган. Мақсад бармоқ билан санарли қуролли кишиларни қўлга олиш бўлганда тонгга қадар музокарани давом эттириш ва оддий одамлар уйларига тарқалиб бўлгач, амалиёт ўтказиш мумкин эмасмиди?

Ҳозир умуммухолифатнинг қурултойини ўтказишга томон аниқ одимлар отилаётган бир пайтда кўп нарсалар ёзилиши ёки айтилиши мумкин. Ҳукумат ҳам қараб турмайди. Ўз одамларини ёки ўз бекорчиларимизни турли йўллар билан узоқдан ишга солиб, ўзаро жанжаллар чиқариши табиий. Ора бузувчиларнинг бозори чаққонлашиб кетиши аниқ. 15 йилдан бери бунинг гувоҳи бўлиб келмоқдамиз. Шу сабабдан бугун ҳар гапга осиладиган пайт эмас. Шундагина ғаддор ҳукуматнинг ўйинларидан устун келишимиз мумкин.

Қўрқмаслик озодликнинг остонасидир

20 Август, 2006

САВОЛ: Жаҳонгир ака, мана орадан 15 йил ўтди, бу кетишда ана-мана демай яна 15 йил ҳам ўтиб кетади. Бундан 15 йил олдин айтганингиз каби бу юрт унга онасидан қолган экан. Бугунгача ҳеч кимга бермади. Бугунгача ҳеч нарса яхшилик томонга ўзгармади. Бундан кейин ўзгарардими?(Раҳматжон).

ЖАВОБ: Биз ҳали миллат у ёқда турсин, халқ даражасига кўтарила олмадик. Ҳали ҳам оломон зеҳнияти билан яшаяпмиз. Мана шунинг учун ҳам ҳеч нарса ўзгармади ва яқин келажакда ҳам тубдан, илдизидан ўзгаришига кўзим етмайди. Бу дегани умуман ўзгаришлар бўлмайди, дегани эмас. Ўзгаришлар бўлади, аммо бизнинг зеҳниятимизда туб бурилиш бўлмайди. Оломон даражасидан қутулишда ҳали бери ўзгариш бўлмайди!

Буни кўп одам тушунади ёки ҳис этади. Аммо айтишга қўрқади ёки истиҳола қилади. Чунки бизда азалдан халқнинг нуқсини айтиш хоинлик деб хумкаллага сингдирилган.

Шунинг учун ҳам ҳамма ўзини энг буюк деб билади ва ҳамма ўзини камчиликлардан холи деб ҳисоблайди. Ваҳоланки, ўтган 15 йилда орамиздан битта ҳам буюк одам чиқмади. Ҳаммамиз камчиликлар гирдобида қолдик.

Ҳаммамиз манманмиз. Гапда тоғни талқон қилиб юборамиз. Амалга келганда баҳоналар гирдобига ғарқ бўламиз, майдондан қочиб қоламиз.

Биз фақат кин сақлашни биламиз, кечиришни эса билмаймиз, кечира олмаймиз. Бизда ана шу буюклик йўқ.

Биз таҳлил қилишни ўргана олмадик. Бугунга қадар ҳеч нарсани таҳлил қилиб ундан сабоқ олмадик.

Биз мақтовнинг қулимиз, ким мақтаса ўшани дўст, садоқатли деб биламиз, танқид қилган одамни душман деб ҳисоблаймиз ва асл душман қолиб кетиб, ана шу одамларга қарши куч бўлиб бирлашамиз. Беҳуда курашамиз!

Биз икки мирининг ва бир мансабнинг гадосимиз. Биров икки мири берса, унинг қулига айланамиз, биров кичик бир мансаб ваъда этса, унинг маддоҳи бўламиз.

Ҳамма ўзини мустақил, эркин ҳисоблайди, аммо кимгадир тобе!

Бизда ҳамма ақлли, ҳамма билимдон, ҳамма гапирадиган, эшитадиган эса йўқ. Акс тақдирда 26 миллион одам битта ахмоқнинг қулига айланмас эди.

Бугун МуҳаммадБобир Маликов билан шу каби муаммоларимиз ҳақида гаплашар эканмиз, у қайси бир машҳур одамнинг “Озодлик-пода бўлиб юрадиганлар учун жазо” деган гапини эслатди.

Дарҳақиқат, подани бошқарувчи подабошиси – чўпон бўлади, унинг қўлида таёғи ва атрофида иккита-учта шалпанқулоқ ити, бас, олам гулистон! Бу пода эркинлик нима эканлигини билмайди. Агар озгина эркинлик тегса, ҳар томонга йўрғалаш бошланади. Оломон ҳам худди шундай. Советлар даврида халқ оломон даражасига туширилган эди. Каримов пайтида эса ундан ҳам қуйига туширилди. Акс тақдирда ўз ҳақ-ҳуқуқларини ҳимоя қилишга отланган одамни сазойи этадими?!

Бугун биз жуда қийинчилик билан диктатура режимига қарши бўлган демократлар орасида бирлашиш учун ҳаракат олиб бораётган эканмиз, биринчи галдаги мақсад ана шу қуллик зеҳниятидан қутилиш, оломон эмас, онгли халқ бўлиш учун ҳаракат қилмоқдамиз. Бу осон иш эмас. Олдинда таёғи билан бош ёриб турган чўпон, чапдан ва ўнгдан итлари, бунинг устига вужудларга кириб олган битлари ҳам талайдилар. Лекин бундан қўрқмаслик керак. Қўрқдик-ми, яна 15 йил ҳеч нарса ўзгармайди. Қўрқмасак – ҳеч бўлмаганда қўрқмасликни ўрганган бўламиз!

Қўрқмаслик озодликнинг остонасидир. Бу остонадан бир ҳатлаб ўтсайдик?!

Мухолифат ва демократия: Янгича ёндашув

25 Август

САВОЛ: 26 Августда Ўзбек демократларининг йиғилиши бўлади, деб эшитган эдик. Лекин радиоларда ҳеч нарса эшитмадик. Шу ҳақда маълумот бера оласизми?(Акбар)

Жаҳонгир Маматов, ДЎК раиси: Албатта, мен билганим қадар эртага 26 Август куни Нью-Йорк шаҳрида хорижда яшаётган ўзбек демократларининг йиғилиши бўлади. Бу ҳақда ДЎК сайтида бир неча марта хабар берилди. Ҳатто таҳлилий чиқишлар ҳам бўлди.

Бу йиғилишнинг муҳим жиҳати шундаки, унинг махсус ташкилотчиси белгиланмаган ва одамларга махсус таклифнома ҳам юборилмаган. Уни мамлакатининг келажаги учун бефарқ бўлмаган демократ йигитлар уюштиришмоқда. Ким Ўзбекистон келажаги ва демократия масаласида бефарқ бўлмаса, бу йиғилишга кириб келаверади.

Мухолифатни бирлаштириш учун кимнингдир “падари-бузруквор”лик қилиши мумкин эмаслигини ўтган 15 йил исбот этди. Шу боис ҳам бу сафар масалага янгича ёндашилмоқда ва йиғилишга келадиган ҳамма тенг ҳисобланади.

Умуммухолифат қурултойига ҳам худди ана шундай ёндашув билан борилса, ўшандагина натижага эришиш мумкиин. Акс тақдирда яна бу ҳаракатлар 15 йил давомида бўлганидек, ким-кимни қўлланишига айланиб кетади ва ҳеч қандай наф келтирмайди, зиёнга замин бўлади.

Бугунга қадар мазкур йиғилишга “Озодлик” ёки “Америка овози” радиолари қизиқиш кўрсатишмагани ва ҳеч қандай хабар беришмагани бу у ерда ишлаётганларнинг виждонига ҳавола. Бу ҳам аслида жиддий масала ва табиийки сизга ўхшаган тингловчилар бунинг баҳосини беришлари керак.

Йиғилишда 2007 йил сайловига қадар бирлашиб, ягона демократик платформада туриб, фаолият кўрсатиш ниятида Умуммухолифат қурултойини чақириш вақти, жойи, кун тартиби каби масалаларни муҳокама этилишини биламан.

Демократик йўлни танлаган барча партиялар, ҳаракатлар, гуруҳларнинг вакиллари қатори мен ҳам, албатта, йиғилишга бораман ва йиғилиш натижаси ҳақида озод минбар бўлган сайтимиз орқали маълумот берамиз. Чунки биз демократия йўлини танлаган ташкилот ва унинг нашрлари учун бу фавқулодда муҳим хабардир.

Ўз номимиздан гапирайлик!

2 Сентябр

САВОЛ: Ҳамма билиб турибди, Каримов ҳали-вери кетмайди. Сизларнинг ҳаракат ва уринишларингиз беҳуда эмасми?(Шоҳруҳ).

ЖАВОБ: Биринчидан, сиз “ҳамма” деган калимани “мен” деган сўз билан ўзгартириб, нега ва нимани билиб турганингизни озгина асослаганингизда жавоб бериш қулай бўларди. Қачон “Ҳамма” номидан гапиришдан қутулиб, ўз номимиздан гапира бошласак, истаганимиз тезроқ ўзгаради.

Иккинчидан, сиз фаришталик қилиб, “у барибир кетмайди”, деб ўтираверсангиз, наздингизда у катталашиб, сиз эса кичиклашиб бораверасиз. Аслида унинг кетиши ҳақида мендан ҳам кўпроқ сиз ўйлашингиз керак. Ёзганингизга кўра, Кореяда мардикорлик қилаётган экансиз. У ерда ўзбек аёлларининг аҳволига қараб айб уларнинг ўзида деган қарорга келибсиз. Сизга саволим бор, ўша ерда бирорта америкалик мардикорлик қилмоқдами ёки бирорта америкалик аёл ўзини сотмоқдами? Сиз масаланинг кўзгудаги аксига қараманг, масаланинг ўзига, тубига назар солинг.

Учинчидан, бир пайтлар одамлар Сталин ҳақида ёмон ўйлашга қўрққанлар. Лениннинг ҳайкалини йиқитиб ташлаш мумкинлигини ҳатто хаёлга келтира олмаганлар. СССР деган давлат харитадан ўчиб кетишини айтган одам топилса, уни жинни деб ўйлашган ва ҳоказо. Уларнинг олдида Каримов ва унинг режими фил ва пашша қадардир. Агар сиз айтган “Ҳамма” бу режим кетади деб тушунса ва ишонса бу режим кетади. Бўлмаса, мардикорлик қилиб юраверасиз.

Бундан 10 йил олдин “Озодлик”да Каримовни очиқ танқид қилувчилар уни “ҳукумат” дейишарди ва “Каримов” деган сўзни ишлатишмас эди. Ўшанда радиода ишлаган бир хоним менга ҳам шундай қилишни маслаҳат бериб:

-Ҳамма биладики Каримов тарихга кирди ва буни ўзгартириш мумкин эмас, тарихни у ёзмоқда ва у барибир ўзини буюк бир шахс сифатида ёзади, бу уринишларингиз беҳуда, шундан кўра ўзингиз ва оилангизни ўйласангиз яхши бўлади,-деган эди.

Менинг тилим ёмон. Шунда бу аёлга:

-Каримовни мен танқид қилаяпману сизнинг тиззангиз титрамоқдами?-деган эдим. Шундан кейин у мени ёқтирмай қолди ва мендан суҳбат олмай қўйди. Бугунга келиб у ноҳақ бўлиб чиққанини тан олмаса ҳам кўнглининг бир четида нимадир ғивирласа керак.

Мен жуда ишонаманки, сиз ҳам бир кун ноҳақ бўлиб чиқасиз ва ўшанда одамлар Каримов даврини лаънатлаб эслар эканлар, “Ҳамма”нинг номидан гапириб хато қилган эканман, деган бур тугунча юрагингиз тубига чўкади.

Мен ўз номимдан айтаман, виждоним буюрганини ва қўлимдан келганини қилмоқдаман. Виждоним эса одамларни демократияга, ошкораликка бошлашга ундамоқда, 15 йил олдин ҳам, бугун ҳам. Сафдошларим ҳам ўз виждонларининг амрига қулоқ солган марду мардонлардир.

Шароитга қараб иш тутган одам бугунчалик ғолиб бўлиши мумкин, аммо виждони буюрганини қилган киши доим музаффардир! Сизга ҳам ана шу музаффарликни тилайман!

Каламушдан қаҳрамон ясаманг!

7 Сентябр

САВОЛ׃ Фергана.ру сайти “Озодлик” сайтидан битта мақолани таржима қилиб босди. Мақола номи׃ «Ислом Каримов мамлакат элитасини ташкил этувчи аймоқлар ўртасидаги мувозанатни сақлашга уринаяпти” . Мақола Ўзбекистонни деярли билмаганлар томонидан ёзилган ва деярли билганлар томонидан таржима қилиб, тарқатилгани диққатимни тортди. Мақола сиз бугунга қадар ёзган жуда кўп нарсаларга зид. Шунинг учун мақолани ўқиб, фикр билдира оласизми?(Темур).

ЖАВОБ׃ Мақола “Озодлик” нинг Инглизча сайтида чиққан ва аноним экан. Демак, Ўзбек бўлимининг коллектив меҳнати бўлиши мумкин.

Мен илгари ҳам кўп марта ёзганман ва бугун ҳам такрорлайман, Ўзбекистонда қабила ёки уруғчиликка асосланган ва сиёсий даражага кўтарилган кланлар, таржимада айтилгани каби сиёсий “аймоқлар” йўқ. Балки коррупция клани мавжуд ва бу ҳам Ислом Каримовнинг назорати ҳамда рухсати доирасидадир.

Исмоил Жўрабеков ёки Темур Алимов кабиларнинг мингтаси келиб кетмоқда, улар фақат ва фақат ана шу коррупция кланига бир муддат бошлари билан кириб оёқлари билан чиқиб турибдилар.

Мақоладан олинган мана бу парчага қаранг׃

“2005 йил охирида ички ишлар вазири Зокир Алматов гўё саломатлиги ёмонлашгани туфайли истеъфога кетган пайтда ҳам Самарқанд аймоғи яна бир зарбани бошдан кечирган. Алматов ҳукуматда ўз лавозимида энг узоқ ўтирган вазир бўлиб, полиция қўллови уни қудратли шахсга айлантирганди.

Каримов Алматовнинг ўрнига Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизматининг директор ўринбосарини тайинлаган. МХХ ИИВ билан рақобатлашувчи муассаса бўлгани учун ҳамда Тошкент аймоғи ҳокимиятининг таянчи ҳисоблангани учун бу алмаштириш (мазкур аймоқ учун) кучли сиёсий зарба бўлганди.”

Шу парчанинг ўзи “Озодлик” дагилар бугунга келиб ишончли манба эмасликларини кўрсатади. Уларга суҳбат берган хориждагилар Ўзбекистондаги нозик вазиятни билмасликлари ёки билганда ҳам баъзи нарсаларни пайқамасликлари мумкин. Аммо “Озодлик”да ишлаётганлар ҳам Ўзбекистонни ҳаминқадар билишлари оддий қилиб айтганда, сиёсий чаласаводлик ёки вазиятни атайлаб бузиб кўрсатишдир.

Нега бу қадар кескин гап айтдик? Чунки׃

Биринчидан, Алматов самарқандлик эмас. Унинг асли келиб чиқиши Қозоғистон ҳудудидан бўлса-да Тошкентда туғилган ва шу ерда ўсиб улғайган. Маҳаллийчилик нуқтаи назаридан у тошкентлик ҳисобланади.

Иккинчидан, унинг кетиши самарқандликларга зарба бўлган эмас, аксинча унинг ўрнига самарқандлик Баҳодир Матлубов тайинланди.

Учинчидан, Баҳодир Матлубов бир кун ҳам МХХда ишлаган эмас. У бир умр ИИВ тизимида ва Божхонада ишлаган. У МХХда эмас, ИИВда вазир ўринбосари бўлган.

Мақоладан бошқа парча׃

“Ғуломовнинг истеъфога кетиши унинг яқин қариндоши ва Тошкент аймоғининг собиқ раҳбари Темур Алимов президент маслаҳатчиси лавозимидан бўшатилганидан бироз ўтгач содир бўлган.”

Темур Алимов тўрт йил олдин Президент маслаҳатчилигидан бўшатилган. Ёки “бироз ўтгач” дегани- 4 йилга тенгми?

Аслида бу мақола инглиз тилида ўқувчиларга Каримовни қайси бир маънода оқлаш учун ёзилган. Бундай фикрга келишимизга эса мақоладаги мана бу сатрлар асос бўлди׃

“Кўпчилик кузатувчиларнинг фикрича, ўтган йили Каримов Ўзбекистондаги энг эътиборли аймоқлардан баъзиларининг сиёсий ва иқтисодий қувватини емириш имкониятига эга бўлган.”

Кўраяпсизми, бугунга қадар ислом фундаментализмига қарши курашаётган қаҳрамон қилиб кўрсатилган Каримов энди кучли кланларга ҳам қарши турган раҳбар деб айтилмоқда. Бу фикрни яшириш учун мақола охирида бир жумла қилиб, битта шахснинг номидан Каримовни қоралаб ҳам қўйишган. Лекин инглиз тилидаги ўқувчига у фақат бир кишининг қараши қилиб ва юқоридаги фикр эса “Кўпчилик кузатувчиларнинг фикри” қилиб едирилмоқда.

Ғарбда бир кишининг кескин фикрига эмас, балки кўпчиликнинг мўътадил фикрига қулоқ солиш тамойил эканлигини билган одамларнинг иши бу! Шундай экан, каламушдан қаҳрамон ясашга интилаётган “Озодлик” кимнинг ноғорасига ўйнаётганини ўзингиз топиб олаверинг!

Ўзбекистонда Таиланд вариантига имкон борми?

22 Сентябр

САВОЛ: Мен Россияга кўчиб келганимдан буён сайтингизни мунтазам кузатиб боряпман. Ҳаммага маълумки, яқинда Таиландда давлат тўнтариши содир бўлди. ТВ дан шу воқеаларни кузатиб бориб, бир ҳаёл миямга келди. Ўзимнинг сиёсат борасида анча нўноқлигимни ҳисобга олиб, шу масала юзасидан сизнинг фикрингизни билмоқчи эдим. Ўзбекистонда ҳам ҳудди шундай йўл билан ҳукуматни ағдаришнинг имкониятлари қандай ва бунинг оқибатлари нима билан якунланиши мумкин?

Тўғри, бизда ИИВ билан МХХ бир-бирига қарама-қарши бўлгани учун бир-бирларининг сирини тагига дарров етишади. Лекин шундай бўлса ҳам, ўйлайманки, бундай ишни амалга оширишнинг имкониятлари мавжуд. Бунда қон ҳам тўкилиш ҳавфи бор, лекин шундай десак, ҳозирда қон тўкилмаяптими?

Бу ишни албатта, иложи борича тинч йул билан амалга ошириш лозим, лекин бу воқеалар Украина, Грузия, Қирғизистондаги рангли революциялардан фарқли ўлароқ бўлиши керак. Яъни қўшниларимиз йўл қўйган хатоларни четлаб ўтган ҳолда, бир лидер орқали пухта ўйланган режа бўлмоғи лозим деб ўйлайман.

Бунда четдаги мухолифатнинг ҳам қатнашуви албатта шарт. Чунки Ўзбекистоннинг ичида бундай тўнтариш қилиш осон кечмаслиги аниқ. Яъни хозирда бирлашаётган мухолифат кучлари ва маслаҳатлари ҳамда ҳорижда яшаётган ўзбек олигарҳларининг ҳам моддий қўллаб-қувватлашларини таъминлаш шарт деб ўйлайман.

Лўнда қилиб айтганда, сизлар мамлакат ичидан номзод қилиб кўрсатмоқчи бўлган кишини шу ишга лидер қилиб, халқни шу инсон ортидан эргаштиришга муваффақ бўлиш керак деб ўйлайман. Акс ҳолда келаси йилги сайловларда ҳозирда Ўзбекистонда бошланган “Бизга бошқа Президент керак эмас” тадбири ўз кучини кўрсатиши хақиқатга яқинроқ бўлади деб ўйлайман.

Ўз фикрингизни билдирарсиз деган умидда Динара, Россия.

ЖАВОБ:Саволингизнинг асосий қисмига ўзингиз жавоб бергансиз. Фақат шуни қўшимча қилиш мумкинки, Таиланд ва Ўзбекистон орасидаги фарқ ер билан осмон қадар. Таиландда ҳокимият асосан икки қўлда. Қирол ва сайлов йўли билан келадиган Бош вазирда. Бу Британиядаги бошқарув тизимига ўхшаб кетади. Аммо Британияда қиролича ҳукумат ишларига унча аралашмайди. Таиландда эса бу еттинчи марта амалга оширилган тўнтарув. Бу бошқарувнинг бир нуқтаси бошқарувнинг иккинчи нуқтасини ҳокимиятдан четлатувидир.

Бундай ҳоллар Покистонда, Туркияда ҳам бўлиб туради. Ўзбекистонда бундай замин йўқ. Бутун бошқарув бир кишининг қўл остида. Озгина норозилик у ёқда турсин кучишлатар тизимларининг раҳбарлари бир-бирлари билан пичирлаб гаплашиб қолсалар, шунинг ўзи уларнинг илдизига болта бўлиб урилади.

“Ўз Ватанимни расво деганим учун узр сўрайман”

26 Сентябр-2006

САВОЛ: Соғинчли саломларим билан мен сизга узоқ мулоҳазалардан кейин ўзимни бир иккита қийнаётган саволларимни бермоқчиман. Сизга соғинчли саломлар иборасини ишлатганимдан ҳайрон бўлманг, гарчи сизни яқиндан танимасамда ҳаёлан сайтингиз орқали кўп бор суҳбатлашиш шарафига деярли ҳар куни сазовор бўламан. Агар ижозат берсангиз гапни чўзмасдан муддаога ўтсам.

Биринчи саволим қуйидагича: Маълумки Ўзбекистондаги ҳозирги аҳвол сир эмаски, ачинарли аҳволда лекин сизни савол-жавобларингизни ҳар сафар ўқиганимдан сўнг очиғи шундай расво жойда яшаяпманми, деб ўйлаб қоламан (ўз Ватанимни расво деганим учун узр сўрайман) Сиз ўз фикрларингизни аниқ исботланган факт деб 100% ишонч билдира оласизми? Агар сир бўлмаса айтинчи, сиз маълумотларни қаердан оласиз?

Мен сизни қўпол қилиб айтганда туҳматчи ёки ҳаммаси бўҳтон гаплар, айримларни таъқиб учун, аламзадалиги учун шундай гаплар ёзади, деган фикрлардан умуман йироқдаман, лекин мани ожиз фикрлашимча, ҳамма муҳолифатчиларни мақсади ҳукуматни эгаллаш, деб биламан. Албатта бу мени фикрим.

Энди иккинчи саволга ўтсам:Ён қўшниларимиз бўлмиш Қозоғистон иқтисоди жадал суръатларда ривожланиб бормоқда буни Ўзбекистон аҳолисини у ерга ишлаш учун оқиб бораётганидан ҳам билса бўлади. Савол:айтингчи, Ўзбекистон қачондир Қозоғистонни ортда қолдириши мумкинми?

Учинчи савол: Ўзбекистонни ҳозирги аҳволига бош сабабчи бўлган ва бўлаётган ҳукумат тепасидагилар қачондир ёки қачонлардир ўз қилмишларига яраша жавоб беришига шахсан сиз ишонасизми? Агар ишонсангиз, айтингчи, бу иш яқин йилларда ёки яқин келажакда бўлиши мумкинми?(Дилмурод).

ЖАВОБ: Биринчи саволингизга жавобим шуки, маълумотларни сиз каби ўқувчилардан оламан. Жуда кўп хатлар келади. Албатта, ҳаммасидаги маълумотларга ишониб бўлмайди. Баъзиларини суриштириб, текшириб кўраман. Баъзилари менга ўзим билган манзараларни эслатади. Қолаверса, ҳар бир одамнинг ўз ахборот манбалари бўлади ва бу ҳақда очиқ ёзилмайди.

Мухолифат ва ҳукумат масаласидаги фикрингиз тўғри. Мухолифатнинг мақсади ҳукуматга келиш. Бу қонуният. Лекин менда шахсан бундай орзу йўқ, буни бот-бот ёзганман, аммо диктатура режими ўрнига демократия келиши учун қўлимдан келгани қадар уринмоқдаман. Энг асосийси, умрим беҳудага ўтиб кетмоқда, деган фикрдан йироқдаман.

Иккинчи саволингизга келсак, унга қисқа қилиб жавоб бермоқчиман. Бу яқин орада бундай нарсани хаёлга келтириш қийин. Чунки иқтисодда бугун ташланган уруғ бир неча йиллардан кейин ҳосил беради. Ўзбекистон Каримовнинг аянчли кашфиётларининг гирдобидан ҳали бери қутула олмайди. Қозоғистондан ўзиш эмас, балки унга етиш учун ҳам жуда узоқ йиллар керак бўлади.

Учинчи саволингизга ҳам ижобий жавоб бера олмайман. Бундан бир неча йил олдин мухолифатдаги бир “оғзи катта” одам билан баҳслашиб қолдик. Мен унга:

-Мана кўрасиз, Жўрабеков ҳам, Алматов ҳам кетади, аммо халқ уларга бир нарса демайди, улар ош беришса ошини еб, дуо қилиб кетаверади,-дегандим.

Шунда ҳалиги мухолифатчи:

-Булар Каримов билан келган ва у билан кетишади. Мамлакатни шулар бошқармоқда. Агар ҳозир ишдан кетсалар, эртага халқ уларни тошбўрон қилади!-деганди.

Кўриб турибсизки, ишдан кетган Жўрабеков яқинда юбилей оши берди, маҳалласидагилар келиб, ошни еб, ҳаққига дуо қилиб кетдилар. Алматов ҳам бугун эртага ифтор қилиб бермоқчи. Ажабмас, боласи қамоқда бўлган одамлар ҳам ифторликка бориб, унинг ҳам ҳаққига дуо қилиб қайтсалар?

Коммунизм куйчилари мустақиллик қаҳрамонларига айлангани каби бир ҳол бу! Юсуф Жума халқини бекордан бекорга танқид қиладими?! Мана сиз ҳам “Ўз Ватанимни расво деганим учун узр сўрайман” деб ёзибсиз. Узр сўраманг. Расвони расво дейишни ўргансак, бир нарса қилиш мумкин. Бўлмаса, Каримовдан кейинги каримовчалар даврида ҳам “гуллаб-яшнаган азиз Ватан” деб ашула айтиб, амалда эса, қашшоқликдан четга чиқиб, мардикорлик қилиб юрилаверади.

ҚОҒОЗДАГИ ҲАҚИҚАТ

11-12-2006

САВОЛ׃ Мана бир неча кундирки, ҳамма жойда Ўзбекистон Конституцияси ҳақида гап бормоқда. Шу ҳужжатнинг асл тарихи ҳақида маълумот беришингиз мумкинми? (Ражаб, Бухоро).

ЖАВОБ׃ Саволингизга бундан саккиз йил олдин ёзганим мана бу сатрлар жавоб бўлади деган умиддаман.

1992 йил 8 декабрда, 12-чакирик Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ўн биринчи сессиясида мамлакатнинг янги Конституцияси қабул қилинган эди.

Худди кечагидек ёдимда. Президент Девонида лойихаси тайёрланган ва сўнгра хориждан келган икки-уч олим тарафидан у ер бу ерига қалам тегизилган бу ҳужжат вилоятларга муҳокама қилиш учун юборилди.

Ўзбекистон Президентининг давлат маслаҳатчиси Мавлон Умрзоқов ва Вазирлар Махкамаси раисининг биринчи ўринбосари Исмоил Жўрабеков навбати билан вилоятларга ташриф буюриб, ҳар бир вилоятдан сайланган Ўзбекистон Халқ Депутатларини муҳокама учун бир жойга тўплашарди.

Қисқагина давом этган бу мажлисдан кейин матбуотга берилган хабарда, «фалон вилоятдаги Ўзбекистон Халк Депутатлари Конституция лойиҳасини муҳокама қилдилар ва унинг 89-моддасига «ЎзбекистонРеспубликаси Президенти айни вақтда Вазирлар Маҳкамасининг раиси ҳисобланади» жумласини киритишни таклиф қилдилар», деган сатрлар ўрин оларди.

Барча вилоятларда ўтказилган йиғилишлардан фақат ана шу таклиф чиққанига урғу бериларди. Гап шундаки, Ғарбдан келган олимлар Конституциядаги баъзи моддаларнинг ғайридемократик эканлигини таъкидлаганлари боис юқоридаги «демократик усул» ўйлаб топилганди.

Дарҳақиқат, Ўзбекистон Конституцияси ҳеч кимга сўз бермайдиган даражада гўзал сўзлар билан ёзилган. Унда инсон ҳуқуқлари, давлат суверенитети, ҳозирги ва келажак авлодлар олдидаги юксак маъсулият, демократия ва ижтимоий адолатга садоқат, халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган қоидалари ва шу сингарилар учраганда Ғарбда демократиянинг отасиман, деб юрганлар хам лабини ялаб қоладиган мукаммал жумлалар бир орага келтирган.

Лойиҳада кўппартиявийлик, сўз ва тушунча, намойишлар эркинлиги кафолатланган бўлса-да, биз унда демократик давлатнинг тамойилини ташкил этадиган асосий умуртқа йўқлигини уқтиргандик.

Маълумки, демократик ҳуқуқий давлат уч устунга таянади. Қонунчилик, ижро ва маҳкама устунларининг умумдунё эътироф этган вазифалари бор. Ана шулардан баъзилари унутилдими, бу устунларнинг бўйи кесилади ва томнинг оғирлиги бошқа устунга қолади. Бунинг оқибатлари эса таҳликали.

Демократик ҳуқуқий давлатда қонунчилик, ижро ва маҳкама кучлари пропорционал равишда бир- бирини назорат қилиб туради. Шу нуқтаи назардан қарасак, Конституциянинг 95-моддасида шундай сатрлар бор: «Президентнинг конституциявий суд билан бамаслаҳат қабул қилган қарори асосида Олий мажлис тарқатилиб юборилиши мумкин». Демократик-ҳуқуқий давлатда бу нормал ҳол, қачонки бунинг акси ҳам ўз ифодасини топган бўлса. Тарозининг қарама-қарши палласида «импичмент» деган ҳодиса туриши керак. Гап шундаки, Олий мажлис ҳам Президентга ишончсизлик билдириш ваколатига эга бўлиш керак.

Ўшанда мувозанат сақланади, лекин бизнинг довруғи олам Конституцияда бу нарса йўқ. Бунинг оқибатини эса ҳар кун, ҳар соатда кўриб турибмиз. Ҳатто инсон ҳақлари масаласи Олий мажлисда муҳокама қилинар экан, Президентнинг шахсан ўзи «Гапиринглар, камчиликларни айтинглар» дейишига қарамай, бутун депутатлар жим эди. Ҳа, улар кўзойнаги олиб қўйилган олим, қуролсиз майдонга туширилган аскарга ўхшаб қолгандилар. Ишончим комилки, бугунга қадар Конституциямизни мадҳ этиб, бир нечтадан китоб ёзган маддоҳи замонлар бугун ҳам, эртага ҳам уни тараннум этишади. Лекин битта нарсани кўрмасликка олишади, бу ҳужжат қоғоздаги ҳақиқатдир.

Гапни чўзиб ўтирмайлик, Конституциядан бир жумла ўқийлик: 34-модда: «Сиёсий партияларда, жамоат бирлашмаларида, оммавий ҳаракатларда, шунингдек, ҳокимиятнинг вакиллик органларида озчиликни ташкил этувчи мухолифатчи шахсларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қадр-қимматини ҳеч ким камситиш мумкин эмас».

Ҳа, мухолифатчи шахслар бугун не аҳволда эканлиги сизга аён. Ёки яна бир жумла. 3-модда: «Фуқаролар ўз ижтимоий фаолликларини Ўзбекистон Республикаси қонунларига мувофиқ митинглар, йиғилишлар ва намойишлар шаклида амалга ошириш ҳуқуқига эгадирлар». Мухолифат митинг ўтказиш у ёкда турсин, митинг ўтказиш учун рухсат сўрасин-чи? Ҳа, бошига нималар келишини аллақачон тахмин қилдингиз.

Дарвоқе, сўзимни беш йил олдинги воқеалардан бошлагандим. Ўшанда вилоятларда ўтказилган кичик мажлисларни баҳона қилиб, Олий Кенгашда Конституция лойиҳаси муҳокама қилинмасдан овозга қўйилди.

Унинг ўша куни бир неча дақиқа ичида қабул қилиниши ҳам олдиндан маълум эди. Чунки олдиндан лойиҳа қабули 8-декабр тушдан кейинга белгиланган, кечқурун эса Наврўз саройида катта зиёфат буюрилганди.

Худди олдиндан белгиланганидек, ҳаммаси вақти соатида ўтди. Конституциямиз ҳам худди олдиндан белгиланганидек қоғоздаги ҳақиқатдан амалдаги ҳақиқатга айланмай қолди. (Ўзлигим, 1998).

Абдурашид Шарипов

24-12-2006

САВОЛ׃ Абдурашид Шарипов деган журналист бундан бир ой олдин Швецияда оламдан ўтибди. Шу одам ҳақида маълумот бера оласизми? (Ғайрат).

ЖАВОБ׃ Ўзбекистонда Абдурашид Шариповни Россия нашрларидан бирининг мухбири сифатида икки-уч марта кўргандим. Мухолифатга яқин юрарди ва диктатурага қарши фикрлар эди.

Кейин унинг таъқибга учраб четга кетганини эшитдим. У Ўзбекистонда “Бирлик” раҳбариятига яқин бўлса, четда “ЭРК” раҳбарини қўлларди. Ҳар ҳолда ёзган мақолаларини назарда тутмоқдаман.

2005 йилда Демократик Ўзбекистон Конгресси тузилар экан, у менга мактуб йўллаб, ташкилотга аъзо бўлишини билдирди. Унинг аризасини эълон қилган эдик. Кўп ўтмай “Бу ташкилотга Абдуманноб Пўлатов раис ўринбосари этиб сайлангани учун мен ундан чиқдим” деб мактуб ёзди. Уларнинг орасида нима ўтгани менга қоронғу. Зотан бизнинг ташкилотга аъзо бўлиш ва ундан чиқиш ихтиёрий бўлгани учун мен бу масалага кўп қизиқмадим.

“Ҳаракат” сайти унинг ўлими ҳақида ёзганини ўқидим. Кўнгилда чуқур бир ҳазинлик уйғонди. Мухолифат сафлари бир кишига озайди. Тангрининг раҳматига қовушган бўлсин.

Айни пайтда бу хабар унинг ўлимидан кейин орадан бир ой ўтиб чиққани ташқаридаги мухолифатнинг ўзаро алоқалари ҳам ҳамин қадар эканлигини кўрсатади. Ҳатто Швецияда яшаганлар ҳам эшитишмабди. Мана сизга бизнинг реал аҳволимиз.

Бунақа мардлик Каримовда йўқ

25-12-2006

САВОЛ: Ассалому-алайкум ҳурматли Жаҳонгир ака! Авваламбор яқинлашиб келаётган қурбон ҳайити ва янги йил билан табриклайман, Сизга узоқ умр, сиҳат-саломатлик тилайман, барча ўйлаган орзу-ниятларингизга етишингизни тилаган ҳолда бир неча саволлар бермоқчиман.

Бундан бир неча йиллар олдин Борис Ельцин янги йил табриги билан бир вақтда истеъфо бериб, ваколатини Путинга берган эди. Нима деб ўйлайсиз, Каримов ҳам шундай қилиши мумкинми?

Иккинчи саволим, Москва Давлат Университетининг Тошкент филиали биринчи проректорлигига Лола Каримовани келишига қандай муносабат билдирасиз? У ҳали тирранча-ку, Ўзбекистонда тажрибали олиму-профессорлар топилмаганми?

Жавобларингиз учун олдиндан раҳмат, ҳурмат билан Эркин.

ЖАВОБ: Раҳмат. Сизга ҳам айни тилакларни йўллайман.

Биринчи саволингизга аниқ жавоб шу- ЙЎҚ!

Чунки Ельцин демократ эди, Каримов эса диктатор. Диктаторлар учун тахтни топшириш жонни топширишдек гап. Бунақа мардлик Каримовда йўқ.

Иккинчи саволингизга ҳам жавоб қисқа. Халқимиз орасида шундай гап бор. Ҳар қандай Нар ҳам отаси шоҳ бўлган Модани кўрганда орқасини буради. Бу бежиз айтилмаган гап.

Мана бир мисол: Эшакни тахтга миндириб қўйинг. Эртасига бировлар дунёда унинг ҳанграшидан гўзал мусиқа йўқлигини ёзадилар. Бошқалар эса унинг хўтигига фан доктори унвони берадилар. Яна бир гуруҳ эса газ ўрнига унинг тезагини сота бошлайди.

Шунинг учун ажабланманг, бугун нарлар модага орқасини бурган кун!.

Яхши инсон эди

26-12-2006

САВОЛ׃ Ургут тумани ҳокими Холмуҳаммад Нуров Каримовнинг сирларини билгани учун ўлгани ва шу ўлим билан боғлиқ ҳар турли гаплар ёзилмоқда. Шу борада сизда маълумот борми? (Жамшид).

ЖАВОБ׃ Биринчидан, у Нуров эмас, Нуруллаев. Тангри раҳмат этсин, яхши инсон эди.

Самарқанд вилоятидаги Ургут туманида бир неча йилдан бери ҳокимлик қилаётган асли касби журналист бўлган Холмуҳаммад Нуруллаевнинг ўлими ҳақида эшитиб, дарҳол суриштирдим. У уйида ўрнатилган газ печкадан чиққан заҳарли ҳаводан бўғилиб вафот этган экан. Уни яхши танирдимгина эмас, балки дўстлигимиз ҳам бор эди.

Самарқанд вилоятининг “Ленин йўли” газетасида 1981-1985 йилларда бирга ишлаганмиз. Ажойиб қаламкаш, хушмуомала дўст эди. Шу газета котибаси Шоирахонга уйланган эди.

Камтар ва доим кулиб турадиган бу йигитни журналист ва сиёсат арбоби Аҳмаджон Мухторов вилоят ҳокимига ёрдамчиликка тавсия қилганди. У ҳокимиятда ишлаганда мен халқ депутати эдим. Учрашиб турардик.

Мени депутатликдан чақириб олиш ҳақида ҳоким Пўлат Абдураҳмонов хонасида сохта қарорлар ёзилгани ҳақида ҳам ундан эшитган эдим. Кейин ҳам у билан дўстлик муносабатларимиз узилмади.

Мен қувғинга учраган кезларда жуда яқин дўстларим юз бурганда ҳам мансабига қарамасдан ҳол-аҳвол сўраб турганини бугун алоҳида таъкидлашим керак.

У бундан бир неча йил аввал Ургут туманига ҳоким бўлгандан кейин ҳам бизнинг Самарқанд туманидаги Пулимурғоб қишлоғидан ўтганда, алоҳида тўхтаб, (Ургут йўли бизнинг қишлоқдан ўтади-ЖМ) қариндошларим орқали салом йўллаб турарди. У Ўзбекистон ҳукумати таркибида ишлаган бўлса ҳам дили эркинлик сари талпинган инсонлардан бир эди. Кейинги пайтда унга тазйиқлар мавжуд эди. Лекин бу нарса унинг ўлимига сабаб бўлди, деб айта олмайман.

КЎРЛАР ВА СОҚОВЛАР ҲАҚИДА

12-27-2006

САВОЛ׃ Абдураҳим Пўлатовнинг ўз сайтида ёзган мана бу гапларига нима дейсиз,“Бу Мурожаатнинг жиддий камчиликлари бор. Яқиндагина, Демократик Ўзбекистон Конгресси Абдураҳим Пўлат ҳам иштирок этган мажлисда шу йил ноябр ойининг охирида Ўзбекистон мухолифатининг қурултойини чақиришга қарор (оламшумул қарор) қилган эди. Бу қарорни унутиб, у нима учун бажарилмаганини ҳатто тилга олиб ҳам ўтирмасдан янги лойиҳалар ўртага отилса, уларни ҳеч ким жиддий қабул қилмаслиги аниқ.

Иккинчи томондан, сўнгги йилда мухолифатни бирлаштириш ва бирлаштириш механизмлари хусусида сал кам ҳамма лидерлар ўз фикрларини билдирдилар. Худди ўша фикрлар бўлмагандек, уларни мутлақо ҳисобга олмасдан, “янги қўриқ” очаётган кишидек иш қилиш ҳам ушбу Мурожаатнинг жиддийлигини шубҳа остига қўяди. Чунки, ўртадаги манзара – кўрлар билан соқовларнинг гаплашиши каби бўлмоқда. (Мирзоулуғ).

ЖАВОБ׃ Албатта, камчиликсиз парвардигор.

Демократик Ўзбекистон Конгрессининг бугун эълон қилинган Мурожаатига гарчи ўз номидан бўлмаса ҳам сайт таҳририяти номидан деб жавоб берилганининг ўзи ҳам яхши гап. Ўзини яширмаган душман ўзини яширган дўстдан яхши деган гап бор.

Лекин эслатилган мажлис Демократик Ўзбекистон Конгрессининг мажлиси эмас эди. ДЎК ҳам қатнашчиларнинг бир томони эди, холос. Мана ўша ҳақда 26 август куни берилган хабардан парча׃

“26 Август куни АҚШнинг Нью-Йорк шаҳрида хорижда яшаётган Ўзбекистон демократларининг навбатдаги президентлик сайловида қандай иштирок этиш юзасидан қурултой чақиришга қаратилган йиғилиши бўлди.

Йиғилишда сўзга чиққан нотиқлар (уларнинг номлари сўзга чиқиш тартиби асосида келтирилмоқда-таҳ.)׃

-Озод Деҳқонлар партиясининг лидери МуҳаммадБобир Маликов,

-Ўзбекистон Демократик партияси фаоли Турсунпўлот Назаров,

-Демократик Ўзбекистон Конгрессининг раиси Жаҳонгир Маматов,

-АҚШда рўйхатдан ўтган “Бирдамлик” ҳаракатининг лидери Баҳодир Чориев,

-“Бирлик” партиясининг раиси Абдураҳим Пўлатов ва бошқалар қурултой ўтказиш зарурати ва Ўзбекистондаги вазият ҳақида гапирдилар.

Улар курашнинг қуролли йўлини рад этишлари ва мақсадга демократик йўл билан бориш имконлари ҳақида фикр алмашдилар. Фикр алмашиш жараёнида ўз таклифларини айтган фаоллар Зокир Али, Илҳом Исоқов, Бобур Исоев, Худойқул Ҳафизов, Ғайрат Мирзо ва бошқалар қурултойни тезроқ ўтказиш, сайлов масаласида аниқ позицияни белгилаб, иш бошлаш ҳақида гапирдилар.

Аксарият қатнашчилар мамлакат ичидан чиқадиган номзодни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш ҳақида ҳамфикр эканлигини билдирдилар. Умуман бундай мавзулар Қурултойда узил-кесил қарорга боғланиши лозимлиги уқтирилди.

Қурултойни ўтказиш ташкилий гуруҳи сайланди ва қурултой шу йилнинг Ноябр ойи охирида, Нью-Йорк шаҳрида ўтказиш юзасидан келишиб олинди.

Қурултойга барча демократик партия, ҳаракат ва ташкилотлар ўз имкониятларидан келиб чиқиб, вакилларини юборишлари лозимлиги таъкидланди.

Қатнашчилар барча демократларга мурожаат қилиб, уларни ташкилий ишларда фаол қатнашишга, мамлакатимизнинг келажаги учун ўта муҳим бўлган масаладан четда турмасликка чорладилар.”

Абдураҳим Пўлатов йиғилишдан кейин ҳам ёзган мақоласида бу мажлисни ДЎК мажлиси деб ёзди. ДЎКка бу қадар катта ўрин бераётгани учун раҳмат. Аммо бу мажлис мухолифат гуруҳлари намоёндаларининг мажлиси эди. Қурултой чақириш билан бевосита масъул бўлган МуҳаммадБобур Маликов ҳалига қадар шу ишнинг ортидан югуриб юрганини Пўлатов яхши билади. Шунинг учун ҳам ДЎК ўз мурожаатида бу масаланинг икир-чикирига тўхталмасдан унинг ҳали ҳам муҳимлигини уқтириб, ундан бошқа йўл йўқлигини таъкидлаш билан бирга яна бир олға қадам ташлади.

Ҳа, уч босқичли йўлнинг дастлабки икки босқичи – умуммухолифат қурултойи, мамлакат ичидан ягона номзод кўрсатиш муҳокама мавзуси бўлиб келмоқда. Аммо бу икки босқичга энди Туркманистон сабоғидан келиб чиқиб, янгича ёндашилди ва ўта жиддий нуқтага диққат қаратилди. Бу эса сайловдан олдин мамлакатга қайтиш масаласидир. Агар Абдураҳим Пўлатов ёки бошқа бир даъвогар очиқ қилиб “Мана мен яқинда Ватанга қайтаяпман, Олий судга мурожаат қилиб, (Баҳоналари тайёр “Олий суд бизни эшитмайди”. Ҳа, баракалла, шунинг учун ҳам номзод ичкаридан бўлсин деяпмиз-ЖМ) ўзимнинг сайловда қатнашиш ҳаққимни исботлайман ва шундан кейин номзодимни президентликка қўяман. Ана ўшанда менинг номзодимни қўлланглар” деб майдонга тушсин, қурултойнинг ҳам кераги бўлмай қолади, биз уни қўллаймиз. Лекин бундай журъат ҳеч кимда йўқ.

Даъвогарлар эса дарҳақиқат, тўғри айтилганидек, кўр ва соқовнинг ҳолига тушиб қолдилар. Бири у деса, иккинчиси бу дейди. Шунинг учун ҳам ДЎК бу вазиятдан чиқиш йўлини таклиф этди.

Менинг Ватанга қайтиш-қайтмаслигим ҳақида

28-12-2006

САВОЛ׃ Жаҳонгир ака, ДЎКнинг “Вазиятдан чиқишнинг уч босқичли йўли” ҳақидаги мурожаатидан кейин “Маматовнинг ўзи Ватанга қайтадими?” деган савол қўйилмоқда. Шунга нима дейсиз? (Фахриддин).

ЖАВОБ׃ Агар бу саволга жавобни билмаганимда мурожаат остига қўл қўймаган бўлардим.

Бугун қайтсам, бу суиқасд бўлади, яъни бориб кўлга ўзимни чўктиргандек гап. Табиийки бу ахмоқлик.

Лекин кўпчилик билан бирга қайтишга тайёрман. “Бу ҳам суиқасддек гап. Каримов ҳаммани ё қамайди ёки отиб ташлайди, деб ўзингиз айтиб юрган эдингиз, бу ёғи қандай бўлди?”, дейишингиз мумкин.

Инсон доим умид ва вазиятдан чиқиш йўлларини қидириб яшайди. Мен бугунга қадар Каримовдан кейин ким келишидан қатъий назар у Каримов бўла олмайди ва ўзгаришлар бошланади деган фикрда эдим. Тайёргарлик ҳам шунга йўналган эди. Аммо Туркманбошининг ўлимидан кейин Тошкент Оқсаройи атрофида кечаётган воқеалар менинг бу фикримга жиддий таъсир қилди.

Ишонарли бўлган манбага кўра, Туркманбошининг ўлимидан кейин Каримов ҳафсаласизликка берилиб, ҳар икки гапда “Мендан кейин нима бўласанлар, ҳали?”, “Мендан кейин бошларингга итнинг куни келади”, “Мендан кейин менга зора бўласанлар!” каби гапларни ишлатаётган экан.

Бу эса унинг ўзидан кейин ўрнига бир латтачайнар қолишини ва мамлакатдаги вазият издан чиқиб кетишини, Ўзбекистон парчаланиши ва ҳатто харитадан йўқолиш ҳолига тушишини кўзлаётганини кўрсатади. Табиийки у шундай пайтда менинг “хизматларим” ўз баҳосини олади, одамлар қадримга етади, деб ўйламоқда.

Аммо буни тушунган “Бермуда учбурчаги”- Шавкат Мирзиёев, Эркин Халилов ва Гулнора Каримова унинг кутилмаганда ўлиб қолиши ёки 2007 йилги сайлов борасидаги режаларни тайёрлаб қўйишга киришганлар. Улар мамлакатнинг бундан кейинги ички ва ташқи сиёсати қандай бўлиши ва қайси йўлдан бориши ҳақида бевосита Ислом Каримовнинг ўзини ишга солганлар. Бугунга қадар бу масалани доим сир сақлаган Каримов энди “Бермуда учбурчаги”нинг ўйинига ўйнамоқда.

Ҳатто мамлакатда президентдан кейинги мавқега эга бўлиб келган МХХ раиси Рустам Иноятовни ҳам “Бермуда учбурчаги” ўйинга олмагани улар ўзларини қандай куч деб билаётганларини очиқ кўрсатади.

Ҳокимият теппасига “Бермуда учбурчаги” келса, Каримовнинг “оқил” сиёсати давом этиб қолмайдигина эмас, балки Туркманбоши сиёсати даражасига тушади. Шунинг учун ҳам мухолифат бугун ўзини кўрсатиши керак.

Шундай пайтда ўртада икки ҳолат мавжуд.

1.Абдураҳим Пўлатов “Ҳамма “Бирлик”ка бирлашсин”, дейди. Буни “Бирлик”ка бирлашиш” -“Мухолифат умуман бирлашмасин!” дегани деб қабул қилинмоқда.

2.Муҳаммад Солиҳ эса ўзини бутун мухолифатнинг лидери деб атамоқда. Бу эса “Бутун мухолифатнинг лидери у бўлса, демак мухолифат йўқ экан”- деб баҳоланмоқда.

Шунинг учун ҳам ҳатто умуммухолифат қурултойи ўтмай қолмоқда. Хўш нима қилиш керак?

Бундай шароитда ҳар қандай таклифлар қараб чиқилиши ва сўнгги имконият бой берилмаслиги учун интилмоқ зарур. ДЎКнинг баёноти мана шу мақсадни кўзлаган. Ким эътибор қилади, ким эътибор қилмайди, бу эса бошқа масала.

Гапни яна менинг қайтиш-қайтмаслигим масаласига бурсак.

Агар биз айтган этаплардан ўтсак ва Ватанга қайтсак, Каримов ё отади ё қамайди. Бунга шубҳа йўқ. Зотан бу дунёда ҳеч ким устун бўлиб қололмайди. Шундай экан, ҳеч бўлмаганда Каримовнинг ва “Бермуда учбурчаги”нинг режаларини бузиш ёки Ўзбекистонни сақлаб қолишга эришмоқ мумкин. Бу эса дунёнинг бир четида ўлиб кетгандан кўра, мазмунли ўлиш бўлади.

Лекин биз таклиф қилган этаплардан ўтсак, нозўравонлик йўли билан Ватанни озод қилиш имконияти бор. Буни эса очиқ ёзишга ҳожат йўқ .

ШУҲРАТ НУСРАТОВ…

28-12-2006

САВОЛ: Сизни кириб келаётган Қурбон Ҳайити байрами билан табриклайман.Тилакларим Сизга ва Сизга яқин, қадрдон бўлган, жумладан эзгу ниятдаги барча инсонларга Аллоҳ дан икки дунё саодатини сўраб дуо қиламан.

Бу имкониятлар диёрида эсон омонмисиз?

Сизни таниганимга атиги бир ҳафта бўлди. Шу қисқа бир вақт оралиғида сиз билан жуда яқин бўлиб қолдим.

Веб саҳифангизни ҳар бир қисмини ўқиб, тинглашга шошиб қолмоқдаман. Жуда қизиқарли маълумотлар, фикрлар, мулоҳазаларга бой экан саҳифангиз.

Иккита саволим бор.

1. 7 сессияда нутқ сўзлаган Нусратов ҳақида маълумот берсангиз илтимос?

2.Ўзбекистон иқтисодиёт вазирлигида ишлаган, “Шуҳрат” ордени билан тақдирланган Йўлдош Саидҳонов ҳозирда иш фаолиятидан четлатилган ва ҳеч қандай ташкилот у кишини ишга олмаётганлигини қандайдир сиёсий сабаблари борми? Шу киши ҳақида қандай фикрларга эгасиз? (Раҳим).

ЖАВОБ: Билдирган эзгу тилакларингиз учун раҳмат. Сизга ҳам саодатли кунлар ёр бўлсин.

Ўзбекистонда демократиянинг сўнгги кунида худди бугунни башорат қилган каби нутқ сўзлаган кучли сиёсатчи Шуҳрат Нусратов шу сессиядан кейин қаттиқ қувғинга олинди. Ишдан четлатилди. Шундан кейин сиёсатни йиғиштириб, тижорат билан шуғуллана бошлади. Унинг 1995 йилга қадар бўлган тақдиридан хабардорман. Бу ёғига у ҳақда ҳеч нарса эшитганим йўқ.

Сиз айтган иккинчи одамни танимайман. Исми шарифи сиёсат майдонида айланганини ҳам эшитмаган эканман. У киши ҳам минглаб азият чекиб юрганлардан бири бўлиши мумкин. Агар сиз у киши ҳақида кўпроқ билсангиз, бизга ёзинг ва сайтимизда эълон қилайлик.

Filed under: Ҳамма китоблар |